گروهی از پژوهشگران آمریکایی می‌گویند استامینوفن، مسکن رایجی که بدون نسخه به فروش می‌رسد، علاوه بر درد جسمانی بر واکنش‌های عاطفی هم تاثیر می‌گذارد، و با مصرف آن، هم عواطف و احساسات منفی کمتر درک می‌شوند و هم عواطف و احساسات مثبت.

تحقیقات اخیر این نظریه را مطرح کرده بودند که استامینوفن علاوه بر درد جسمانی، باعث می‌شود فرد تجربیات آزاردهنده اجتماعی یا احساسات تلخ ناشی از روابط خود را هم با شدت کمتری درک کند.

تحقیق پژوهشگران دانشگاه اوهایو تاثیر این دارو را علاوه بر کاهش درک احساسات منفی، شامل احساسات مثبت مثل لذت هم می‌داند.

این تحقیق به این نتیجه رسیده که استامینوفن علاوه بر تسکین دردهای جسمانی، احساسات، چه مثبت چه منفی، را نیز کرخ می‌کند. بنابراین می‌توان گفت که این دارو علاوه بر درد می‌تواند احساس لذت را نیز در فرد کاهش دهد.

به گفته جفری دورسو، روانشناس اجتماعی در دانشگاه اوهایو و مدیر این تیم پژوهشی، “به استامینوفن باید به دید یک تسکین دهنده همه جانبه احساسات نگاه کرد نه فقط مسکن درد.”

او در این تحقیق تجربی به هشتاد و دو دانشجو در دو نوبت یک قرص یک گرمی استامینوفن و یک قرص دارونما (پلاسبو) داد.

محققان سپس در هر نوبت پس از گذشت یک ساعت، یعنی زمان آغاز فعالیت دارو، به دانشجویان چهل عکس‌ نشان دادند که از نظر حسی و عاطفی برانگیزاننده بودند؛ مثلا عکس‌هایی از کودکان دچار سوءتغذیه شدید یا کودکان شادی که با گربه بازی می‌کردند.

پس از آن، از دانشجویان خواسته شد که براساس مثبت یا منفی بودن تصاویر به هرکدام تا پنج نمره مثبت یا منفی بدهند. در نوبت بعدی از آنها خواسته شد که واکنش عاطفی خود را به عکس‌ها، با صفر به معنی کم یا بی‌تفاوتی و ده برای بیشترین عکس‌العمل احساسی، ارزیابی کنند.

نتایج نشان داد آنهایی که قرص حاوی دارو را خورده بودند عکس‌العمل احساسی کمتری به تصاویر نشان داده بودند؛ به این ترتیب که عکس‌های شاد تاثیر کمتری در انگیزش احساسات داشتند و عکس‌های منقلب کننده نیز احساسات را کمتر جریحه‌دار کرده بودند.

پروفسور ژول دمول، استاد داروسازی دانشگاه ژنو معتقد است دلیل چنین اثری می‌تواند این باشد که “استامینوفن روی همان مسیری اثر می‌گذارد که سروتونین در سیستم اعصاب مرکزی طی می‌کند.”

سروتونین هورمونی است که باعث ثبات خلق و کاهش اضطراب و افسردگی می‌شود بنابراین در ایجاد احساسات خوب نقش دارد.

پروفسور ژول دمول، استاد داروسازی دانشگاه ژنو هم معتقد است: “من مولکول استامینوفن را می‌شناسم بنابراین برای من بدیهی است که استامینوفن روی گیرنده‌‌های مختلفی اثر بگذارد و اصلا تعجب نمی‌کنم اگر تاثیرات دیگر این مولکول روزی کشف شود.”

با اینکه روش این تحقیق به نظر پروفسور ژول دمول و محققان دیگر روش “به بهترین شکلی انجام شده” اما تحقیق روی جمعیت نسبتا کمی انجام گرفته، و در مورد کسانی که در این تحقیق شرکت داشتند هیچ اطلاعاتی ارائه نشده است.

نتایج این تحقیق با اینکه جالب هستند و این احتمال را مطرح می‌کند که استامینوفن روی گیرنده‌های مختلفی اثر می‌گذارد اما نمی‌توان به این نتیجه رسید که استامینوفن می‌تواند واکنش‌های عاطفی به اتفاقات زندگی واقعی را تخفیف دهد و مثلا از آن عنوان داروی ضد اضطراب استفاده شود یا اینکه خوردن استامینوفن لذت شب عروسی فرد را کم کند.

به عبارت دیگر تا تحقیقات بیشتر با نتایج روشن‌تر و محکم‌تری انجام نشود، نتیجه این تحقیق کاربرد بالینی ندارد.

استامینوفن

مصرف تب‌بر به قرون وسطی برمی‌گردد، زمانی که مصریان از عصاره برگ درخت بید و سالیسیلات موجود در آن برای کاهش درد و تب استفاده می‌کردند. بعدها بقراط نیز با شعار “طبیعت، پزشک همه بیماران است” برای تسکین درد زایمان و کاهش تب، جوشانده برگ درخت بید را توصیه می‌کرد.

یونانیان و رومیان نیز قرن‌ها این روش را با اندکی تغییر بکار می‌گرفتند، گاهی بصورت ترکیبی با برگ درخت گنه گنه. اما به تدریج با نایاب شدن و در نتیجه گران شدن برگ گنه‌گنه نیاز به مواد جایگزین پدیدار شد. تا اینکه در اواخر قرن نوزدهم پس از چهل سال تلاش برای پالایش و جداسازی ماده اصلی این دارو، داروسازی به اشتباه مواد دیگری را دراختیار یک تیم تحقیقاتی قرار داد و به این ترتیب استامینوفن در پی یک اشتباه کشف شد.

استامینوفن یا پاراستامول یکی از پرفروش‌ترین داروهایی است که تقریبا در همه جای دنیا بدون نسخه پزشک در اختیار مردم قرار می‌گیرد.

استامینوفن نامی است که برای داروی پاراستامول در امریکا، کانادا و ژاپن انتخاب شده است و همچنین با نام‌های تجاری مختلفی مانند پنادول و تایلنول در کشورهای دیگر انگلیسی زبان به فروش می‌رسد. پاراستامول عموما به عنوان یک مسکن ضعیف دردهای جسمی و تب‌بر مصرف می‌شود.

اما از این دارو به همراه ترکیبات دیگر، در تسکین‌های دردهای سخت پس از جراحی و یا مراقبت‌های تسکینی برای بیماران سرطانی نیز استفاده می‌شود.

با این حال مصرف بیش از حد این دارو می‌تواند نارسایی حاد و کشنده کبد را درپی داشته باشد؛ به ویژه در سنین بالا، افرادی که به چند بیماری مبتلا هستند یا چندین نوع داروی دیگر هم مصرف می‌کنند.

سازمان غذا و داروی امریکا توصیه می‌کند که استامینوفن مطابق دستور پزشک مصرف شود. در سال ۲۰۱۱ این سازمان حتی یک برنامه آموزشی برای آگاهی رسانی عمومی جهت پیشگیری از مصرف بیش از حد (overdose) تدارک دیده بود. اثرات جانبی و خطر آسیب دیدگی کبدی ناشی از مصرف این دارو همراه با مصرف مکرر الکل افزایش می‌یابد.

مسمومیت استامینوفن یکی از دلایل مهم آسیب کبدی در دنیای غرب است و در آمریکا، استرالیا، انگلستان و نیوزیلند از شایعترین مسمومیت‌های دارویی است.

با این حال هنوز از نظر آکادمی متخصصان اطفال امریکا و موسسه ملی بهداشت و مراقبت‌های عالی این کشور، استامینوفن مناسبترین دارو برای برای کاهش درد و تب در کودکان است.

به این ترتیب پاراستامول یا استامینوفن اصولا اگر بصورت نامکرر، باندازه کم و مطابق دستور پزشک یا توصیه‌های شرکت سازنده استفاده شود، دارویی بی‌خطر شناخته می‌شود.

توزیع این دارو در ایران در سال ۱۳۹۲، بصورت قرص ساده ۳۲۵ میلی‌گرمی یا ۵۰۰ میلی گرمی همراه با کدئین، به یک میلیارد و پانصد و سی میلیون عدد قرص رسید.