انواع ضایعات سفید روی مخاط های دهان دیده می شوند که برای بررسی عوارض و خطرات آن ها توضیحاتی از متخصصین بیماری های دهان و دندان خواسته ایم پلاک سفید قارچی، پلاک سفید اصطکاکی و پلاک سفید لکوپلاکیا انواع عارضه هایی هستند که در صورت مشاهده باید سریعا به پزشک مراجعه کنید برای تشخیص هریک از این عارضه ها باید با نشانه های آن ها آشنا شوید و به درمان هریک بپردازید برخی از آن ها می توانند باعث بروز سرطان دهان شوند پس با دقت به این مطلب نگاه بیندازید.
وقتی مخاط دهان سفید می‌شود…
لکوپلاکیا خطرناک‌ترین نوع پلاک سفید است که حتما باید توسط جراحی برداشته شده و نمونه‌اش به آزمایشگاه ارسال شود
بافت مخاطی داخل دهان مانند هر بافت دیگری در بدن دچار بیماری می‌شود. یکی از موارد مهمی که افراد باید به آن دقت کنند، تغییرات رنگ داخل دهان است. هر نوع تغییر رنگی در دهان به جز موارد خاصی که ممکن است ژنتیکی باشد، باید جدی گرفته شود. این ضایعات ممکن است به رنگ سفید یا قرمز باشند. مطلب صفحه «دهان و دندان» این هفته در مورد پدیدار شدن ضایعات سفید داخل مخاط دهان است که زیاد هم بین بیماران مشاهده می‌شود و لازم است اطلاعاتی دراین‌باره به همراهان «سلامت» ارائه شود. پس با ما همراه شوید.
مخاط دهان بافت بسیار لطیفی دارد و رنگ آن به نوع بافت پوشاننده مخاط و میزان عروق خونی بستگی دارد که به‌طور طبیعی باید در بعضی قسمت‌ها مانند لثه و کام سخت، صورتی رنگ و در بعضی از نقاط به رنگ قرمز دیده شود. در حالت طبیعی نباید در بافت طبیعی مخاط دهان ضایعات به رنگ سفید دیده شود و اگر پلاک یا لکه سفیدی داخل دهان ایجاد شود، حتما باید برای تشخیص نوع و درمان آن به متخصص بیماری‌های دهان و دندان مراجعه کرد.
پلاک سفید قارچی
وقتی فردی به علت وجود پلاک سفید داخل دهان به پزشک مراجعه می‌کند باید به یک نکته مهم توجه شود؛ اینکه پلاک چسبنده است یا نه؟ یعنی هنگام معاینه باید دید آیا لکه سفید را با دستکاری به‌وسیله گاز یا وسیله‌ای به نام آبسلانگ (چوب باریک و بلندی که انتهای آن با پنبه کوچکی پوشانده شده است) می‌توان برداشت. اگر بتوان پلاک سفید را با گاز یا آبسلانگ از سطح مخاط جدا کرد باید به ضایعاتی مثل عفونت‌های قارچی در دهان شک کرد. عفونت‌های قارچی فرصت طلب هستند و در چند گروه از افراد بیشتر دیده می‌شوند. نوزادان، سالمندان و افرادی مانند بیماران مبتلا به ایدز یا افرادی که در اثر شیمی‌درمانی یا سرطان غدد لنفاوی و… سیستم ایمنی بدنشان ضعیف شده است در معرض خطر ابتلا به عفونت‌های قارچی دهان هستند. در صورت تشخیص باید از داروهای ضدقارچ استفاده شود. دوره ضایعات قارچی طولانی نیست و معمولا بعد از 7 تا 10 روز درمان ضایعات از بین می‌روند. پلاک‌های قارچی ممکن است با سوزش کمی همراه باشد ولی بدون درد است.
پلاک سفید اصطکاکی
این پلاک‌ها همان‌طور که از نامش پیداست در اثر تماس طولانی بافت مخاط با شیء تیز یا غیرعادی در دهان ایجاد می‌شود. مثلا فرد، دندان شکسته‌ای دارد که سطح تیز آن در تماس مستقیم با مخاط است یا از دندان مصنوعی خوب و مناسب با فک استفاده نمی‌کند و سطحی از آن به لثه فشار می‌آورد. این پلاک‌ها فقط وقتی از بین می‌روند که عامل ایجاد‌کننده مثل تیزی دندان به‌وسیله دندان‌پزشک اصلاح شود. دندان‌پزشکان وقتی با ضایعه سفید برخورد می‌کنند، حتما باید به اطراف ضایعه توجه کنند تا اگر عامل اصطکاکی پیدا کردند حتما درصدد رفع آن برآیند. خود بیماران نیز می‌توانند با کمی دقت متوجه این موضوع شوند. پلاک سفید اصطکاکی بعد از اصلاح عامل ایجاد‌کننده باید به مرور بهبود یابد. پلاک اصطکاکی هم بدون درد است.
پلاک سفید لکوپلاکیا
اگر این اتفاق نیفتاد یا پلاک‌های دیگری در نقاط دیگر به‌خصوص در نقاطی مانند کناره عقبی طرفی زبان یا کف حفره دهان که از نظر دندان‌پزشکان پرمخاطره محسوب می‌شود، ایجاد شوند که علت مشخصی هم ندارند اصطلاحا به این پلاک‌ها لکوپلاکیا گفته می‌شود. این نوع از پلاک بسیار سفت است و نمی‌توان با استفاده از گاز آنها را از سطح مخاط دهان جدا کرد. مدت پایداری آن نیز طولانی است. اغلب بیماران نیز به دلیل دوام زیاد پلاک داخل دهان و با تانه به دندان‌پزشک مراجعه می‌کنند. پلاک‌های لکوپلاکیا در نقاط پرمخاطره که محل شایعی هم محسوب می‌شود قابلیت آن را دارند که به سرطان مخاط دهان تبدیل شوند. ضایعات سفیدی که کنده نمی‌شوند و عامل اصطکاکی هم برای وجود آنها پیدا نمی‌شود به‌عنوان ضایعات پره‌کانسر یا پیش سرطانی مطرح هستند و نیاز به بررسی دقیق و نمونه‌برداری دارند. (حدود 20-10 درصد موارد پلاکهایی این چنین دچار تغییرات بدخیمی می‌شوند) چنین پلاکهایی معمولا بعد از 60-50 سالگی ایجاد می‌شوند. درمان لکوپلاکیا جراحی است و جراح باید ضایعه را بردارد و آزمایش میکروسکوپیک روی آن صورت گیرد تا معلوم شود تغییرات بدخیم سلولی در آنها به‌وجود آمده است یا نه. لکوپلاکیا هم بدون درد است.
چه باید کرد؟
• بهتر است هر 6 ماه برای معاینه داخل دهانی به متخصص دهان و دندان مراجعه کنید به‌خصوص اگر سیگاری هستید، باید بدانید که در معرض خطر بالای ابتلا به سرطان دهان قرار دارید.
• بیماران نیز توجه کنند بیشتر سرطان‌های حفره دهان در همان دو نقطه یعنی در قسمت کناری و عقبی زبان اتفاق می‌افتند و در قسمت انتهایی زبان به‌ندرت ضایعه سرطانی دیده می‌شود. اگر در این نقطه از زبان ضایعه‌ای مشاهده کردید منتظر بهبود خودبه‌خودی نباشید و حتما در اولین فرصت به دندان‌پزشک مراجعه کنید.
• گاهی بیمار خیلی دیر مراجعه می‌کند، وقتی که ضایعات سرطانی شده‌اند. ضایعات سرطانی به 3 شکل دیده می‌شوند. توده برجسته از مخاط، زخم مخاطی و پلاک سفید یا پلاک قرمز طول کشیده.
• در بیماری لکوادما به‌طور ژنتیکی رنگ مخاط داخل گونه فرد سفیدتر است. در بیماری به نام وایت که این نیز ارثی است، مخاط گونه سفیدتر به نظر می‌رسد. این دو بیماری ارثی مشکلی برای بیمار ایجاد نمی‌کند و افراد نباید با خواندن این مطلب دچار نگرانی شوند.
دکتر نصرت‌ا. . . عشقیار
متخصص آسیب‌شناسی دهان و فک و صورت و استاد دانشکده دانشگاه علوم پزشکی تهران
سلامت
