بدون شک، رعایت رژیم غذایی مناسب و داشتن تحرک روزانه در کنترل بیماری دیابت اهمیت بسیار دارد. البته بیشتر بیماران دیابتی، اطلاعات کافی درباره خوراکی‌های مجاز و غیرمجاز در وعده‌های اصلی غذایی دارند، اما خیلی‌ها نمی‌دانند وقتی در طول روز و حتی شب گرسنه می‌شوند، باید چه کار کنند؟ آیا مجازند مانند افراد سالم، میان‌وعده بخورند؟ اگر پاسخ مثبت است، باید سراغ چه میان‌وعده‌ای بروند که باعث افزایش قند خونشان نشود؟
،دیابتی‌هایی که قند خون ناشتای آنها بالای 130 و همچنین افرادی که قند خونشان دو ساعت پس از صرف غذا به صورت مداوم بالای 180 است، نباید از مواد غذایی که با قندهای ساده تهیه می‌شود، استفاده کنند. این مواد قندی برای این دسته از افراد ممنوع است. در مقابل آن دسته از بیماران دیابتی که قند خونشان در حد طبیعی کنترل می‌شود، می‌توانند به صورت محدود همانند سایر افراد یک برنامه غذایی سالم و طبیعی داشته باشند. دکتر علیرضا استقامتی، فوق‌تخصص غدد و متابولیسم و عضو هیات‌علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران به جام‌جم می‌گوید: به طور کلی یک رژیم غذایی استاندارد برای همه افراد وجود ندارد بلکه متناسب با وزن، قد و فعالیت افراد این رژیم غذایی متفاوت خواهد بود، اما در باره تغذیه یک اصول کلی وجود دارد؛ اول این که افراد در رژیم غذایی بیشتر از میوه و سبزی استفاده کنند و مصرف چــــربی‌ها بخصوص چربی‌های اشباع شده را کاهش دهند. البته این نگرش هم که اصلا نباید چربی مصرف کنیم، یک نگرش غلط است چون برخی چربی‌ها برای بدن ضروری است. به طور کلی روغن زیتون، روغن هسته انگور و کلزا در حد اعتدال مجازند اما مصرف مواد شیرین و نمک باید محدود باشد. از طرفی، رژیم غذایی افراد دیابتی باید براساس عادات غذایی افراد، فرهنگ و شرایط اقتصادی و اجتماعی آنها تنظیم شود.
میان‌وعده دیابتی یعنی چه
به گفته دکتر استقامتی، وعده‌های کوچکی که بین صبحانه و ناهار و همچنین بین ناهار و شام قرار می‌گیرد، میان‌وعده نامیده می‌شوند و البته در بیماران دیابتی نوع یک و دو تا حدود زیادی با هم تفاوت دارد. افراد مبتلا به دیابت نوع 2 معمولا مشکل اضافه‌وزن دارند و به همین دلیل باید به کالری دریافتی روزانه اهمیت بیشتری بدهند و کالری‌های اضافه‌تر از رژیم غذایی‌شان مصرف نکنند. به همین دلیل در بیماران دیابتی نوع2 میان‌وعده بسیار کم کالری است، اما در بیماران مبتلا به دیابت نوع یک، وضعیت تا حد زیادی متفاوت است چرا که اغلب این بیماران مشکل چاقی و اضافه‌وزن ندارند و از آنجا که انسولین تزریق می‌کنند، باید مراقب افت قندخونشان باشند و برای پیشگیری از بروز این مشکل یا رفع آن، از میان‌وعده‌های مجاز استفاده کنند. البته یادتان باشد، هیچ‌‌کدام از بیماران دیابتی نمی‌توانند هرچه دوست دارند، بخورند و به کالری دریافتی‌شان بی‌توجه باشند اما در صورتی که بین وعده‌های غذایی گرسنه شدند، می‌توانند یک عدد میوه بخورند یا مقداری لبنیات (طبق رژیم غذایی و نه به صورت نامحدود) مصرف کنند. در عین حال، خوردن یک بیسکویت کوچک یا لقمه‌ای نان و پنیر و سبزی یا پنیر و گردو هم یکی از بهترین گزینه‌هاست.
اگر میان‌وعده میوه یا شیرینی باشد
دکتر استقامتی با بیان این که دیابتی‌ها می‌توانند سه وعده میوه مصرف کنند، ادامه می‌دهد: این وعده‌ها نباید در یک وعده خلاصه شود چون مصرف چند میوه یا یک نوع میوه با حجم زیاد در یک وعده باعث افزایش قندخون می‌شود. از آنجا که میوه‌ها دارای گلوکز هستند، مصرف میوه‌ها در حد معین مجاز است. به عنوان مثال، 12 حبه انگور، یک پرتقال یا هلوی متوسط، نصف فنجان توت‌فرنگی، 10 عدد گیلاس، یک وعده میوه محسوب می‌شوند. در مقابل، افراد دیابتی تا حد امکان نباید شیرینی‌‌های ساده را مصرف کنند و مصرف کل شیرینی‌ها در طول روز نباید بیش از 10 درصد کالری مورد نیاز باشد. در این میان، بعضی بیماران مبتلا به دیابت، چای را همراه توت یا خرما می‌خورند اما باید بدانید مصرف توت بیش از پنج عدد کوچک کار درستی نیست. حتی توصیه می‌شود دیابتی‌ها خودشان را عادت دهند چای را به صورت تلخ بنوشند.
میان‌وعده‌های غیرمجاز هم داریم؟
هیچ پزشکی به یک بیمار مبتلا به دیابت که بیماری‌اش تحت کنترل است، نمی‌گوید مثلا خوردن فلان ماده غذایی ممنوع است و به هیچ‌وجه نمی‌توان آن را مصرف کرد اما به گفته دکتر استقامتی، بیماران دیابتی چه در مصرف موادغذایی وعده‌های اصلی و چه در مصرف میان‌وعده‌ها باید حد اعتدال را رعایت کنند و پرخوری نکنند. حتی مصرف مواد شیرین برای دیابتی‌ها ممنوع نیست و این بیماران می‌توانند با تجویز پزشک معالج مقدار کمی شیرینی بخورند چرا که ما معتقدیم اگر منع غذایی برای بیمار بگذاریم، ولع بیشتری پیدا می‌کند و میل به خوردن مواد شیرین در او افزایش می‌یابد. بنابراین مهم‌ترین نکته، محاسبه میزان کالری‌های دریافتی روزانه دیابتی‌هاست. اول باید حساب کنیم، فلان ماده غذایی چند کالری دارد و میزان کالری دریافتی بیمار دیابتی در طول روز چقدر باید باشد. به عبارت دیگر، می‌توان هر نوع تنقلاتی را به عنوان میان‌وعده مصرف کرد به شرطی که بیمار مبتلا به دیابت حواسش به کالری‌ها و قند موجود در خوراکی‌ها باشد و مدام قند خونش را کنترل کند چون کوچک‌ترین زیاده‌روی، موجب افزایش قندخون و بروز مشکلات بعدی خواهد شد.
میان‌وعده مخصوص بچه‌های دیابتی
بد نیست بدانید، سن بیماران در انتخاب میان‌وعده اهمیت زیادی دارد. مثلا کودکان و نوجوانان دیابتی به دلیل آن‌که در سنین رشد قرار دارند، منع غذایی خاصی ندارند و حتی مصرف میان‌وعده در آنها بسیار مهم است، اما باید از رژیم غذایی خود تبعیت کنند و کالری‌های مجاز را مدنظر قرار دهند.
البته رژیم غذایی برای چهار گروه یک تا سه ساله، سه تا هفت‌ساله، کودکانی که در سنین مدرسه قرار دارند و همچنین کودکان و نوجوانان در سنین بلوغ متفاوت است. به همین دلیل توصیه می‌شود افراد دیابتی در هر گروه سنی برای مصرف مواد غذایی چه در قالب وعده غذایی و چه در قالب میان‌وعده با پزشک معالجشان مشورت کنند. مصرف میان‌وعده‌ها در کودکان و نوجوانان بیشتر از سایر گروه‌های سنی اهمیت دارد چون هم از کاهش قندخون جلوگیری می‌کند و هم اگر درست انتخاب شود و میان‌وعده‌ای مقوی باشد، مانع اختلال دوران رشد خواهد شد.
خوراکی‌های رژیمی چقدر قابل اطمینان است؟
بهتر است، شکلات و آبنبات رژیمی یا دیابتی اصلا مصرف نشود، چون درست است که در ترکیب این میان‌وعده‌ها به جای گلوکز از قند مصنوعی (آسپارتام) استفاده شده، اما اگر بیش از حد مجاز مصرف شود، به واسطه کالری‌ای که دارند، مشکل‌آفرین خواهند بود. در عین حال، مصرف مداوم آنها پوسیدگی دندان را به دنبال دارد. البته اگر مصرف این تنقلات، کم و تحت نظر پزشک باشد، مشکلی ایجاد نمی‌کند، اما تجربه ثابت کرده، اکثر بیماران دیابتی به مصرف این تنقلات شیرین عادت می‌کنند و اگر این میان‌وعده‌های به اصطلاح رژیمی در اختیارشان نباشد، به سراغ شرینی‌های دیگر می‌روند و این کار بسیار خطرناک است. با این حساب باید دنبال جایگزین مناسبی برای این تنقلات رژیمی بود.
جام جم
