بیماری آسیت در اثر نارسایی های کبدی و یا سیروز کبدی اتفاق می افتد. این بیماری در ناحیه پاها تورم و کبودی ایجاد می کند. در صورتی که بیماری پیشرفت زیادی کرده باشد با وارد کردن فشار به شکم، متوجه جا به جا شدن مایع درون شکم می شویم. انباشته شدن آب و نمک در بدن نیز ممکن است در شدت یافتن علائم آسیت مؤثر باشد.
آسیت چیست؟
آسیت (Ascites) یا آب آوردگی شکم یا به معنای جمع شدن مایع اضافی در شکم و ورم شکم است. بیماری آسیت دلایل گوناگونی می‌تواند داشته باشد از جمله سیروز کبدی و سرطان‌های گوارشی.
آسیت ساخت مایع در فضای بین دیواره شکم و اندام های شکم (حفره صفاق) است. آسیت یا آب‌آوردگی شکم نتیجه فشار بالا در عروق خونی کبد و سطوح پایین پروتئینی به نام آلبومین است.
پاتوفیزیولوژی آسیت
هایپرتانسیون (افزایش فشار خون) ورید پورت و در نتیجه افزایش فشار مویرگی و انسداد جریان خون وریدی در کبد آسیب‌دیده، عامل موثر در ایجاد آسیت است. نارسایی کبد در متابولیسم آلدسترون به افزایش سدیم و احتباس آب در بدن منجر می‌شود. کاهش سنتز آلبومین در حرکت آب از سیستم عروق به داخل فضای پریتوئن (صفاق) نقش دارد.
طبق تئوری گشاد شدن شریانی هایپرتانسیون ورید پورت سبب اتساع شریان‌ها شده که به‌دنبال آن کاهش حجم خون در گردش شریانی سبب فعال شدن سیستم رنین رنین – آنژیوتانسیون – آلدسترون و هورمون ضد ادراری (ADH) شده که به‌دنبال آن احتباس آب و سدیم و در نتیجه آسیت رخ می‌دهد.
نشانه‌ها و علائم آسیت
از علائم آسیت می توان به داشتن احساس سنگینی و سوزش سر دل اشاره کرد.
آسیت خفیف نشانه‌های مشخصی ندارد، اما آسیت شدید معمولاً نشانه‌های بارزی دارد که به شرح زیر است:
¤ برآمدگی شکم، نفخ و برآمدگی پهلوها از نشانه های آسیت هستند.
¤ در بیماری آسیت در موارد شدید، با ضربه زدن و فشارآوردن به شکم، جابجایی مایع داخل شکم احساس می‌شود.
¤ احساس سنگینی در شکم، از نشانه های دیگر آسیت است.
¤ از علائم دیگر آسیت، بی‌اشتهایی، سوزش سردل و داشتن حالت تهوع می باشد.
¤ احساس پری بعد از کمی غذا خوردن می تواند از علائم آسیت باشد.
¤ یبوست از دیگر نشانه های بیماری آسیت یا آب آوردن شکم است.
¤ یکی از نشانه های آسیت، تنگی نفس به دلیل فشار مایع درون شکم به پرده‌ی دیافراگم است.
¤ جمع شدن مایع در اطراف شش‌ها، سرفه شدید نیز از دیگر علائم آسیت هستند.
¤ هنگامی که آسیت در اثر سیروز یا نارسایی کبدی باشد، ممکن است در ناحیه پاها تورم و کبودی مشاهده شود.
¤ آسیت حاصل از سرطان ممکن است با کاهش وزن بی‌دلیل و نشانه‌های خستگی همراه باشد.
¤ در مواردی که آسیت در اثر نارسایی قلبی است، شایعترین نشانه‌های آن خس خس سینه، تنگی نفس و ناتوانی در حرکات بدنی است.
¤ فشار داخلی بر دیواره فتق شکم و ناف نیز از دیگر علائم آسیت می باشد.
¤ کمر درد از علایم آسیت می باشد که به علت فشار زیاد به ماهیچه‌های کمر رخ می دهد.
علل آسیت
آسیت گاهی به علت نارسایی احتقانی قلبی رخ می دهد.
◊ دلیل عمده‌ی آسیت بیماری‌های کبد یا سیروز است. نزدیک به ۸۰ درصد از موارد آسیت مربوط به آسیب کبدی پیشرفته است. باور بر این است که افزایش فشار در جریان خون کبد و کاهش آلبومین در خون، عامل اصلی آسیت شکمی است.
◊ انباشته شدن آب و نمک در بدن نیز ممکن است در شدت یافتن علائم آسیت مؤثر باشد.
◊ آسیت گاهی به علت نارسایی احتقانی قلبی رخ می دهد.
◊ نارسایی کلیه/ آسیب‌های کلیوی نیز از علل آسیت می باشند.
◊ آسیت به علت انسداد وریدهای باب در اثر تومور و تشکیل لخته‌ی خون نیز رخ می دهد.
◊ سرطان‌های مشخصی مانند سرطان کولون، معده، ریه، پانکراس، تخمدان، پستان، لنف ممکن است سبب آسیت حاد شوند.
◊ پانکراتیت یا تورم پانکراس که در اثر اعتیاد به الکل ایجاد می‌شود می‌تواند سبب آسیت پانکراسی شود.
آسیت چگونه تشخیص داده می شود؟
تشخیص آسیت با ماتیته جابجا شونده در دق (پزشکی) و سونوگرافی قابل انجام است. از نظر بالینی وقتی آسیت قابل تشخیص است که حجم مایع بیش از ۵۰۰ سی سی باشد.
درمان آسیت
یکی از راه های درمان آسیت خارج کردن مایع شکمی است.
هدف اصلی درمان در آسیت دستیابی به تعادل منفی سدیم برای کاهش احتباس مایعات در بدن است. اساس درمان محدودیت مصرف سدیم خوراکی، دیورتیک‌ها به‌خصوص آلداکتون، پاراسنتز (کشیدن مایع صفاق) است.
1) درمان اولیه آسیت با محدودیت سدیم در غذا (کاهش مصرف نمک)، کاهش مصرف مایعات و استفاده از داروهای مدر (ادرارآور) یا دیورتیک مانند اسپیرونولاکتون و فورزماید، برای کم کردن حجم خون است که باعث می‌شود مقداری از حجم خون کم شود و مایع داخل شکم به تدریج کمتر شود. این روش درمان آسیت برای بیمار آسان است، ولی داروهای مدر دارای عوارضی هستند که می‌تواند باعث آزار بیمار شود و از طرفی در برخی موارد، بیماری با این داروها خوب کنترل نمی‌شود.
2) کشیدن مایع آسیت به تناوب مثلا هر دو هفته یا هر ماه نیز برای درمان آسیت مفید است. اگر چه این روش درمان آب آوردگی شکم یا آسیت برای بیمار اندکی سخت است و نیاز به بستری شدن موقت دارد، ولی گاهی تنها راه درمان است. در آسیت مقاوم گاهی نیاز به تخلیه مکرر مایع آسیت یا ایجاد شنت داخل صفاقی و آناستوموز ورید باب به ورید اجوف تحتانی می باشد.
3) در نهایت اگر بتوان علت اصلی بیماری آسیت را بر طرف کرد، مثلا پیوند کبد برای درمان سیروز انجام شود، آسیت به کلی درمان خواهد شد.
بیماری آسیت و نکات مهم مراقبتی قبل و بعد از پاراسنتز:
قبل و بعد از خارج کردن مایع آسیت حتما فشار خون بیمار باید چک شود.
• تکمیل فرم رضایتنامه
• رعایت نکات استریل
• قرار دادن بیمار در پوزیشن نشسته یا نیمه نشسته
• چک فشارخون قبل و بعد از پاراسنتز و خارج کردن مایع آسیت
• در درمان آسیت خالی بودن مثانه بیمار هنگام پاراسنتز از نکات مهمی است که باید به آن توجه نمود.
• توجه به علائم کلاپس عروقی و هیپوولمی پس از پایان پروسیجر مانند کاهش فشارخون
• در بیماری آسیت هنگام خارج کردن مایع شکمی، توجه به علائم عفونت مانند کنترل درجه حرارت از نکات مهم است.
گردآوری: بخش سلامت بیتوته
منبع: بامداد
