در این مطلب قصد داریم در رابطه با چاقی های ناگهانی در افرادی که در گذشته وزن متعادلی را داشته اند ، اما طی مدتی برای مثال شش ماه دچار مشکلات گوارشی مانند کاهش اشتها شده اند و در عین حال افزایش وزن را تجربه کرده اند صحبت کنیم.
«مشکل و بیماری خاصی ندارم اما یک سال است وزن و سایزم خود به خود بالا رفته و با وجود اینکه کم غذا می خورم و خیلی رعایت می کنم، کم نمی شود. چاقی بر روحیه ام تاثیر منفی گذاشته است و دوست دارم وزن کم کنم.» اینها بخشی از صحبت های نسترن خداشناس، دختر ۲۶ ساله ساکن محله یوسف آباد تهران است که یک سال است دچار اضافه وزن شده است. او که با ۱۶۰ سانتی متر قد و ۷۵ کیلوگرم وزن نمایه توده بدنی اش ۳/۲۹ یعنی در بالاترین محدوده اضافه وزن و نزدیک به چاقی است، برای کاهش وزن از متخصصان «سلامت» راهنمایی خواسته است…
خانم خداشناس که یک سال است دچار اضافه وزن شده، از «سلامت» می پرسد:
قرص لاغری بخورم یا نخورم؟
مشکل چاقی شما از کی شروع شد؟
تقریبا یک سال می شود چاق شده ام و وزن و سایزم بالا رفته است.
قبلا تغییر وزن نداشتید؟
نه، قبلا مشکل وزن نداشتم البته ما خانوادگی درشت هستیم اما من قبلا اینقدر چاق نبودم.
اشتهایتان زیاد است؟ زیاد غذا می خورید؟
نه اتفاقا اشتهایم زیاد نیست. خیلی کم غذا می خورم. دانشگاه و سر کار می روم و ساعت های زیادی بیرون خانه هستم اما وقتی بیرون می روم، اشتها ندارم و شاید فقط یک شیرکاکائو یا آب پرتقال با کیک بخورم. خیلی رعایت می کنم و سعی می کنم برنج نخورم. سبزی کم می خورم اما میوه زیاد می خورم و سعی می کنم شکمم را با آب و میوه پر کنم. کمتر از قبل غذا می خورم اما وزن و سایزم کم نمی شود. احساس می کنم بدنم پف و ورم دارد.
چقدر فعالیت بدنی دارید؟
ورزش خاصی انجام نمی دهم. گاهی تفریحی شنا می کنم اما پیاده روی زیاد می روم. احساس می کنم فعالیتم نسبت به قبل کمتر شده است.
مشکل و بیماری خاصی ندارید؟
نه، آزمایش تیرویید دادم اما مشکلی نداشتم. نمی دانم چرا چاق می شوم شاید به خاطر استرس است.
استرستان زیاد است؟
به دلیل درس و برخی مشکلات استرس دارم.
وقتی استرس دارید اشتهایتان زیاد می شود و بیشتر می خورید؟
نه اتفاقا استرس اشتهایم را کور می کند. الان با کمی استرس و عصبی شدن عرق می کنم و ضربان قلبم تند می شود در حالی که قبلا اینطور نبودم.
چرا می خواهید وزن کم کنید؟ اضافه وزن مشکلی برایتان ایجاد کرده است؟
مشکل خاصی ندارم اما چاقی از لحاظ ظاهر اذیتم می کند و بر روحیه ام تاثیر منفی گذاشته است. دور شکم و دور باسنم ۲ سایز افزایش پیدا کرده است. چاقی را دوست ندارم و می خواهم وزن و سایز کم کنم.
حرف یا پرسش آخر؟
نمی توانم با رژیم غذایی هماهنگ باشم. دانشجوی کارشناسی ارشد بیوشیمی هستم و در آزمایشگاه یک بیمارستان مشغول به کارم و چون ساعت های طولانی بیرون خانه سپری می کنم، رژیم گرفتن برایم سخت است و فکر می کنم اگر بتوانم قرص های لاغری استفاده کنم، بهتر است اما نمی دانم این روش موثر است؟
نگاه متخصص تغذیه
هشدار
دکتر سیدعلی کشاورز
به سوژه «میزگرد تغذیه»
بیشتر داروهای لاغری غیرمجازند
وزن مناسب برای خانم خداشناس چقدر است؟
برای اظهارنظر دقیق در این باره اطلاعات بیشتری مانند اندازه دور مچ و نوع استخوان بندی لازم است اما وزن ایده آل برای ایشان تقریبا ۵۵ تا حداکثر ۶۰ کیلوگرم است و حداقل ۱۵ کیلوگرم اضافه وزن دارند.
ایشان در یک سال اخیر با اینکه کمتر از قبل غذا می خورند، افزایش وزن پیدا کرده اند. علت چیست؟
ممکن است تحرک و فعالیت بدنی شان نسبت به قبل کمتر شده باشد یا به علت تغییرات هورمونی دچار افزایش وزن شده باشند (این موضوع با آزمایش مشخص می شود) یا ممکن است به دلیل فشارهای روانی خرده خوری داشته باشند و نامحسوس مقدار زیادی کالری دریافت کنند. برخی افراد هنگام مشکلات به خوراکی های پرکالری مانند شکلات، شیرینی، چیپس و پفک روی می آورند ولی کالری دریافتی ناشی از آنها را به حساب نمی آورند در حالی که خرده خوری به شدت باعث چاقی می شود.
این خانم دانشجو و شاغل هستند و بیشتر ساعت های روز بیرون خانه اند. به همین دلیل ساعت های طولانی چیزی نمی خورند و شاید فقط شیر و کیک بخورند. این کار درست است؟
کیک به هیچ وجه انتخاب خوبی نیست و انرژی زیادی به بدن می رساند. حذف یک وعده غذایی غلط است. افرادی که رژیم کاهش وزن دارند باید ۳ وعده غذای اصلی و ۲ میان وعده صبح و عصر داشته باشند و حتی بعد از شام هم یک میان وعده مانند میوه داشته باشند. رژیم کاهش وزن به معنی نخوردن و گرسنگی کشیدن نیست بلکه به معنی درست خوردن است. کم خوری غیراصولی کاری اشتباه است که می تواند پیامدهایی مانند ریزش مو، عصبانیت، بی حوصلگی، رها کردن رژیم غذایی و عدم موفقیت در کاهش وزن را در پی داشته باشد.
خانم خداشناس می گوید رعایت رژیم غذایی برایش سخت است و ترجیح می دهد از قرص های لاغری استفاده کند. شما این کار را تایید می کنید؟
خوردن قرص های لاغری روش صحیحی نیست. اگر فرد گاهی غذای چرب بخورد و بعد از آن از قرص های ضدچربی استفاده کند، خیلی نگرانی وجود ندارد اما هر قرص و دارویی را نمی توان مصرف کرد. اغلب داروهای لاغری که در بازار به فروش می رسد، غیرمجاز و تایید نشده است. برخی از سوء استفاده کنندگان قرص ها و داروهایی را به اسم داروهای لاغری یا حتی چاقی به مردم می فروشند که مورد تایید نیستند و حتی خطرهایی برای سلامت دارد. دارو باید به وسیله پزشک متخصص یا متخصص تغذیه تجویز و از داروخانه های معتبر خریداری شود.
چاقی و اضافه وزن روی روحیه ایشان تاثیر گذاشته است و واکنششان نسبت به شرایط پراسترس شدیدتر شده است. برای کنترل و کاهش استرس راه حل تغذیه ای خاصی وجود دارد؟
سعی می کنیم با برنامه غذایی استرس افراد پراسترس را کم کنیم و به حداقل برسانیم. مصرف ۳ تا ۵ وعده ماهی در هفته و مصرف مکمل امگا۳ با دوز بالا (روزی ۲ گرم امگا۳ خالص معادل ۶ کپسول هزار میلی گرم) استرس را کنترل می کند. مصرف مکمل امگا۳ در تمام طول عمر بدون ضرر است و نه تنها در کنترل و کاهش استرس ها و تنش های عصبی بلکه در سلامت پوست و پیشگیری از سکته نیز تاثیر دارد و احتمال ابتلا به سرطان را کاهش می دهد. نوشیدن لبنیات مخصوصا شیر ولرم نیز به آرامش و خواب بهتر کمک می کند. گاهی لازم است از مکمل های گروه Bاستفاده شود. همچنین خوردن برخی نوشیدنی های سنتی مانند دم کرده گل گاو زبان، سنبل الطیب و لیموعمانی تا حدودی استرس را کم می کند.
حرف یا توصیه آخر؟
همه افرادی که قصد کاهش وزن دارند، باید به متخصص تغذیه یا کارشناس تغذیه خبره مراجعه کنند و رژیم غذایی مناسب و درست بگیرند تا بدون ضعف وزن کم کنند. نباید سرخود رژیم گرفت. علم تغذیه اصول و قواعدی دارد. برای هر فرد باید با توجه به شرایط، نیاز بدن، سن و جنس و عادت های غذایی رژیم مناسب تنظیم شود. ما معمولا برای ایجاد احساس سیری در افرادی که اشتهای زیادی دارند، از مکمل های فیبری پروتئینی استفاده می کنیم یا سعی می کنیم با سبزی آبپز، سالاد بدون سس و سبزی خوردن حجم معده را پر کنیم. وقتی فرد سیر شد، دیگر ناخنک نمی زند، ضعف ندارد و راحت تر برنامه غذایی را رعایت می کند. همچنین در کنار رژیم غذایی ویتامین ها و مواد مغذی موردنیاز بدن را تامین می کنیم تا فرد دچار کمبود مواد مغذی و عوارضی مانند ریزش مو و مشکلات پوستی نشود. در کنار اینها همیشه در برنامه های کاهش وزن به مراجعان توصیه می کنیم روزی نیم تا یک ساعت و نیم ورزش کنند چون ورزش به کاهش وزن کمک می کند و وقتی فرد ورزش می کند، کاهش وزن فوق العاده راحت می شود و با ثابت ماندن وزن مواجه نمی شویم.
نگاه فوق تخصص غدد و متابولیسم
چاقی ناگهانی؛ چرا و به چه علت؟
دکتر محمدرضا مهاجرتهرانی
استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران
در اضافه وزن های ناگهانی که سابقه نداشته است، قبل از هر چیز باید علل ثانویه چاقی و اضافه وزن از قبیل علل هورمونی و بیماری هایی که می توانند باعث چاقی و اضافه وزن شوند، بررسی شود؛ یعنی فرد باید از نظر کم کاری تیرویید، پرکاری غده فوق کلیه یا آدرنال و بیماری کوشینگ بررسی شود. مصرف برخی داروها مانند داروهای استروییدی، داروهای حاوی مواد کورتونی و برخی داروهای اعصاب نیز ممکن است باعث چاقی و افزایش وزن، مقاومت به انسولین و حتی بالا رفتن قندخون شود. در مرحله بعد باید بیماری هایی که چاقی و اضافه وزن به طور ثانویه آنها را ایجاد می کند مانند دیابت، مقاومت به انسولین، افزایش چربی و فشارخون و بیماری های قلبی و عروقی بررسی شوند. در افراد چاق، علاوه بر این موارد لازم است سایر بیماری ها مانند سنگ کیسه صفرا، اختلا ل های قاعدگی و آرتروز که خطرناک نیستند اما می توانند مشکل ساز شوند نیز ارزیابی شوند. اضافه وزن ناگهانی می تواند به دلیل مسائل هورمونی، مسائل تغذیه ای و مسائل روانی ایجاد شود. برخی افسردگی ها هم با افزایش ناگهانی وزن و تمایل به مصرف موادغذایی همراه است که درنتیجه آن فرد دچار افزایش وزن و مشکلات ناشی از آن می شود. این خانم باید به متخصص غدد مراجعه کنند و برای پیدا کردن علت مشکل بررسی های لازم را انجام دهند.
نگاه روان پزشک
عضلات و ذهنتان را آزاد کنید
دکتر محمدرضا خدایی
عضو هیات علمی دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی
برای اظهارنظر دقیق در مورد خانم خداشناس به اطلاعات بیشتری نیاز داریم و لازم است بدانیم آیا اخیرا شرایط و روش زندگی شان تغییر کرده یا مسایل جدید و هیجان خاصی در زندگی شان پدید آمده است یا نه اما به هر حال با اطلاعات موجود به نظر می رسد ایشان زمینه اضطراب و افسردگی داشته اند و با توجه به اینکه در سن ازدواج هستند، ممکن است دغدغه های فکری در این خصوص برایشان ایجاد شده باشد. مشغله های فکری ممکن است باعث اضطراب و افسردگی شود و در این شرایط گاهی افراد به پرخوری و ریزه خواری روی می آورند. در کنار اینها کم تحرکی هم باعث می شود متابولیسم بدن به هم بخورد و به سمت چاقی و افزایش وزن پیش برود. این خانم بهتر است سعی کنند وضعیت زندگی شان و نقاط ضعف و قوتشان را بشناسند و استرس را مدیریت کنند. در زندگی ماشینی این روزها شاید کاهش استرس ممکن نباشد اما باید مدیریت استرس و توانایی حل مساله را آموخت. ایشان باید سعی کنند بحران و مشکل های شخصی خود را بدون هیجان و با مشورت دیگران رفع کنند، در زندگی برنامه ریزی داشته باشند و زندگی شان معنا داشته باشد و بد نیست بدانند که برای کسب درآمد، اشتغال کاری و ذهنی و افزایش اعتماد به نفس سر کار می روند؛ باید برنامه ریزی هفتگی داشته باشند و آخر هفته ها را به تفریح و ارتباط با دوستان و خانواده اختصاص دهند، حتما در کلاس ورزش ثبت نام کنند و ورزش های گروهی انجام دهند. در انتخاب ورزش هم باید به این نکته که همه عضله های بدن تقویت شود، توجه داشته باشند تا راحت تر به تناسب اندام برسند. علاوه بر اینها لازم است تغذیه شان را مدیریت کنند، وعده های مشخص داشته باشند و خرده خوری نکنند. اگر تمرین های آرامبخشی را بیاموزند و عضلات و ذهنشان را آزاد کنند نیز کمک زیادی به خود کرده اند.
نگاه متخصص پزشکی ورزشی
ورزشی که وزن را کم می کند
دکتر احمد باقری مقدم
عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان
همه فعالیت هایی که طی روز انجام می دهیم، فیزیکی هستند. هنگام انجام کارهای روزمره و پیاده روی معمولی مقداری کالری سوزانده می شود اما این مقدار خیلی قابل توجه نیست و اثری در کاهش وزن ندارد. این فعالیت ها باعث حرکت مفاصل می شود و از لاغری عضلات پیشگیری می کند اما آثار قلبی عروقی ندارد و چاقی را از بین نمی برد. برای کاهش وزن، ورزش های هوازی با شدت متوسط مانند دویدن آرام، راه رفتن تند، شنا و دوچرخه سواری توصیه می شود. در ورزش با شدت متوسط ضربان قلب فرد باید به ۱۰۰ تا ۱۲۰ برسد اما نباید به نفس نفس بیفتد. این نوع ورزش باعث بهبود سیستم قلبی تنفسی، افزایش مصرف کالری و کاهش وزن می شود. پیاده روی معمولی ای که خانم خداشناس انجام می دهند، تاثیر چندانی در کاهش وزنشان ندارد. ایشان برای کاهش وزن باید برنامه ورزشی منظمی داشته باشند و هر روز یک ساعت ورزش هوازی با شدت متوسط انجام دهند. در شروع می توانند در زمان های کمتر و ۲ بار در روز ورزش کنند. شنا، راه رفتن در آب و پیاده روی تند در پارک برایشان مناسب است البته نباید فراموش کرد که کاهش وزن فقط با ورزش امکان پذیر نیست و ورزش در کنار رژیم غذایی مناسب باعث می شود روند کاهش وزن سریع و تاثیر آن ماندگارتر شود.
