میگرن را بشناسید و با آن مقابله کنید

وقتی سردرد میگرنی با دردهای فک و صورت همراه می‌شود

میگرن درمان قطعی ندارد و گرچه با افزایش سن خود محدودشونده است ولی آنقدر آزاردهنده است که نمی‌توان منتظر بالا رفتن سن ماند و حتما باید کنترل شود.

شیوع میگرن به طور عمده در دهه 3 تا 5 زندگی است. تقریبا 35 درصد از مبتلایان، بزرگسالان هستند اما علائم اولیه میگرن در دوران بلوغ و کمی پس از آن آغاز می‌شود. 14 نوع میگرن شناخته شده است ولی در یک گروه‌بندی کلی، میگرن را به 2 نوع (با «اورا» و بدون «اورا») تقسیم می‌کنند.

• – میگرن با اورا از نوع میگرن با علائم عصبی است.

• – میگرن بدون اورا میگرن بدون علائم عصبی است.

این مطلب اختصاص دارد به میگرن با علایم عصبی که می‌تواند دردهای صورتی مبهم برای بیماران ایجاد کند.

عوامل محیطی نقش مهمی در بروز و تشدید میگرن دارند

بیش از 50 درصد بیماران مبتلا به میگرن سابقه فامیلی را در خانواده خود ذکر می‌کنند اما ماهیت این بیماری به گونه‌ای است که عوامل محیطی نقش زیادی در بروز و تشدید آن دارند.

• تغییرات هورمونی (عادت ماهیانه، تخمک‌گذاری، قرص‌های ضدبارداری و داروهای هورمونی)
• مواد خوراکی (استفاده از الکل، نخوردن غذا، شکلات، آسپارتام، پنیر کهنه)
• عوامل روان (استرس، هیجان، اضطراب و افسردگی)
• عوامل وابسته به خواب (نخوابیدن یا خواب زیاد)
• مصرف داروها و…

جزو عوامل مهم و موثر در تشدید علائم میگرنی هستند.

روند بروز میگرن

تغییرات 5 تا 20 دقیقه قبل از حمله اتفاق می‌افتد. میگرن با اورا، احساس و آگاهی ذهنی بیمار از شروع حمله است که به صورت:

• توهم بینایی در دیدن
• جرقه‌های نورانی
• کوری موقت
• از دست دادن کامل یا جزئی درک نور
• دیدن لکه یا نقطه سیاه در میدان دید
• تهوع و استفراغ
• سرگیجه
• سستی
• گیجی
• ناتوانی در ادای کلمات
• فلج یکطرفه صورت 
• ضعف

بروز می‌کند. در بعضی از بیماران این علائم ادامه‌دار است و طی درد هم قطع نمی‌شود.

علت قطعی میگرن هنوز ناشناخته است

علت دقیق بیماری میگرن هنوز مشخص نیست اما به نظر می‌رسد حملات میگرنی در پاسخ به کاهش فعالیت مزمن ماده شیمیایی به نام سروتونین در مغز اتفاق می‌افتد که باعث انقباض در عروق مغزی و کاهش خونرسانی به مغز و به دنبال آن انبساط عروق و درنهایت سردرد می‌شود.

میگرن صورتی

• فک
• مفصل گیجگاهی-فکی
• دندان‌ها
• غدد بزاقی و سینوس‌ها

را درگیر می‌کند. این میگرن تقریبا مشابه میگرن معمولی است و ممکن است پزشک آن را با یک مشکل دندانی اشتباه بگیرد چون مکان و نوع درد، شباهت زیادی به عفونت‌های دندان، سینوزیت و اختلال عملکرد مفصل گیجگاهی-فکی دارد. حتی در معاینه حفره دهانی یا با ضربه زدن به دندان و اطراف آن بیمار احساس درد می‌کند.گاهی بیمارانی که درد مفصل گیجگاهی و اطراف آن را دارند به اشتباه به متخصص گوش و حلق و بینی مراجعه می‌کنند.

در نوع دیگری از میگرن صورتی درد از نوع خنجری است که از:

• چشم
• گیجگاه
• دهان

شروع می‌شود. علائم 1 تا 2 ثانیه طول می‌کشد و ممکن است در روز یکی-دو بار هم تکرار شود. این نوع از میگرن معمولا با نشانگان دندان ترک‌خورده و گیر افتادن لحظه‌ای دیسک مفصل اشتباه گرفته می‌شود، نکته بسیار مهمی که به پزشکان و حتی بیماران کمک می‌کند تا زودتر بیماری را تشخیص دهند همین است.

دردهایی که مربوط به مفصل گیجگاهی فکی هستند با فعالیت فک شروع می‌شوند در حالی که در دردهای ناشی از میگرن، دهان و فک کاملا غیرفعال است. نکته مهم دیگر اینکه بعضی از بیماران مبتلا به میگرن بیش از حد از مسکن‌ها استفاده می‌کنند. استفاده زیاد از این داروها می‌تواند باعث تبدیل سردردهای گذرا و خودمحدودشونده به سردردهای مزمن شود. درمان پیشگیرانه برای این بیماران غیرموثر خواهد بود و حتما باید با نظر متخصص استفاده نادرست از دارو متوقف و مداخله بالینی درست انجام شود.

الگوی درد میگرن

سردرد ابتدا به صورت یک احساس ناخوشایند بروز می‌کند و خیلی زود به سردرد ملایم تبدیل می‌شود اما بعد از نیم تا 2 ساعت به اوج خود می‌رسد. طول مدت درد از 4 ساعت تا 72 ساعت متغیر است. در بعضی بیماران درد ممکن است تا 7 روز هم طول بکشد. مدت خاموشی بیماری 2 تا 4 ماه است. درد در نقطه اوج بیماری حالت ضربانی دارد و کاملا ناتوان‌کننده است و عمدتا با تهوع، استفراغ، اسهال و ترس از نور و صدا همراه است.

درگیری در نواحی گیجگاهی پیشانی و کاسه چشم یا محدود به ناحیه کوچکی از چشم، دندان و سینوس مفصل گیجگاهی و سردرد معمولا یکطرفه است. نور، بو، صدا، جنب و جوش و ورزش از عواملی هستند که باعث تشدید درد و تهوع و استفراغ در بعضی از بیماران می‌شوند. اغلب بیماران هنگام سردرد تمایل دارند در محیط‌های تاریک و ساکت قرار گیرند.

کنترل میگرن از 3 طریق است؛ پیشگیری، درمان علامتی و حذف عوامل شروع‌کننده درد.  اگر حمله بیماری 1 یا 2 بار در ماه باشد درمان علامتی و شامل استفاده از ضددردهای مخدر، استفاده از بسته یخ، خوابیدن و تاریک کردن اتاق است. اگر حمله‌ها مکرر و درد شدید باشد، درمان از نوع پیشگیرانه توصیه می‌شود. داروهای تجویزی برای این بیماران از نوع ضدافسردگی (این داروها مانع از مهار سروتونین می‌شوند) یا داروی پروپرانولول است. اگر این داروها موثر نباشند از داروهای دیگری کمک گرفته می‌شود.  شدت سردردهای میگرنی با گذشت زمان با درمان یا بدون درمان کاهش می‌یابد.

دکتر شمس‌الملوک نجفی
متخصص بیماری‌های دهان و دندان، عضو هیات‌علمی دانشگاه دندان‌پزشکی تهران

 
منبع: هفته نامه سلامت