شایع ترین نوع بیماری پوستی لیشمانیاز،لیشمانیوز پوستی یا سالک است.این بیماری از طریق یک نوع پشه خاکی در هنگام گزیدن به انسان انتقال می یابد.لیشمانیا عامل سالک میباشد و این بیماری انگلی در کشورهای گرمسیری همانند ایران،سوریه،افغانسان،عراق،چین،فلسطین،پاکستان و چند کشور دیگر شایع میباشد.
با وجود تلاش ها برای مهار بیماری سالک در استان فارس، 6 هزار نفر از مردم این استان از جمله کودکان مبتلا به این بیماری هستند، موضوعی که نشان می دهد نیازمند عزم همگانی برای مقابله با این بیماری هستیم.
همچنان شاهد زخم نیشتر پشه ناقل سالک بر گونه کودکان استان فارس هستیم، دختران و پسرانی که برای همیشه باشد داغ سالک بر گونه آنان بماند و خاطره تلخ آن برایشان ماندگار شود.
سالک یک بیماری پوستی است که پس از آنکه پشه خاکی آلوده به نوعی انگل انسان را گزید، منتقل می‌شود.
پشه خاکی بسیار کوچک است و اندازه آن حدود یک سوم پشه‌های معمولی است و به سختی دیده می‌شود.
در جامعه ما دو نوع سالک شهری (نوع خشک) و روستایی (نوع مرطوب) وجود دارد. در سالک نوع شهری (خشک) مخزن بیماری عمدتا بیماران مبتلا و به طور تصادفی سگها هستند. به این ترتیب پشه خاکی ماده پس از خونخواری از اطراف زخم سالک، آلوده شده و در خونخواری مجدد در فرد سالم باعث انتقال بیماری می‌شود.
در سالک نوع روستایی (مرطوب) موش‌های صحرایی مخزن بیماری هستند و پشه خاکی ماده پس از خونخواری از موش صحرایی مبتلا، آلوده شده و در خونخواری مجدد در فرد سالم باعث انتقال بیماری می‌شود.
پس از چند هفته تا چند ماه از گزش پشه خاکی آلوده، برجستگی کوچک قرمز رنگی ظاهر شده که به تدریج بزرگ و بزرگ‌تر شده و مرکز آن زخم می‌شود. تعداد ضایعات معمولا یکی است اما ممکن است متعدد نیز باشد. در سالک نوع روستایی ترشحات چرکی بر روی زخم وجود دارد و اطراف آن قرمز و برجسته است که به همین دلیل به آن نوع مرطوب گفته می‌شود.
در سالک نوع شهری ضایعه معمولا بدون ترشح و چرک است؛ بنابراین به آن نوع خشک نیز می‌گویند. احتمال عفونت ثانویه با باکتری‌ها نیز وجود دارد. ضایعات معمولا بدون درد و خارش است.
مدیر گروه مبارزه با بیماری های واگیر دانشگاه علوم پزشکی شیراز شنبه در گفت و گو با خبرنگار ایرنا به بیان فراوانی و پراکندگی ابتلا به سالک در استان فارس پرداخت و گفت: شهرستان مرودشت به لحاظ شمار جمعیتی و همچنین به لحاظ شرایط اقلیمی بیشترین ابتلا به سالک دراستان فارس را دارد و علاوه بر این شهرها و روستاهای حاشیه تالاب بختگان به لحاظ تغییر اقلیمی و افزایش خشکسالی در معرض ابتلا به این بیماری قرار گرفته اند .
حسین فرامرزی با بیان اینکه حدود 6 هزار نفر دراستان فارس مبتلا به سالک هستند گفت : علاوه بر تداوم خشکسالی و کم آبی افزایش دما و پدیده گرمایش زمین نیز می تواند عاملی برای افزایش بیماری سالک دراستان فارس باشد ، در تغییر اقلیم و افزایش دما جوندگان و حشرات موذی به اماکن نزدیک اماکن مسکونی مهاجرت می کنند ، آمدن حشرات موذی ، سگها ی ولگرد و موجودات ناقل در نزدیکی روستاها و شهرها بر اثر گرمایش زمین و تغییر اقلیم می تواند عاملی برای افزایش بیماری سالک باشد .
حاشیه شهرها و روستاها و مناطقی که سگهای ولگرد در آن فراوان باشند در معرض آسیب سالک قرار دارد که این مناطق در حاشیه شیراز و دیگر شهرهای استان فارس فراوان است .
فرامرزی بابیان اینکه با شروع فصل پاییز انتظار داریم بر شمار مبتلایان به سالک افزوده شود گفت : بیماری سالک یک دوره نهفته سه تا شش ماه دارد و چون بیشتر گزشها در فصول تابستان و بهار انجام می شود انتظار داریم از اوایل پاییز مراجعات به مراکز درمانی براثر این بیماری بیشتر شود و بیماری بیشتر خود را نشان دهد.
وی در باره رده سنی ابتلا به بیماری سالک گفت : ابتلا به بیماری در هر سنی امکان دارد ، اما معمولا کودکان بیشتر آسیب پذیر هستند ، لطافت پوست کودکان آنها را در برابر گزش پشه ناقل بیماری آسیب پذیر می کند ، کسانیکه در محیط های روباز و یا در کنار دامداری ها زندگی میکنند یا در مکان زندگی آنها محل انباشت زباله و نخاله ساختمانی و موارد اینچنین باشد بیشتر در معرض آسیب قرار دارند .
فرامرزی ادامه داد : در این میان دختران به لحاظ حساسیت و به لحاظ تبعات اجتماعی که ممکن است بر اثر گزش پشه گریبانگیر آنها شود بیشتر از سایرین در معرض آسیب قرار دارند.
مدیر گروه مبارزه با بیماری های واگیر دانشگاه علوم پزشکی شیراز با بیان اینکه مواردی از سالک در شهرستان سپیدان و منطقه بیضا نیز مشاهده شده است گفت : این بیماری ازمناطق شرق و مرکز استان فارس به سمت مناطق شمالی استان در حال حرکت است ، تفاوت اقلیمی استان فارس نسبت به 10 سال قبل بسیار تغییر کرده است و کاهش تفاوت ها بین مناطق شمالی و مرکزی استان باعث شده است که مناطق شمالی که بر اثر سرما کمتر در معرض آسیب بود در حال حاضر در معرض آسیب باشد ، هر جا که امکان زیست پشه های خاکی و امکان زیست جوندگان و سگهای ولگرد وجود داشته باشد و در کناش محیط های آلوده و انباشت زباله هم تشکیل شود از خطرات سالک درامان نیست .
مدیر گروه مبارزه با بیماری های واگیر دانشگاه علوم پزشکی شیراز یکی دیگر از عوامل افزایش این بیماری را دستکاری درطبیعت دانست و گفت : در مناطقی که مزارع یونجه بیشتری وجود دارد امکان زیست جوندگان و پشه ناقل این بیماری بیشتر است بنا بر این اگر با دستکاری در طبیعت و تغییر آن مبادرت به ایجاد مزارع جدید از جمله گونه یاد شده نماییم باید انتظار داشته باشیم که حشرات و گونه های موذی نیست دراطراف این کشتزارها زیست کنند که می توانند ناقل بیماری سالک باشند .
وی با بیان اینکه دانشگاه علوم پزشکی شیراز ابزار اجرایی کافی برای مقابله با این بیماری دراختیار ندارد گفت : دستگاه های دیگری از جمله فرمانداری ها ، شوراها و دهیاری ها دراین زمینه مسئولیت دارند ، باید مکان های انباشت زباله و نخاله های ساختمانی به سرعت تسطیح و کوبیده شود تا موشها و حشرات موذی فرصت لانه گزینی پیدا نکنند ، این اقدامات اجرایی باید توسط سایر نهادها انجام شود.
فرامرزی بهسازی محیط شهری و روستایی و ایجاد اماکن خاص برای انباشت و دفع زباله و جلوگیری از مسکونی شدن اطراف این اماکن را در کاهش و کنترل سالک موثر دانست و گفت : در مناطقی که فاضلاب روباز در جریان است مانند حاشیه های شرقی شیراز امکان ابتلا به سالک بیشتراست ، انتهای رودخانه خشک شیراز و مناطق و روستاهای شرق شیراز که فاضلاب روباز و خندق های حاوی فاضلاب در این مناطق در جریان است بشدت در معرض ابتلا به سالک قرار دارند .
رئیس دانشگاه علوم پزشکی شیراز نیز با بیان اینکه کنترل سالک نیاز به عزم همگانی و مشارکت سایر دستگاه ها دارد اظهار داشت : کنترل بیماری سالک با همکاری های بین بخشی نتیجه خواهد داد و بر این اساس هرکدام از ارگان های مرتبط باید در این راستا تلاش کنند تا به نتیجه مطلوب دست یابیم .
محمدهادی ایمانیه افزود: ارائه آموزش های عمومی، تشخیص و درمان بیماران مبتلا و نظارت بر برنامه های کنترلی ، از جمله وظایف دانشگاه علوم پزشکی شیراز در راستای کنترل سالک است که در این حوزه ها اقدامات مختلفی انجام شده است.
وی اظهار داشت: برنامه عملیاتی هرکدام از شبکه های بهداشتی درمانی برای کنترل این بیماری در سال جدید تنظیم و ارسال شده و علاوه بر این کمیته ای نیز فعال است که بهترین اساتید حشره شناس و انگل شناس استان در آن حضور دارند.
ایمانیه بر لزوم سرعت بخشیدن به تصمیم گیری ها و انجام جونده کشی ، با توجه به اینکه موش صحرایی یکی از عوامل مهم انتقال سالک است، تاکید کرد و گفت : برای هرکدام از این شهرستان ها اعتباری در جهت تلاش برای کنترل بیماری سالک در نظر گرفته شده است .
وی بیان کرد: دانشگاه علوم پزشکی شیراز نیز بودجه ویژه ای در زمینه سالک ندارد اما با توجه به اهمیت موضوع ، کنترل این بیماری را یکی از اولویت های برنامه های خود قرار داده است .
رئیس دانشگاه علوم پزشکی شیراز با اشاره به اینکه ابتلا به سالک در استان فارس نسبت به سال گذشته و سال قبل از آن کاهش داشته است، افزود: هم اینک نگرانی جدی در این خصوص وجود ندارد.
ایمانیه گفت: مناطق سپیدان، شیراز، زرقان، مرودشت، ارسنجان، آباده و طشک ازجمله مناطقی هستند که با سالک بیشتر مواجهه دارند.
معاون بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی شیراز نگهداری دام ها در محل مسکونی را عاملی برای رشد سالک در مناطق آلوده به این بیماری در استان فارس ذکر کرد و گفت : تا زمانی که موازین بهداشتی در این عرصه رعایت نشود و دام و انسان در یک محیط و در کنار هم زیست کنند چگونه انتظار داشته باشیم که سالک ریشه کن شود.
محسن مقدمی اظهار کرد: بسیاری از مناطق آلوده به سالک در شهرستان ها و روستاهای استان فارس شرایطی دارند که دام های کوچک و بزرگ در چند قدمی محل زیست مردم نگهداری می شود و پشه ها و موش و جوندگان ناقل بیماری به راحتی در این محل جولان می دهند.
وی اظهار کرد: کنترل بیماری سالک یک کار بین بخشی و بین دستگاهی می طلبد، هر چند در سال های اخیر این تلاش ها صورت گرفته و پیشرفت هایی نیز داشته است اما نمی توانیم ادعا کنیم که سالک در استان فارس ریشه کن شده است.
منبع : سلامت نیوز
