در بیشتر موارد این حالت ها مسئله ساز و مهم نیستند اما در موارد می توانند نشانه یک مشکل مهم باشند . در این مقاله درباره تفاوت های سردرگمی، سرگیجه و گیجی سر و دلایل ایجاد و راه های درمان آنها توضیح می دهیم.

سرگیجه و احساس سبکی سر از شکایت های رایج بیماران مراجعه کننده به پزشکان عمومی و حتی متخصصان مغز و اعصاب است. اگر چه سرگیجه، احساس سبکی و حتی سنگینی سر، هر یک به تنهایی برای بیمار یک مسئله آزاردهنده است ولی به ندرت به یک بیماری وخیم و خطرناک تبدیل می شود. سرگیجه یک اصطلاح کلی است که بیشتر برای توصیف دو احساس متفاوت مورد استفاده قرار می گیرد؛ بنابراین مهم است که وقتی می گویید «سرگیجه دارم» دقیقاً چه حسی دارید. به همین دلیل برای افتراق این دو از هم باید تعریف درستی از سرگیجه، گیجی سر و سردرگمی داشته باشیم.

گیجی سر یا سرگیجه؟
در گیجی سر فرد از احساس منگی و مواج بودن، سیاهی رفتن چشم، سبک شدن و احساس سنگینی در سر و سرگیجه شکایت دارد؛ بنابراین گیجی سر یک اصطلاح کلی است که سرگیجه و احساس سبکی سر را در دل خود دارد. این حالت عموماً با دراز کشیدن بهتر شده و از بین می رود؛ البته در حالت شدید با احساس غش و یا بیهوشی همراه است. در خارج از ایران کلینیک های مخصوص گیجی سر وجود دارند که وقتی بیمار به آنها مراجعه می کند و شرح دقیق حالت های خود را توضیح می دهد، براساس شرح حال و معاینه فیزیکی مشخص می شود که «بیمار دچار سرگیجه است یا گیجی سر».

پس از تشخیص، درمان شروع می شود. وقتی بیمار نتواند توصیف دقیقی از وضعیت خود ارائه دهد و یا نتوان برای توصیف اش معادلی در نظر گرفت، در دسته گیجی سر قرار می گیرد. از سوی دیگر، سرگیجه عبارت است از توهم حرکت، یعنی بیمار احساس می کند خود یا محیط اطرافش در حال چرخیدن، کشیده شدن به یک سمت و نزدیک شدن اشیای موجود در محیط به طرف خودش است. به بیانی دیگر در سرگیجه بیمار فکر می کند خودش یا محیط او در حال حرکت است.

دلایل رایج سرگیجه عبارتند از:

اختلال گوش درونی، وقتی سرماخوردگی به گوش سرایت می کند و نارسایی خون به مغز، مانند بلند شدن ناگهانی صبح هنگام. اضطراب و دلهره ای که به دنبال آن ضربان قلب افزایش می یابد و حرکت های اشتباه و نادرستی که منجر به افت فشار خون می شوند نیز می توانند باعثسرگیجه شوند. جدی ترین عامل سرگیجه خونریزی است. گاهی ممکن است فرد به دلیل بیماری های دستگاه گوارش روزانه یا در طول هفته دچار خونریزی های داخلی باشد که پنهان است. در این حالت سرگیجه با خستگی بیش از حد نشانه مشکل جدی در دستگاه گوارش است.

شما سبکی سر دارید
سبکی سر احساس شناور و ناپایداری است که در اثر عوامل زیادی مانند کم خونی، آلودگی هوا، بیماری های گوش داخلی، بی خوابی، استرس های روزمره، اختلال های بینایی، عفونت، حساسیت و همچنین تمام بیماری های سیستماتیک(کلیه، ریه، قلبی و…) ایجاد می شود. سرگیجه، گیجی سر و سبک سری محدودیت سنی ندارند اما بیشتر افراد از این دو حالت می ترسند زیرا فکر می کنند که این حالت ها مقدمه یک بیماری مغزی مانند تومور، سکته، ام اس و… است. این ترس موجب اضطراب، تپش قلب، افزایش فشار خون و محدودیت فعالیت های اجتماعی افراد می شود بیشتر دلایل سرگیجه و گیجی سر به تنهایی جدی نبوده و کاملاً قابل درمان هستند.

تازگی ها سر سنگین شده اید
سر سنگینی نوعی گیجی سر است که به صورت احساس سنگینی در سر بیان می شود. شایع ترین دلیل سنگینی سر عفونت سرماخوردگی است که در آن مخاط سینوس ملتهب و تخلیه سینوس مختل می شود. سردردهای تنشی و افرادی که مایع مغزی نخاعی آنها کشیده می شود بیشتر دچار این حالت می شوند. بسیاری از مردم سنگینی سر را به دلیل وجود تومور می دانند که این باور نادرست است.

در گیجی سر فرد از احساس منگی و مواج بودن، سیاهی رفتن چشم شکایت دارد

سرگیجه ناشی از اختلال در سیستم شنوایی
سرگیجه بسته به سن و شرایط فرد می تواند دلایل و عوامل مختلفی داشته باشد. بیشتر سرگیجه ها به دلیل اختلال در سیستم شنوایی اتفاق می افتند و مهمترین ویژگی این نوع سرگیجه، تکرار آنهاست؛ در صورتی که سایر سرگیجه ها پس از مدتی برطرف می شوند. بیشتر سرگیجه های مربوط به گوش میانی ناشی از التهاب هستند و مهمترین دلیل آن عفونت حاد ویروس سرماخوردگی است که باعثالتهاب و آسیب گوش می شود.

حساسیت نیز از دیگر عوامل ایجاد این نوع سرگیجه است. شایع ترین دلیل سرگیجه های ناشی از اختلال در سیستم شنوایی، بیماری گوش داخلی است که به نام «سندروم مِنیر» معروف است. در این بیماری، فرد دچار حمله های متناوب سرگیجه، تهوع و استفراغ شده و با تغییر وضعیت سر تشدید می شود. البته علاوه بر اینها بیمار دچار سنگینی پیشرونده و بیشتر اوقات یک طرفه گوش هم می شود.

در این گونه بیماران ممکن است صداهای غیر طبیعی در گوش نیز ایجاد شوند. هر چند دلیل اصلی آن ناشناخته است اما گاهی به دنبال ضربه های وارده شده به جمجمه و یا عفونت گوش داخلی و میانی ایجاد می شود. فردی که دچار سندروم مِنیر است ممکن است به دلیل سرگیجه های متناوب به زمین بیفتد. حمله های سرگیجه ممکن است بین چند دقیقه تا حتی چند ساعت طول بکشند و معمولاً با وزوز گوش و کاهش شنوایی همراهند.

شروع سرگیجه ها ناگهانی است و گاهی شدت سرگیجه به حدی است که بیمار قادر به راه رفتن و ایستادن نیست. در این حالت به بیماران توصیه می شود زیاد جابجا نشوند و بعد از یک هفته تا ۱۰ روز پس از خروج ویروس از بدن و مصرف دارو بیمار بهبود می یابد. اگر چه سرگیجه نشانه مشکل خاصی نیست اما از کنار آن نیز نباید به سادگی گذشت. اگر سرگیجه همراه با وزوز گوش، تهوع و استفراغ شدید و کاهش شنوایی باشد دلیل آن بیماری گوش داخلی است. هرگاه سردرد، دوبینی، تاری دید، بی حسی در صورت یا دست و پا و یا اختلال تعادل در حرکت و راه رفتن با سرگیجه همراه شود، احتمال بیماری دستگاه عصبی مرکزی شامل مغز، مخچه و ساقه مغز بیشتر است.

درمان:

استراحت و تجویز داروهایی است که روی دستگاه تعادلی گوش داخلی اثر آرامبخش دارند و به بهبود بیمار کمک می کند. بهتر است غذای فرد بی نمک باشد. ورزش نیز برای کاهش تحریک پذیری دستگاه تعادلی گوش داخلی و پیشگیری از تکرار حمله ها مفید است؛ البته همه این موارد بعد از معاینه بیمار باید توسط پزشک معالج تجویز می شود.

استرس عامل سرگیجه است یا برعکس؟
برخلاف باور عمومی سرگیجه بیشتر باعث اضطراب و استرس افراد می شود تا اینکه استرس عامل سرگیجه باشد. اگر چه شواهد بسیاری در دست است که نشان می دهند استرس های روزمره مانند شکست های زندگی، از دست دادن عزیزان و مشکلات اقتصادی عامل تشدید بسیاری از بیماری ها هستند اما اینکه استرس را به عنوان عامل بیماری ها بدانیم، هنوز بحث برانگیز است؛ برای مثال اینکه استرس ناشی از رد شدن کنکور را باعثکته و یا یک بیماری مغزی بدانیم کاملاً اشتباه است.

البته استرس می تواند باعث تشدید بیماری ام اس، میگرن و بیماری های قلب و عروق شود زیرا در زمان استرس شدید هورمون های شیمیایی مانند اپی نفرین تشرح می شوند که باعث عدم کارایی قلب و ایست قلبی می شوند اما این اتفاق همیشگی نیست و گاهی بیمار زمینه قبلی دارد و استرس تنها تشدیدکننده آن است.

این مواقع حتماً به پزشک مراجعه کنید
اگر چه نادرس است که سرگیجه نشانه یک بیماری مهم دیگر باشد ولی اگر همراه هر یک از موارد زیر بود، بهتر است سریع به پزشک مراجعه کنید:
سردرد شدید و متفاوت که به تازگی شروع شده است.
اختلال در صحبت کردن و بینایی و دو بینی
ضعف در پاها و یا دست ها
کاهش هوشیاری
اختلال در راه رفتن
بی حسی، حالت گزگز و سوزن سوزن شدن اندام ها

نگذارید سرگیجه بدتر شود
از تغییرات ناگهانی در وضع و حالت بدن اجتناب کنید.
از حالت خوابیده به آهستگی بلند شوید و قبل از ایستادن برای چند دقیقه در حالت نشسته باقی بمانید.
هنگام ایستادن مطمئن شوید چیزی برای گرفتن یا تکیه کردن دارید.
هنگام بروز علائم بی حرکت مانده و استراحت کنید.
به آهستگی فعالیت خود را افزایش دهید.
از نورهای روشن، تلویزیون و مطالعه کردن در هنگام سرگیجه اجتناب کنید زیرا ممکن است علائم را بدتر کند.
از فعالیت هایی مانند رانندگی، راه اندازی ماشین آلات سنگین و کوهنوردی یا حتی بالا رفتن در سربالایی تا یک هفته بعد از بروز علائم اجتناب کنید.
استرس های زندگی خود را به حداقل برسانید.

منبع: بامداد