آبسه دندان، عفونتی است که به علت پوسیدگی دندان، بیماری پریودنتال یا یک ترک دندانی بوجود می آید. این عوارض می توانند اجازه ورود باکتری ها به داخل پالپ ( بافت نرم دندان شامل اعصاب، عروق خونی و بافت همبندی) را داده و منجربه مرگ پالپ شوند. هنگامی که چرک در نوک ریشه دندان در استخوان فک تشکیل شود، یک پاکت چرکی به نام آبسه را ایجاد می نماید. در صورتی که آبسه دندان درمان نشود، می تواند منجربه یک عفونت شدید در استخوان فک، دندانها و بافت های مجاورگردد.
مکانیسم آبسه دندان
منطقه محدودی از چرک ناشی از عفونت باکتریایی است سیستم ایمنی بدن به عفونت واکنش نشان می دهد گلبول های سفید خون را به محلول عفونت می فرستد تا به مقابله با آن بپردازد. چرک مخلوطی از سلولهای مرده و زنده خون آنزیم ها و بقایای تخریب شده سلول ها و بافت هاست وقتی که راهی برای خروج چرک وجود داشته باشد آبسه دندان تشکیل می شود.
آبسه ها در هر جای بدن می توانند تشکیل شوند در دهان آبسه ها در بافت لثه یا در ریشه های دندان و بافت های اطراف دندان تشکیل می شود. علت آن می تواند تروما (غذا یا بقایای جمع شده در عمق لثه) باکتری ها ( که وارد فضای پالپ شده اند) یا یک پاکت پریودنتالی عمیق باشد.
افراد با مقاومت کم بدن در معرض تشکیل بیشتر آبسه ها هستند. در ابتدا آبسه دندان ممکن است موجب سردرد شود که می تواند شدید باشد.هنگام آبسه دندان عصب دندان می تواند عفونی شود عفونت از لثه گذشته و در دهان باز شود وقتی آبسه به دهان راه باز می کند درد کاهش می یابد اما درمان دندانپزشکی بایستی انجام شود.
علل آبسه دندان
آبسه دندان می تواند باعث حساس شدن دندان آسیب دیده شود. هنگامی که داخل دندان شما آسیب می بیند، امکان دارد باکتری ها به این ناحیه وارد شده و باعث ایجاد عفونت شوند. گاهی اوقات شما یک ناحیه متورم پر از چرک را (پوسته ضخیم محتوی مایعی به رنگ سفید مایل به زرد) را در این زمان مشاهده می کنید. اگر امکان خارج کردن چرک از محل آن وجود نداشته باشد، ناحیه مورد نظر به تدریج متورم تر و دردناک تر خواهد شد و در اصطلاح به این مشکل آبسه دندان می گویند. آبسه دندان یک پوشش را در اطراف چرک ایجاد می کند، با این کار بدن شما سعی می کند از پخش شدن عفونت ایجاد شده در سایر اعضا جلوگیری کند.معمولاً در بسیاری از موارد، آبسه لثه و دندان بسیار سریع تشکیل می شود، گاهی اوقات حتی در طول یک یا دو روز پس از شروع عفونت ایجاد می شود.
عوامل موثر در ایجاد آبسه دندان
مصرف زیاد شکلات خطر ابتلا به آبسه دندان را افزایش می دهد.
عوامل زیر خطر ابتلا به آبسه دندان را افزایش می دهند:
◊ عدم رعایت بهداشت دهان و دندان: مراقبت نکردن صحیح از دندان ها و لثه ها، مثل مسواک نزدن روزانه دندان ها و نکشیدن نخ دندان، خطر ابتلا به پوسیدگی دندان، بیماری های لثه، آبسه دندان و سایر مشکلات دهان و دندان را افزایش می دهد.
◊ مصرف زیاد مواد شیرین: خوردن و نوشیدن مکرر مواد غذایی شیرین مثل شیرینی ها، شکلات، نوشابه و … باعث پوسیدگی دندان و در نتیجه آبسه دندان می شود.
انواع آبسه دندان
امکان درمان آبسه دندان به صورت خود به خود وجود ندارد.
در عمل انواع آبسه دندان به دو گروه زیر تقسیم می شود:
– آبسه لثه (که در اصطلاح آبسه پریودنتال نامیده می شود):
معمولاً آبسه لثه باعث می شود یک عفونت در فضای بین دندان و لثه ایجاد شود. این عفونت ناشی از آبسه لثه ممکن است در اثر گیر افتادن مواد غذایی بین لثه و دندان ایجاد شود. افرادی که به بیماری پیشرفته پریودنتال مبتلا هستند، باکتری در زیر لثه و در محل استخوان نیز تشکیل شود.
– آبسه مربوط به دندان (که در اصطلاح آبسه پری اپیکال نامیده می شود):
آبسه دندان، در داخل دندان تشکیل می شود. این مشکل زمانی روی می دهد که عصب دندان مرده یا از بین رفته باشد. این نوع از آبسه دندان در سر ریشه دندان ایجاد می شود. سپس عفونت ایجاد شده به استخوان اطراف دندان نیز سرایت کرده و در استخوان پخش می گردد.
این مشکل در اکثر موارد دردناک است و به همین خاطر افراد سریعاً برای درمان آبسه دندان و دهان به دندان پزشک مراجعه می نمایند. گاهی اوقات عفونت ایجاد شده درد ندارد یا درد به نسبت کمی دارد. اگر آبسه دندان درمان نشده و به حال خود رها شود، عفونت می تواند برای چند ماه یا حتی چند سال باقی بماند. در حقیقت امکان درمان آبسه دندان به صورت خود به خود وجود ندارد و به همین خاطر نباید علائم آبسه دندان نادیده گرفته شود.
علائم آبسه دندان
از علائم آبسه دندان، می توان به ایجاد ورم در لثه و بالا رفتن دمای بدن اشاره کرد
آبسه دندان در همه افرادی که برای درمان مناسب یک دندان ترک خورده یا شکسته، ریشه های در معرض آسیب یا پوسیدگی عمیق دندان خود اقدام نمی کنند،ایجاد می شود، آبسه دندان در کودکان نیز می تواند بروز یابد.
افرادی که برای مدت طولانی به دندان پزشک مراجعه نمی کنند، به خاطر عدم دریافت درمان مناسب برای پوسیدگی های ایجاد شده در دهان تحت تاثیر عواملی همچون رعایت نکردن مناسب بهداشت دهان و مصرف زیاد شکر در رژیم غذایی یا محدودیت های مالی احتمالی، مستعد ابتلا به آبسه دندانی هستند.
افراد مبتلا به دیابت، بیماری خود ایمنی، یا کسانی که از شیمی درمانی برای درمان سرطان استفاده می کنند یا داروهای خاص که باعث ضعیف شدن سیستم ایمنی بدن می شود مصرف می نمایند، با درصد بالاتر به بیماری آبسه دندان مبتلا می شوند. علایم آبسه دندان شامل یک یا چند مورد از موارد زیر است:
♦ از علائم آبسه دندان درد (درد دندان) که به سرعت تشدید می شود است. این درد می تواند شدید و ضربانی باشد.
♦ ایجاد ورم در لثه که می تواند باعث حساس شدن آن شود نیز از نشانه های آبسه دندان است.
♦ ورم صورت. پوست روی آبسه دندان ممکن است قرمز و متورم شود.
♦ آبسه دندان می تواند باعث حساس شدن دندان آسیب دیده شود که حتی در صورت تماس با اجسام خارجی می تواند با لق شدن دندان در دهان همراه شود.
♦ یکی از علائم آبسه دندان، بالا رفتن دمای بدن (تب) و احساس ناخوشی عمومی در بدن می باشد.
♦ در موارد جدی، ممکن است هنگام ابتلا به آبسه دندان، عضلات فک دچار اسپاسم و گرفتگی شوند.
عوارض آبسه دندان
√ آبسه دندان بدون درمان دندانپزشکی، بهبود نمی یابد.
√ اگر آبسه دندان پاره شود، درد دندان خیلی کم می شود، ولی همچنان نیاز به درمان دندانپزشکی دارد.
√ اگر چرک آبسه دندان خالی نشود، عفونت به سمت فک و سایر قسمت های سر و گردن میرود. حتی ممکن است فرد دچار عفونت خون (سپسیس) شود که عفونتی کشنده است و در تمام بدن پخش می شود.
√ اگر سیستم ایمنی بدن شما ضعیف باشد و آبسه دندان خود را با مراجعه به دندانپزشک درمان نکنید، خطر ابتلای شما به عفونت گسترده بدن بیشتر از بقیه است.
تشخیصآبسه دندان
آبسه دندان بدون درمان دندانپزشکی، بهبود نمی یابد.معمولاً دندان پزشک برای تشخیص آبسه دندان و لثه ابتدا وضعیت دهان شما را بررسی میکند. در این رابطه دندان پزشک ممکن است ناحیه متورم لثه یا آبسه دندان را فشار دهد. علاوه بر این ممکن است عصب (پالپ) دندان آسیب دیده بررسی شود تا زنده بودن آن مشخص شود. معاینه پالپ دندان می تواند شامل فعالیت های زیر باشد:
* ضربه زدن آهسته به دندان
* آزمون دما
* استفاده از ابزار معاینه الکتریکی
علاوه بر این دندان پزشک در برخی موارد ابتلا به آبسه دندان ممکن است از عکس رادیولوژی برای بررسی میزان از بین رفتن استخوان سر ریشه دندان استفاده کند و فضای خالی که در محل آن استخوان از بین رفته است در عکس رادیولوژی تیره و تاریک خواهد بود.
درمان آبسه دندان
اگر چرک آبسه دندان پخش شده باشد، دندانپزشک آنتی بیوتیک تجویز می کند
هدف از درمان آبسه دندان، برطرف کردن عفونت و چرک دندان است. به همین منظور، دندانپزشک از روش های زیر برای درمان آبسه استفاده می کند:
• بریدن آبسه دندان و خالی کردن چرک آن: دندانپزشک یک برش کوچک روی آبسه دندان ایجاد می کند تا چرک آن خالی شود. سپس با محلول سرم فیزیولوژی آن را شستشو می دهد.
• عصب کشی دندان: یکی دیگر از راههای درمان آبسه دندان عصب کشی است. این کار باعث رفع عفونت دندان می شود و دندان را حفظ می کند. برای این کار، دندانپزشک دندان شما را می تراشد و بافت داخل دندان (پالپ) را بر می دارد و چرک آبسه دندان را خارج می کند.
سپس دندان را پُر می کند و برای استحکام دندان به خصوص برای دندان آسیاب، روی دندان را با یک تاج می پوشاند. اگر به طور مناسب و صحیح از این دندان ترمیم شده مراقبت کنید، می توانید برای تمام عمر آن را داشته باشید.
• کشیدن دندان دچار آبسه: اگر دندانپزشک نتواند آبسه دندان را درمان کند و دندان دچار آبسه را نگه دارد، آن را می کشد و چرک آبسه را خارج می کند تا عفونت برطرف شود و در بدن پخش نگردد.
• تجویز آنتی بیوتیک برای درمان آبسه دندان: اگر عفونت و چرک آبسه دندان به سایر قسمت ها مثل فک صورت رسیده باشد، دندانپزشک داروی آنتی بیوتیک برای فرد تجویز می کند تا از انتشار بیشتر عفونت جلوگیری کند.
همچنین اگر سیستم ایمنی بدن شما در هنگام ابتلا به آبسه دندان ضعیف باشد، حتی بدون انتشار عفونت در بدن، پزشک برای شما آنتی بیوتیک تجویز می کند تا چرک دندان زودتر خشک شود. هر سه تا چهار ماه یک بار و یا هر وقت که پرزهای مسواک شما خراب شدند، مسواک خود را عوض کنید.
درمان های خانگی آبسه دندان
زمانی که آبسه دندان در حال بهبودی است، دندانپزشک انجام کارهای زیر را به شما توصیه می کند تا ناراحتی شما کم تر شود:
− در هنگام ابتلا به آبسه دندان، دهان خود را با آب نمک گرم بشویید.
− در صورت نیاز، داروهای مسکن مثل استامینوفن و بروفن برای کاهش درد آبسه دندان بخورید.
جلوگیری از آبسه دندان
برای پیشگیری از پوسیدگی و آبسه دندان حتما مسواک بزنید
جلوگیری از پوسیدگی دندان برای پیشگیری از آبسه دندان ضروری است. از دندان های خود به نحو احسن مراقبت کنید تا از پوسیدگی آن ها و ابتلا به آبسه دندان جلوگیری شود:
برای پیشگیری از پوسیدگی دندان و ابتلا به آبسه دندان حداقل دو بار در روز دندان های خود را مسواک بزنید.
- برای جلوگیری از پوسیدگی و آبسه دندان، بعد از خوردن غذا و هر نوع خوراکی، نخ دندان بکشید.
- هر سه تا چهار ماه یک بار و یا هر وقت که پرزهای مسواک شما خراب شدند، مسواک خود را عوض کنید.
- برای پیشگیری از پوسیدگی و آبسه دندان تغذیه سالم داشته باشید و مصرف مواد غذایی شیرین و تنقلات را کاهش دهید.
- برای بررسی سلامت دندان های خود و تمیز کردن تخصصی آن ها، هر چند مدت یک بار برای چکاپ به دندانپزشک مراجعه کنید.
- برای جلوگیری از ابتلا به پوسیدگی، آبسه دندان و افزایش مقاومت دندان ها، از دهانشویه های ضدعفونی کننده یا فلوراید دار استفاده کنید.
منبع: بخش سلامت بیتوته
