سیستم گوارشی انسان را می توان یکی از ضروری ترین و حساس ترین قسمت های بدن به شمار آورد . در زمانی که عملکرد این سیستم دچار اختلال شود ، دیگر قسمت های بدن نیز با مشکل مواجه خواهند شد. یکی از مسائلی که باعث اختلال دستگاه گوارش می شود ، افزایش سن است.
سالمندی عبارت است از تغییرهای فیزیولوژیک در اندام ها که در طول زمان ظاهر می شود و باعث می شود به تدریج دگرگونی هایی در ساختمان و عملکرد اعضای بدن فرد ایجاد شود…
تغییرها فقط به اجزای بدن محدود نمی شود بلکه نامتوازن شدن هورمون های ترشحی و اختلال های روانی و اجتماعی نیز قابلیت انطباق فرد سالمند را با شرایط درونی و بیرونی درهم می ریزد. این هفته به تغییرات دستگاه گوارش سالمندان می پردازیم.
در این باره با دکتر مهرداد حق ازلی، فوق تخصص بیماری های گوارش و کبد و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران به گفت وگو نشستیم.
بیماران سالمندی که به شما مراجعه می کنند اغلب از چه عارضه ای شکایت دارند؟
آنچه بیش از همه گوارش سالمندان را آزار می دهد، مشکل یبوست است چون با افزایش سن، عضلات دیواره لوله گوارش به تدریج ضعیف تر می شوند و قدرت حرکت دادن رو به جلوی محتویات روده کاهش می یابد. این مهم ترین وضعیتی است که در بدن افراد مسن رخ می دهد اما علت یبوست فقط به این امر محدود نمی شود. بسیاری از سالمندان، باید از داروهای ضدفشارخون ادرارآور استفاده کنند. با مصرف چنین داروهایی آب بدن کاهش می یابد و یبوست اتفاق می افتد. مورد دیگر درباره کسانی است که به بیماری دیابت مبتلا هستند. اگر دیابت به خوبی کنترل نشود، روی دستگاه عصبی اثری تخریبی می گذارد و اعصاب پیام آور به روده به درستی پیام را صادر نمی کنند. عامل بعدی به کاهش یا عدم تحرک افراد مسن مربوط می شود. در هر حال همه این موارد دست به دست می دهند و مشکل یبوست را در فرد به وجود می آورند.
لطفا درمان یبوست را مرحله به مرحله توضیح دهید.
اول از هر چیز باید از وجود بیماری های زمینه ای بیمار مطلع شویم و فشارخون، دیابت و بیماری های هورمونی و غددی را کاملا تحت کنترل درآوریم و داروهای مصرفی بیماران را تعدیل کنیم. تحرک سالمندان باید بیشتر شود و از غذاهایی باید استفاده کنند که حاوی سبزی ها و میوه ها (با فیبر بیشتر) و غذاهای نرم باشد. اینها درمان هایی است که برای برطرف شدن یبوست در نظر گرفته می شود. گاهی یبوست به درمان های اولیه پاسخ نمی دهد یا آنقدر شدید است که مجبوریم از داروهای ملین برای رفع آن استفاده کنیم. ملین ها آخرین مرحله درمان یبوست هستند و مصرف آنها باید زیر نظر پزشک باشد چون اگر در استفاده از آنها افراط شود، ممکن است در نهایت چرخه معیوبی پدید آید که در آن یبوست شدت یابد.
دیگر چه بیماری های گوارشی در سالمندان شیوع دارند؟
بیماری های حرکتی مری در افراد سالمند شیوع زیادی دارد و چه بسا مشکلاتی را در بلعشان به وجود آورد. مشکلات التهابی و ریفلاکس (بازگشت محتویات معده به درون مری) که در این گروه سنی دیده می شود، می تواند به دلیل اضطراب یا افسردگی شان باشد ولی آنچه باعث نگرانی ما می شود مشکلات بلعی است که بیمار از آنها شکایت می کند. مصرف بعضی از داروها، زخم ها و سرطان مری باعث می شود فرد نتواند غذا را به راحتی ببلعد. در این مواقع، استفاده از دستگاه آندوسکوپی و با دید مستقیم به تشخیص کمک می کند. مشکلات معده نیز به وفور دیده می شود. اغلب بیماران ممکن است از داروهای زیادی استفاده کنند. این داروها ممکن است خطر خونریزی معده یا زخم های روده ای را بالا ببرند، بنابراین سالمندان باید توجه داشته باشند خودسرانه و بدون تجویز پزشک دارویی مصرف نکنند.
چگونه می توان از بروز سرطان های دستگاه گوارش جلوگیری کرد؟
اقدام های پیشگیرانه، بهترین روش برای مبارزه با بروز بیماری هاست. همه افراد باید بعد از ۵۰ سالگی آزمایش های غربالگری سرطان به خصوص روده بزرگ را انجام دهند. آزمایش هایی مانند کولونوسکوپی و آزمایش خون نهفته در مدفوع، بهترین راه جلوگیری از مرگ ومیر به دلیل سرطان روده بزرگ است. داشتن شرح حال درستی از بیمار، شامل سابقه خانوادگی ابتلا به سرطان، مشاوره ژنتیک، رژیم غذایی متعادل، نکشیدن سیگار، آزمایش شمار سلول های خون و آزمایش های تخصصی، اندازه گیری هورمون های تیرویید، کلسیم، فسفرخون و سنجش عملکرد کلیوی اطلاعات بسیار ارزنده ای به پزشک معالج و نحوه پیگیری بیمار خواهد داد. در مورد سایر موارد نیز حتما باید با پزشک معالجتان مشورت کنید ولی مهم تر از همه، کنترل بیماری های زمینه ای است به خصوص بیماری دیابت که شاید بسیاری از مردم با آن درگیر هستند. همه کسانی که از بیماری های مزمن رنج می برند با کنترل به موقع آن می توانند عوارض اش را کاهش دهند.
