شناسایی بیماران مبتلا به هپاتیت در فارس هر سال کمتر می شود.
شاید بتوان آن را بیماری خاموش نامید؛ نوعی بیماری که راه های انتقال آن شبیه ایدز است، اما آن قدر که مردم درباره ایدز می دانند، از اینکه ممکن است به «هپاتیت» مبتلا شوند بی خبر مانده اند. چه اینکه، وقتی افرادی که دارای رفتار پرخطر بوده‌اند برای آزمایش به درمانگاه و آزمایشگاه می‌روند، بیشتر نگران از ابتلا به ویروس «اچ آی وی» هستند تا یک بیماری خاموش و البته پرخطر دیگر به نام هپاتیت. واقعیت این است که اطلاع رسانی درباره بیماری ایدز بسیار محدود است و همین الان 5 برابر کسانی که مبتلا به ویروس اچ آی وی/ ایدز شناسایی شده اند، افرادی هستند که به این بیماری مبتلا هستند و از آن بی خبرند؛ حالا تصور کنید تعداد کسانی که احتمالا هپاتیت دارند، چند نفر است؟ بیماری که حتی به اندازه ایدز برای آن اطلاع رسانی نمی‌شود.
کاهش مبتلایان شناسایی شده
هپاتیت عوامل متعددی دارد؛ برای نمونه مصرف افراطی الکل می‌تواند به ابتلا به این بیماری منجر شود. اما امروزه علت اصلی ابتلا به هپاتیت، انتقال ویروس آن است؛ به ویژه در نوع B و C که می تواند فرد را از پا دربیاورد.
ویروس هپاتیت از تماس خونی به افراد منتقل می‌شود و کبد را از کار می‌اندازد. مشکل این است که در زمان ورود ویروس به بدن، بیماری هیچ نشانه ای از خود بروز نمی‌دهد مگر نشانه ای چون سرماخوردگی که آن هم باعث نمی‌شود فرد به خود شک کند.
بر خلاف ویروس اچ آی وی، ویروس هپاتیت می‌تواند مدت زیادی در محیط زنده بماند و برای نمونه چنانچه یک فرد حتی بعد از مدت زمانی قابل توجه، از تیغ ریش تراش، مسواک و… متعلق به فرد آلوده استفاده کند، ممکن است به بیماری مبتلا شود؛ در عین حال شاید بتوان هپاتیت را همزاد ایدز هم دانست؛ چه اینکه احتمالا یکی از راه های رایج ابتلا به آن رابطه جنسی محافظت نشده است.
آن طور که دکتر مصطفی ابراهیمی، کارشناس بیماریهای واگیر دانشگاه علوم پزشکی شیراز می‌گوید، میزان ابتلا به هپاتیت در فارس طبق برآوردها و مطالعات، بین یک نیم تا دو درصد است: «تعداد موارد جدی شناسایی شده در فارس هر سال کاهش می‌یابد».
البته درست معلوم نیست که این کاهش به چه خاطر است؛ آیا تعداد افراد مبتلا کمتر شده، یا اینکه افراد به خاطر ناآگاهی از احتمال ابتلا، ترس یا هر دلیل دیگر آزمایش نمی‌دهند؛ در حالت دوم، ناآگاهی از ابتلا به بیماری البته نتیجه ای تراژیک در بر دارد؛ فرد ممکن است دیگران را آلوده کند، و همچنین، زمانی از بیماری آگاه می‌شود که دیگر کار از کار گذشته و بیماری کبد را از کار انداخته است.
کارشناس بیماریهای واگیر دانشگاه علوم پزشکی شیراز می‌گوید: «در سال 93 توانسته ایم از راه شبکه بهداشت، 209 نفر مبتلا به هپاتیت B و 117 مورد هپاتیت C را شناسایی کنیم. در سال 94 هم، 150 مورد هپاتیت B و 88 مورد هپاتیت C شناسایی شده‌اند».
آماری که دکتر ابراهیمی ارایه می‌دهد به خوبی گویای کاهش شمار مبتلایان شناسایی شده این بیماری است. از قرار معلوم، در کنار رفتارهای پرخطر جنسی و تزریق با استفاده از سرنگ مشترک یک عامل دیگر، همچنان صدر نشین علت ابتلاست؛ انتقال از مادر آلوده به جنین. دکتر ابراهیمی می گوید: «انتقال این بیماری از مادر به فرزند یکی از شایع ترین راههای انتقال بیماری است و هنوز بسیاری از افراد مبتلا به این شیوه به بیماری دچار شده اند. به همین خاطر در سالهای اخیر واکسیناسیون کشوری نوزادان، کودکان و گروه های در معرض خطر انجام شده است.»
اشاره کارشناس بیماریهای واگیر دانشگاه علوم پزشکی شیراز به واکسیناسیون نوجوانان است که در سال های اخیر به صورت گسترده در کشور انجام شد اما این طور نیست که آنان از خطر مصون باشند چرا که آنان در برابر هپاتیت B واکسینه شده اند و خطر هپاتیت C که یکی از خطرناک ترین انواع هپاتیت هم هست، همچنان وجود دارد.
چرا نباید از هپاتیت ترسید؟
هپاتیت هرچند خطرناک است اما درمان ناپذیر نیست؛ ضمن اینکه اگر فرد از روزهای اول ابتلا از آن با خبر شود، می تواند زندگی باکیفیتی داشته باشد. ضمن اینکه، هپاتیت در جامعه، آن صورت ناخوش اچ آی وی را هم ندارد. به همین خاطر لازم است کسانی که با بیمار مبتلا به هپاتیت سر و کار داشته اند، یا کسانی که سابقه رابطه پرخطر یا تزریق با سرنگ مشترک دارند، باید آزمایش داده و تحت درمان قرار بگیرند.
اما یکی از مشکلات این است که در دستگاه درمانی کشور هم آن گونه که ایدز جدی گرفته می شود، هپاتیت مورد توجه قرار ندارد؛ کارشناس پیشگیری از بیماری های واگیر دانشگاه علوم پزشکی شیراز می گوید: «بیشترین راه انتقال هپاتیت B همان طور که گفتیم، انتقال از مادر آلوده به جنین است و در مورد هپاتیت C عمده راه انتقال، استفاده از سرنگ مشترک در میان معتادان است؛ ضمن اینکه رفتارهای پرخطر جنسی از دیگر راه های انتقال به شمار می رود.»
در سال های اخیر موج سوم ابتلا به بیماری ایدز شروع شده است. موجی که ناشی از انتقال جنسی است؛ احتمالا با افزایش این موج و البته بازگشت همزمان موج دوم-انتقال از راه تزریق- جامعه باید شاهد افزایش ابتلا به هپاتیت هم باشد. به همین خاطر دکتر ابراهیمی پیشنهاد می کند: «خودداری از رفتارهای پرخطر و ناایمن جنسی و استفاده نکردن از سوزن و سرنگ مشترک در معتادان می تواند در کاهش ابتلا به بیماری هپاتیت بسیار موثر باشد. ضمن اینکه برای پیشگیری از این بیماری باید آموزش و اطلاع رسانی به عنوان مهمترین و بهترین راهکار کاهش بیماری در دستور کار قرار بگیرد.»
پیشگیری از «آتش فشان» هپاتیت
همان طور که گفته شد، آن گونه که تصوری منفی درباره ایدز در جامعه ایران وجود دارد، نگرش ها به هپاتیت آن قدر منفی نبوده و البته بیشتر حاکی از ناآگاهی است. اما واقعیت این است که به باور بسیاری از کارشناسان، بهترین راهکار برای مبارزه با این هر دو بیماری، انگ زدایی است؛ هپاتیت و ایدز هر دو به سادگی به دیگران منتقل نمی شوند و یک فرد می تواند به این بیماری ها مبتلا باشد و مانند هر فرد عادی دیگر در میان دیگران کار و زندگی کند؛ افزون بر این دیگر این دو بیماری تنها بیماری اقشار منزوی، معتادان و دیگر قشرهای آسیب پذیر به شمار نمی روند و جامعه اگر می خواهد از رشد زیرپوستی این دو ویروس جلوگیری کند و افراد سالم بیشتری به لحاظ جسمانی و روانی داشته باشد و افراد بیمار آن از کیفیت کافی زندگی برخوردار باشند باید راهی را برود که کشورهای دیگر جهان رفته اند. کشورهای غربی با اطلاع رسانی و انگ زدایی از این بیماریها توانسته اند میزان ابتلا را کاهش دهند ولی در کشورهای دیگر و از جمله ایران، به خاطر ناآگاهی، ابتلا به گونه ای است که مرضیه وحید دستجردی در زمانی که در دولت دهم وزیر بهداشت بود نسبت به «در پیش بودن آتش فشان ایدز» هشدار داد؛ همین الان هم وضع این بیماری درست مانند یک «کوه یخ» است که قله آن پیداست و بخش بزرگ آن را که زیر آب است، کسی نمی بیند؛ چه اینکه هم اکنون بیش از 25 هزار مبتلا به ویروس اچ آی وی و بیماری ایدز در کشور شناسایی شده اند
ولی آن گونه که دکتر مینو محرز، فعال مبارزه با این بیماری گفته است، تعداد بیماران باید 5 برابر باشد؛ آنها اما از بیماری خود خبر ندارند و آن را به دیگران منتقل می کنند؛ این است که باید جامعه با بیماران مبتلا به ایدز و هپاتیت همان گونه رفتار کند که با بیماری های غیرواگیر دیگر.
