امروز مسأله اعتیاد به مواد مخدر به‌صورت یک مشکل جهانی و همگانی درآمده است و به‌دنبال آن گرایش جوانان به مواد مخدر از جمله یکی از دغدغه های اساسی کشورهای جهان و مخصوصا کشورهای در حال توسعه و توسعه نیافته به شمار می آید.
بی‌شک مصرف این مواد و امثال آن، آثار مخرب اعتیاد و قاچاق انواع مواد مخدر بر ساختار سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی جوامع آسیب رسانده و نه تنها به‌صورت یک تهدید ملی بلکه فراتر از مرزهای ملی به‌صورت یک مسأله پیچیده جهانی در آمده که شعاع مضرات و اثرات زیان‌بار آن گریبان‌گیر کشورهای بی‌شماری شده است. یکی از مهمترین علت ها گرایش به مواد مخدر که در نتایج همه تحقیقات انجام شده به‌دست آمده فقر و بیکاری افراد جامعه است.
تاریخچه مصرف مواد مخدر در ایران
کاربرد حشیش در تاریخ ایران زمین نقش حساسی داشته است: به طوری‌که فرقه اسماعیلیه را «حشاشیون» نیز می نامند… رهبران فرقه اسماعیلیه از حشیش، برای ایجاد حالت خلد در برخی از پیروان استفاده کرده و تصمیمات خود را به آن ها القاء می‌کردند.
در ایران دانشمندان و پزشکانی چون محمدبن ذکریای رازی و ابن سینا اولین کسانی بودند که به خواص دارویی تریاک پی برده و آن را برای مداوای بیماران خود تجویز کردند.
به‌طور کلی استعمال تریاک در ایران را عده ای رهاورد اعراب یا چنگیزخان مغول و سوغات لشکرکشی نادرشاه به هندوستان می دانند اما استعمال عمومی آن در زمان ناصرالدین شاه قاجار رواج یافت و در زمان حکومت امیر کبیر کشت خشخاش در اطراف تهران به‌طور آزمایشی صورت گرفت.
خرید تریاک با قیمت مناسب باعث شد که کشاورزان دست از زراعت گندم برداشته و قسمت بسیار زیادی از اراضی حاصل خیز را به کشت خشخاش تخصیص دهند. به‌طوری که تریاک به‌عنوان یکی از مهمترین اجناس صادراتی ایران درآمد.
اعتیاد مساله ای اجتماعی است
معمولاً واکنش اجتماعی مردم در مورد مصرف مواد مخدر در طول قرون متفاوت بوده و متأسفانه باید به این حقیقت تلخ اعتراف کرد که اعتیاد را بیشتر یک مسأله شخصی و فردی می‌دانند نه اجتماعی و این در حالی است که اعتیاد یک مسأله اجتماعی است و نه شخصی. بنابراین مسأله گرایش جوانان به مواد مخدر از این نظر اهمیت دارد که پاره‌ای از عوامل اقتصادی، اجتماعی، خانوادگی و فرهنگی، در زمینه‌های آماده فرد را به سمت اعتیاد سوق می‌دهند. به بیان دیگر «معتاد شدن» ارثی نیست بلکه مجموعه‌ای از شرایط فوق که دارای ریشه‌های متفاوتی هستند، زمینه ساز اعتیاد می‌شوند. در هیچ موردی کنش اعتیاد از نسل پیشین به نسل پسین به میراث نمی‌رسد، بلکه تنها گرایش بدان است که می‌تواند جنبه ارثی داشته باشد. بدین سان است که افراد تحت تأثیر انگیزه‌های جرم زای جامعه در معرض جرم قرار می‌گیرند.در نتیجه از آنجا که شخصیت فرد معتاد محصول کارکردهای زیستی ـ جامعه ای است. اهمیت طرح و پرداختن به این مسأله که چرا جوانان به سمت اعتیاد کشیده می‌شوند و نقش عوامل اقتصادی و اجتماعی در این میان به روشنی هویدا می‌شود. دکتر امان الله قرائی مقدم جامعه شناس و استاد دانشگاه معتقد است :« بیکاری یکی از دلایل اصلی روی آوردن به اعتیاد است، پرنشدن اوقات فراغت با سرگرمی های سالم و کار به افراد فشارهای عصبی وارد می کند و فرد را در ابتدا به سمت سیگار می برد و سیگار که دروازه ورود به اعتیاد به دیگر مواد مخدر است موجب معتاد شدن به سایر مواد مخدر نیز می شود.»
این جامعه شناس معتقد است که: «اعتیاد یک آسیب اجتماعی جدی است که باید برنامه ریزان و سیاستگذاران کشور نسبت به از بین بردن مواردی که مسیر اعتیاد را تسهیل می کند جدی باشند، چرا که طبق تئوری رابرت مرتون وقتی توقعات و خواسته های افراد روند صعودی و افزایشی داشته باشد و از آن سو روند دسترسی به آن ها با مشکل مواجه شود، فرد دچار سرخوردگی می شود و راه حل جایگزینی برای تسکین خود پیدا می کند که در بسیاری مواقع این راهکار جایگزین اعتیاد است»
علت های روی آوردن به اعتیاد
در ایران بالاترین رقم سنی معتادان را افراد نوجوانان و جوانان تشکیل می‌دهند( سازمان مبارزه با مواد مخدر)تحقیقات نشان می دهد که افرادی که بر انواع مواد مخدر اعتیاد پیدا کرده اند، اغلب اولین تجربه شان را به‌صورت تفریحی در دوران نوجوانی کسب کرده بودند در اکثر تحقیقات انجام شده بر روی معتادان عواملی مانند فقر اقتصادی، مشکلات خانوادگی ،عوامل فردی و فرهنگی، و کنجکاوی جوانان از علل گرایش جوانان به مواد مخدر یاد شده است. به طور خاص ناآگاهی والدین نسبت به رفتارهای منجر به اعتیاد جوانان، -تحقیر جوانان، نبود تفریحات سالم و سرگرمی، نبود نظارت بر دوستان جوانان از سوی والدین، اختلافات خانوادگی و تضاد و کشمکش بین والدین، فقر مالی و بیکاری، فراوانی و دسترسی آسان به مواد مخدر، ناآگاهی و کم اطلاعی از پیامدهای مواد مخدر و عوامل روانشناختی از قبیل : کنجکاوی، شکست روحی و عاطفی، شخصیت ضد اجتماعی و مواردی از این دست از مهمترین علت های روی آوردن جوانان به سوی اعتیاد است.
آنچه در مورد اعتیاد باید بدانیم و انجام دهیم
اعتیاد به مواد مخدر یکی از عوامل اصلی شیوع بیماری های ایدز و هپاتیت است. مواد مخدر آنچنان ساکت و بی صدا بر جسم و روان نابودی میلیون ها مغز فعال می شود که سرمایه های آینده جامعه بشری به سوی نابودی می روند. متاسفانه 75درصد از زندانیان کشور ما را به‌طور مستقیم و غیر مستقیم مجرمین مواد مخدر تشکیل می‌دهن. کشور ما که در همسایگی بزرگترین تولید کنندگان مواد مخدر جهان (افغانستان و پاکستان) موسوم به «هلال طلائی» و در مسیر تراتریت مواد مخدر قرار گرفته است در این مسیر خود نیز آسیب های بسیاری دیده است.
نکته مهمی که نباید فراموش کرد این است که پیشگیری اولیه از اعتیاد بهترین درمان است. یادمان باشد هرگز در حضور فرزندانمان سیگار نکشیم و به خصوص برای روشن کردن سیگار از آنها کمک نگیریم .همه انواع مواد مخدر اثرات مخرب ویرانه کننده ای برای انسان دارد لذا به اصرارهایی مثل یکبار امتحان کن گوش ندهید، زیرا این امتحان و تجربه شما را به سوی اعتیاد می کشاند.
توجه داشته باشید برای درمان دردها هرگز از مواد مخدر استفاده نکنید. ورزش راه و شیوه ای مناسب برای مقابله با اعتیاد و پیشگیری از اعتیاد است، پس فرزندانمان را به ورزش کردن در هر گروه سنی تشویق و ترغیب کنیم و در نهایت مهمترین ابزار مبارزه و ممانعت برای ورود جوانان به دام این بلا بهبود وضعیت معیشتی و رفاهی افراد و حل بحران بیکاری است.
روزنامه نوآوران،
