امروزه غذا های مصرفی ما از حالت طبیعی خود خارج شده اند. این موضوع باعث شده که از مواد غذایی و افزودنی هایی استفاده کنیم که در مدت زمان طولانی برای بدن خطر آفرین می باشند. یکی از روش ها برای خارج کردن این سموم استفاده از رژیم غذایی است.
«رژیم سم زدا» اصطلاحی است که امروزه در سایت ها و کتاب های مختلف زیاد به چشم می خورد و بسیارند افرادی که هر چند وقت یک بار به این نوع رژیم ها رو می آورند تا سموم از بدنشان دفع شود….
شما چقدر به این نوع رژیم ها اعتقاد دارید؟ فکر می کنید واقعا موثرند؟ دکتر احمد ساعدی، متخصص تغذیه و رژیم درمانی و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران، به این پرسش ها پاسخ می دهد.
آیا واقعا رژیمی با عنوان سم زدا وجود دارد؟
واقعیت این است که در علم تغذیه، رژیمی به نام رژیم سم زدا وجود ندارد و اصولا غذایی نیست که خوردن آن باعث دفع سموم از بدن شود. این یک اصطلاح عمومی است و افرادی که با علم پزشکی آشنا نیستند، ممکن است به آن اعتقاد داشته باشند اما افرادی که با فیزیولوژی بدن انسان آشنا هستند، می دانند که سموم در بدن تجمع پیدا نمی کند و نیازی نیست که رژیمی برای سم زدایی بگیریم.
پس چرا برخی افراد رژیم هایی با این اسم تجویز می کنند و افرادی هم واقعا اعتقاد دارند که این رژیم ها موثر است و باعث حفظ سلامتشان می شود؟
چون این رژیم ها غنی از میوه ها، آبمیوه ها، سبزی ها و فراورده های آنها هستند. در واقع، میوه ها و سبزی ها باعث ایجاد سلامت افراد می شود اما تاثیرشان به این علت نیست که باعث خروج سم از بدن می شود بلکه به دلیل فیبر بالا و ترکیب هایی است که دارند و البته تاثیرهایی است که می گذارند و نهایتا می توانند سمیت برخی مواد در بدن را کم کنند.
مگرمیوه ها چه ترکیب هایی دارند که از سمیت برخی مواد می کاهد؟
حتما شنیده اید که می گویند آب انار، آب هویج، آب گوجه فرنگی، آب آلبالو و آب لیمو، سم زدا هستند. درواقع، این مواد حاوی ترکیب های آنتی اکسیدانی هستند که جلوی استرس اکسیداتیو را می گیرد و آنها را غیرفعال می کند. امروزه به دنبال پیروی از رژیم های غربی و امروزی میزان رادیکال های آزاد در بدن ما افزایش یافته و در طولانی مدت تجمع این مواد در بدن خطر ابتلا به ناراحتی های قلبی عروقی و سرطان و سایر بیماری های التهابی مثل ام اس را افزایش می دهد. اگر این گونه به موضوع نگاه کنیم که در بدن ما یک سری رادیکال آزاد وجود دارد و با مصرف مواد آنتی اکسیدانی این مواد غیرفعال می شوند، می توانیم بگوییم که بله، میوه ها و سبزیجات سم زدا هستند وگرنه ما چیزی به اسم رژیم سم زدا نداریم.
پس اینکه می گویند سموم در کبد تجمع پیدا می کند و با رژیم های خاص، کبد شسته می شود، باوری اشتباه است؟
بله. اکثرا افرادی که ادعا می کنند رژیم غذایی سم زدا دارند درواقع رژیمی پرفیبر حاوی میوه و سبزی مصرف می کنند. نه در کبد و نه در هیچ عضو دیگری از بدن، سموم تجمع پیدا نمی کند. در واقع وقتی فردی دچار اضافه وزن می شود و چربی در بدنش تجمع می یابد، کبدش چرب می شود. در این شرایط آنزیم های کبدی افزایش یافته و بار کبدی بیشتر می شود. در طولانی مدت کار بیشتر به کبد صدمه می رساند و عوارضی در پی دارد. رژیم های پرفیبر در طولانی مدت باعث کاهش وزن و کاهش چربی خون و در نهایت باعث رفع مشکل کبد چرب می شود.
استرس اکسیداتیو که قبل تر به آن اشاره کردید، چیست و چطور بدن را با مشکل روبرو می کند؟
عمده سمومی که امروزه در بدن تمام ما افزایش یافته، رادیکال های آزاد یا استرس اکسیداتیو است. رادیکال های آزاد یکسری مولکول های اکسیژن جفت نشده اند که به طور طبیعی هم در بدن ساخته می شود هم از محیط بیرون می تواند وارد بدن شود. مثلا برای مقابله با باکتری ها و میکروب ها، گلبول های سفید در ساختار خود، رادیکال آزاد تولید می کنند و آن را به سمت باکتری و ویروس می فرستند تا آنها را از بین ببرند. از سوی دیگر با صرف انرژی، رادیکال آزاد در بدن ساخته می شود. حتی دکل های برق فشار قوی نیز از اکسیژن اطراف خود رادیکال آزاد می سازند و زندگی زیر این دکل ها، باعث استنشاق آنها شده و میزان رادیکال آزاد در بدن را بالا می برد. استفاده از مواد شوینده، سفیدکننده و استنشاق گازهای کلری یا مصرف موادغذایی حاوی نگهدارنده هم باعث افزایش رادیکال های آزاد در بدن می شود.
آیا تمام آنتی اکسیدان ها اثر استرس اکسیداتیو را کم می کنند؟
بله. چند وقت پیش تحقیقی روی کارگران پمپ بنزین شهر تهران انجام دادم. در بدن این افراد میزان تجمع سرب به نسبت بالا بود. به عنوان مکمل برای این افراد ویتامین C تجویز کردم. نتایج نشان داد ویتامین C به کم شدن سرب خون و افزایش سرب در ادرار کمک می کند. مطالعات دیگر نشان داده اند آنتی اکسیدان های مشابه ویتامین C مثل ویتامین E، سلنیوم، کاروتنوییدها، فلاونوییدها و… می توانند باعث کاهش میزان فلزات سنگین دیگر مانند کادمیوم و جیوه شوند. البته آنزیم های بدن ما نیز همین خاصیت را دارند.
در رژیم های سم زدا توصیه می شود یک نوع میوه یا سبزی خاص برای مدت چند روز مصرف شود.این نوع رژیم ها می توانند عارضه دار باشند؟
بله. به هر حال رژیمی که متنوع و متعادل نباشد، مسبب بروز کمبودهایی در بدن خواهد شد. رژیم های غذایی سالم، سرشار از میوه و سبزی و محدود از نظر غذاهای حیوانی و چربی های اشباع هستند اما رژیم هایی که یک یا چند گروه غذایی حذف شده باشد، می تواند زمینه کمبودهای مختلف را برای بدن فراهم آورد. رژیم هایی مثل کرفس درمانی که این روزها باب شده اصلا توصیه نمی شود. آب کرفس حاوی مواد گواتروژن است. عمده خانم ها در ایران کم کاری تیرویید دارند و مصرف آب کرفس برای طولانی مدت نه تنها باعث کاهش وزن آنچنانی نمی شود بلکه باعث کم کارشدن تیرویید خواهد شد که این امر خود چاقی تدریجی را به همراه دارد.
آیا در دوره های خاصی از زندگی لازم است رژیم پر فیبر داشته باشیم؟ مثلا گرفتن این نوع از رژیم ها قبل از بارداری لازم است؟
در تمام دوره ها باید رژیمی متعادل را رعایت کرد. خانم ها، قبل از بارداری باید اضافه وزن خود را از بین ببرند و اگر کمبود موادغذایی مثل کلسیم، آهن و برخی ویتامین ها و مینرال ها را دارند باید درصدد جبرانشان برآیند اما اگر خانمی مشکلی از لحاظ تغذیه ندارد نیازی نیست قبل از بارداری رژیمی خاص بگیرد.
