با بررسی سیر تکاملی انسان متوجه می شویم که ترس در درون انسان‌ها نهادینه شده و دلیل تثبیت این احساس را باید در محرک هایی چون تمایل به زندگی و غریزه بقا جستجو کرد. از دیگر محرک های دخیل در این احساس می‌توان به ترس از تاریکی، تجربه مواجهه با حیوانات وحشی و حشرات سمی اشاره کرد. ترس ها به قدری با روان انسان آمیخته شده اند که روانشناسی به نام “یونگ” ترس را میراث ناخودآگاه جمعی افراد خوانده است؛ میراثی که از نیاکانمان به ما رسیده است. این در حالی است که امروزه بررسی های زیست شناسی اثبات می کند که ترس جنبه زیستی دارد و هر موجودی نسبت به محرک خاصی واکنش نشان می دهد.
نوجوانان طرفداران پر و پا قرص فیلم‌های ترسناک
مصطفی افشار کارشناس ارشد مشاوره خانواده عنوان کرد: کودکان و نوجوانان اغلب به دلیل حس رقابت پذیری که با سایر همسالان خود دارند گرایش شدیدی به تماشای فیلم های ترسناک و مهیج دارند. آنها با تماشای فیلم های ترسناک قصد دارند این توانمندی ویژه و منحصر به فردشان را به دوستانشان اثبات کنند.
لاله شهیدی دکتری روانشناسی بیان کرد: بر اساس تئوری “جامعه پذیری جنسیتی”، پسران نوجوان هنگام مشاهده ترس در چهره دختران از تماشای فیلم های ترسناک لذت بیشتری می برند. ولی دختران در هنگام تماشای فیلم های ترسناک وقتی ترس را در صورت پسران می بینند، لذت کمتری می برند.
وی بیان کرد: از آنجایی که برای کودکان تفکیک واقعیت از تخیل بسیار مشکل است، توصیه می شود که والدین به همراه فرزندانشان، این نوع فیلم ها را تماشا نکنند زیرا منجر به شکل گیری فوبیاهای مختلفی مانند ترس از تاریکی، مار و عنکبوت می شود.
عوامل اصلی در جذابیت فیلم های ترسناک
وی یادآورشد: سه عامل تنش و ارتباط (فرهنگی و شخصی) و گرایش به دروغ سبب جذابیت فیلم های ترسناک می شود. در ارتباط شخصی مخاطب با قهرمان فیلم همزادپنداری (همذات‌پنداری) می کند و شخصیت منفی فیلم را محکوم می کند. همچنین ارتباط فرهنگی در برخورد با مسائل اجتماعی بروز می کند.
وی افزود: از دیدگاه فلسفی داستان های ترسناک و نمایشنامه های مهیج خشونت آمیز، به این دلیل برای مردم جذاب و گیرا هستند که فرصت تخلیه احساسات منفی افراد را در اختیارشان قرار می دهد. طبق استدلال ارسطو علت اصلی گرایش به تماشای فیلم های ترسناک این است که سبب آزاد شدن احساسات پرخاشگرایانه فروخورده افراد می شود. اما بنا به گفته روانشناس دیگری، تماشای این فیلم ها سبب افزایش پرخاشگری در انسان ها می شود.
شهیدی عنوان کرد: طبق نظریه “انتقال انگیزه”، احساسات منفی که در اثر تماشای فیلم های ترسناک ایجاد می شوند در واقع باعث تشدید احساسات مثبت به هنگام پیروزی قهرمان در پایان داستان می شود. مطالعات دیگری حاکی از آن است که ارتباط قابل ملاحظه ای بین افرادی که رفتارهای هنجارشکنانه را می پسندند و کشش نسبت به فیلم های ترسناک وجود دارد. لذت بردن از مجازات افرادی که سزاوار تنبیه هستند نظریه ای را به نام همطرازی خلقی ایجاد می کند.
برانگیختگی و واکنش‌پذیری؛ 2 کفه ترازو هیجان‌خواهی
وی بیان کرد: انسان ها براساس سطح پایه ارثی برانگیختگی و واکنش پذیری نسبت به محرک های محیطی متفاوت هستند. منظور از سطح پایه برانگیختگی، این است که فرد بدون تحریک بیرونی چقدر برانگیخته است. واکنش پذیری به واکنش برانگیختگی فرد هنگام قرار گرفتن در معرض تحریک بیرونی اشاره دارد. هیجان خواهی نوعی صفت شخصیت است که با برانگیختگی و واکنش پذیری ارتباط دارد.
شهیدی گفت: فرد با هیجان خواهی بالا تحریک بیرونی مداوم مغز را ترجیح می دهد از کارهای تکراری اجتناب می کند و همواره در جستجوی راه هایی برای افزایش برانگیختگی از طریق تجربیات هیجان انگیز است در مقابل فرد کم هیجان خواه به تحریک مغزی کمتری تمایل نشان می دهد و از منابع تحریک مخاطره جویانه بیزاری می جوید.
ترس و لذت؛ دو روی یک سکه
وی در خصوص منبع زیستی هیجان خواهی یادآور شد:طبق بررسی و پژوهش های صورت گرفته افراد، هیجان خواه از سطح پایینی منوآمین اکسیداز (MAO) برخوردار هستند.منو آمین اکسیداز آنزیم سیستم لیمبیک است که در تجزیه کردن انتقال دهنده های عصبی مغز مانند دوپامین و سروتونین دخالت دارد.دوپامین در تجربیات پاداش مشارکت دارد و بنابرین به رفتارهای گرایشی کمک می کند مانند گرایش به تماشای فیلم های مهیج.سروتونین در بازداری زیستی یا سیستم توقف فیزیولوژیکی مغز مشارکت دارد و از این رو مانع از انجام رفتار های گرایشی می شود.
افراد هیجان خواه از سطح بالای دوپامین برخوردارند بنابرین زیست شیمی مغز آن ها گرایش را به بازداری ترجیح می دهد. همچنین این افراد دارای سطح پایین سروتونین نیز هستند بنابرین زیست شیمی مغزشان نمی تواند مانع از ریسک کردنشان شود.هورمون دوپامین که در ایجاد احساس لذت نقش دارد سبب احساس ترس و هراس نیز می شود. در واقع مخاطرات بدنی،اجتماعی، قانونی و مالی بهای گران قیمتی است که افراد هیجان خواه برای دست یافتن به هیجان هایشان و کسب تجربیات جدید باید بپردازند.
منبع: باشگاه خبرنگاران جوان
