مادران باید در دوران بارداری به تغذیه ی خود توجه ویژه ای داشته باشند ، رژیم غذایی که مادر انتخاب می کند باید حتما کامل باشد و همچنین به گونه ای تنظیم شده باشد که در این چند ماه باعث افزایش وزن مادر نشود. اگر شما هم نگران اضافه وزن خود هستید بخوانید.
تغذیه مادر در دوران بارداری بر رشد و سلامت جنین تاثیر مستقیمی دارد. اگر مادر در این دوران تغذیه مناسبی نداشته باشد، ممکن است هم برای جنین و هم برای خودش مشکلاتی ایجاد شود…
خانمی ۳۷ ساله با قد ۱۵۸ سانتی متر و وزن ۵۶ کیلوگرم که در دوره بارداری به دلیل تهوع و بی اشتهایی شدید تغذیه مناسبی نداشته و اکنون دچار مشکلاتی شده است. شرح بیشتر ماجرا را از زبان ایشان و نظر و توصیه متخصصان را در ادامه بخوانید. «سلامت» امیدوار است بار دومی که با خانم زهره.ص گفت وگو می کند، او توانسته باشد با استفاده از توصیه های متخصصان «سلامت» بر مشکلش غلبه کند. شما فکر می کنید آن روز جای علامت سوال در نمودار کناری این صفحه را چگونه پر خواهیم کرد؛ چند کیلوگرم در چند ماه؟
خانم زهره.ص از مشکلات غذایی اش می گوید:
بارداری، زایمان و کم اشتهایی
شما به دلیل مشکلات تغذیه ای در زمان بارداری در «میزگرد تغذیه» شرکت کردید. لطفا بیشتر در این باره توضیح دهید.
من در دوران بارداری خیلی بدغذایی داشتم. تا ۶ماه از حالت تهوع شدید رنج می بردم و از همه خوراکی ها بدم می آمد و خیلی کم غذا می خوردم.
در دوره بارداری چقدر افزایش وزن داشتید؟
وزن من قبل از بارداری ۶۰ کیلوگرم بود اما بعد از بارداری به علت تهوع شدید و بی اشتهایی نمی توانستم غذا بخورم. تقریبا هیچ غذایی را نمی توانستم تحمل کنم و اگر کمی غذا می خوردم دچار تهوع شدید می شدم و استفراغ می کردم. فقط به شیرینی علاقه داشتم و چای، نبات و خوراکی های شیرین می خوردم. این موضوع باعث شد در ۲ماه اول بارداری ۴ کیلوگرم وزن کم کنم. تا آخر ماه ششم بارداری حالت تهوع داشتم و در ۳ماه آخر که توانستم بهتر غذا بخورم، وزنم اضافه شد و به ۶۵ کیلوگرم رسیدم. فرزندم هم با وزن ۲ کیلوگرم و ۷۰۰ گرم به دنیا آمد و خدا را شکر مشکلی نداشت.
بعد از زایمان رژیم غذایی تان به روال عادی برگشت؟
بعد از زایمان وزنم به ۵۶ کیلوگرم رسید. کم اشتهایی ام باقی ماند و دچار ضعف، خستگی، بی حالی و مشکل معده شدم. هر غذایی را نمی توانم تحمل کنم. بعد از خوردن غذاهای چرب، دچار حالت تهوع و سنگینی معده می شوم. صبح ها اشتهای چندانی به غذا خوردن ندارم. صبحانه کره، عسل یا پنیر می خورم اما بعد از چند لقمه احساس پری و سنگینی می کنم و تا ناهار چیزی نمی خورم. عصرانه میوه و گاهی یک تکه نان یا بیسکوییت و شام هم غذای معمولی مانند خورش، برنج، نان و تخم مرغ می خورم.
با توجه به اینکه در دوران شیردهی هستید مصرف شیر و لبنیات برایتان لازم است. در روز چقدر از این گروه غذایی استفاده می کنید؟
به دلیل مشکل معده شیر نمی خورم اما روزی یک کاسه ماست و تقریبا هر روز پنیر می خورم.
در این مدت به پزشک مراجعه نکرده اید؟
مدتی مشکل معده ام شدید شد و به متخصص داخلی و گوارش مراجعه کردم. پزشک با معاینه ظاهری تشخیص داد کم خون هستم و ویتامینB کمپلکس، قرص آهن و مولتی ویتامین برایم تجویز کرد و گفت به دلیل حساسیت معده، شیر نخورم. آزمایش خون و مدفوع انجام دادم و با دیدن نتایج آزمایش ها گفتند به علت ضعیف بودن، معده ام خوب کار نمی کند. در آزمایش هموگلوبین خونم طبیعی بود. البته در دوره بارداری یک بار هموگلوبین خونم کمتر از حد طبیعی بود که مکمل آهن مصرف کردم.
مشکل و بیماری خاص دیگری ندارید؟
قبلا مشکلی نداشتم اما الان علاوه بر خستگی، ضعف و بی حالی، گاهی دچار دست و پادرد شدید می شوم.
خواب و استراحت کافی دارید؟
بله به اندازه کافی می خوابم.
چقدر فعالیت بدنی دارید؟ ورزش می کنید؟
در حد کارهای خانه داری و بچه داری فعالیت بدنی دارم اما ورزش و فعالیت بیرون از خانه ندارم.
نگاه متخصص تغذیه
توصیه دکتر
نسرین امیدوار
به سوژه
«میزگرد تغذیه»
پیاده روی کنید تا اشتهایتان بهتر شود
با توجه به اینکه خانم زهره.ص ۳۷ ساله اند، قدشان ۱۵۸ سانتی متر و وزن شان ۵۶ کیلوگرم است. وزن مناسب شان چقدر است؟
با توجه به قد و وزن ایشان نمایه توده بدنی شان ۴/۲۲ و در محدوده طبیعی است، بنابراین تقریبا می توان گفت که وزن مناسبی دارند.
ایشان در دوران بارداری به دلیل بی اشتهایی و تهوع شدید خیلی کم غذا می خورده است. به همین دلیل در ۲ماه اول بارداری ۴ کیلوگرم وزن کم کرده است و فقط در ماه های آخر افزایش وزن داشته است و وزنش به ۶۵ کیلوگرم رسیده است. این مقدار افزایش وزن در بارداری مناسب است؟
مقدار افزایش وزن در دوران بارداری به وزن اولیه مادر و نمایه توده بدنی او در شروع بارداری بستگی دارد. اگر مادر لاغر و شاخص توده بدنی اش زیر ۱۹ باشد در دوران بارداری باید بالای ۱۸ کیلوگرم وزن اضافه کند. اگر شاخص توده بدنی بین ۱۹تا ۲۵باشد با توجه به قد و نوع استخوان بندی مادر معمولا ۱۰ تا ۱۵ کیلوگرم اضافه وزن طبیعی است. اگر مادر اضافه وزن داشته باشد و شاخص توده بدنی اش
۲۵ تا ۳۰ باشد، افزایش وزن را ۹ تا ۱۲ کیلوگرم در نظر می گیریم. اگر مادر چاق باشد و نمایه توده بدنی اش بالای ۳۰ باشد، افزایش وزن ۷ تا ۹ کیلوگرم کافی است. طبیعتا مادران باید در دوران بارداری رژیم غذایی مناسبی داشته باشند و با استفاده از همه گروه های غذایی به اندازه مورد انتظار وزن اضافه کنند. با توجه به اینکه شاخص توده بدنی ایشان قبل از بارداری ۲۴ بوده است، حداقل باید ۱۵ کیلوگرم وزن اضافه می کردند اما تنها ۱۰ کیلوگرم وزن اضافه کرده اند که این مقدار اضافه وزن ناکافی است.
بدغذایی طولانی مدت ایشان در دوره بارداری چه عوارضی می تواند در پی داشته باشد؟
مسلما بهتر بود از همه گروه های غذایی مانند گوشت، لبنیات، میوه و سبزی که ویتامین و املاح کافی دارند استفاده می کردند. خوشبختانه بچه موقع تولد وزن مناسب و کافی داشته است و به نظر می رسد به اندازه لازم از ذخایر بدن مادر استفاده کرده است. ایشان هم باید مراقب باشند بعد از بارداری دچار کمبود ریزمغذی ها نشوند.
ایشان بعد از زایمان در دوران شیردهی به علت ضعف، بی حالی، خستگی و سوءهاضمه به پزشک مراجعه کرده است و برایش مکمل آهن، کلسیم و مولتی ویتامین تجویز شده است اما به دلیل مشکل معده نمی تواند این مکمل ها را مصرف کند. چاره چیست؟
این مشکلات نتیجه بدخوری های دوران بارداری و وزن گیری ناکافی در این دوران است. به هر حال جنین تا حدی که توانسته از ذخایر بدن مادر استفاده کرده و امیدواریم با توجه به تغذیه مناسب و مکمل هایی که دریافت می کند، کمبودی نداشته باشد. در حال حاضر مادر باید با استفاده از مکمل و تغذیه کافی ذخایر بدنش را تامین کند.
اما به دلیل مشکل معده نمی توانند به طور مرتب از مکمل استفاده کنند؟
در درجه اول باید منابع آهن، کلسیم و پروتئین را از طریق رژیم غذایی شان دریافت کنند. منظور از آهن با کیفیت بالا و منابع حیوانی مانند گوشت قرمز و سفید به مقدار کافی است. مصرف منابع آهن همراه سالاد و سبزی هایی مانند گوجه فرنگی و منابع ویتامین C باعث می شود آهن بهتر جذب بدن شود. ایشان باید بدخوری هایشان را کنار بگذارند، وعده های غذایی با کیفیت شامل سبزی، میوه، گوشت و برای دریافت کلسیم به طور مرتب شیر، لبنیات و ماست مصرف کنند. البته مکمل کلسیم مشکل گوارشی ایجاد نمی کند. برای کاهش مشکلات گوارشی مکمل آهن نیز می توانند آن را اواخر وعده ناهار مصرف کنند.
آیا ایشان با توجه به ضعف و بی حالی ای که دارند می توانند به شیردهی ادامه دهند؟
ادامه شیردهی اشکالی ندارد. مهم این است که به جای ۳وعده غذا، ۵ تا ۶ وعده منظم غذا حاوی گروه های مختلف غذایی شامل گوشت، میوه، سبزی، غلات و لبنیات مصرف کنند.
ایشان به دلیل مشکل معده به توصیه پزشک شیر نمی خورند اما روزی یک پیاله ماست و مقداری پنیر می خورند. مصرف این مقدار لبنیات برایشان کافی است؟
اشکال ندارد به جای شیر، ماست بخورند اما باید مقدارش را بیشتر کنند و روزی ۲پیاله ماست بخورند، پنیر مصرف کنند و در کنارش ماهی تن و سبزی هایی مانند کلم بیشتر بخورند تا دریافت کلسیم شان بیشتر شود.
ایشان از کم اشتهایی شکایت دارند. برای افزایش اشتها توصیه تغذیه ای خاصی وجود دارد؟
تنها توصیه ام به ایشان این است حالا که بچه شان بزرگ تر شده است، روزی نیم ساعت و زمان هایی که هوا خوب است بچه را در کالسکه بگذارند و خودشان پیاده روی کنند. این کار هم اشتهایشان را بهتر می کند و هم تفننی است که فرایند بچه داری را راحت تر می کند. در کنار آن مصرف وعده های کوچک کمک می کند دریافت کالری بالا برود. البته باید مراجعه به متخصص گوارش را ادامه بدهند و درمان را پیگیری کنند شاید مشکل گوارشی باعث کم اشتهایی شان شده باشد ضمن اینکه کم خونی هم می تواند کم اشتهایی ایجاد کند.
پرسش آخر اینکه خانم های شیرده برای اینکه تغذیه سالمی داشته باشند باید به چه مواردی توجه کنند؟
از گروه های غذایی مختلف استفاده کنند، به مقدار کافی مایعات، سبزی و میوه مصرف کنند و آرامش و استراحت کافی داشته باشند، با توجه به درخواست کودک به او شیر بدهند تا شیرشان افزایش پیدا کند.
نگاه فوق تخصص هماتولوژی
افزایش نیاز به آهن
در بارداری
دکتر فریده موسوی
عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی
در برخی دوره های زندگی از جمله دوران بارداری، نیاز بدن به آهن افزایش پیدا می کند. خونریزی و از دست دادن خون ناشی از زایمان، خانم ها را در معرض کم خونی فقرآهن قرار می دهد و در دوران بارداری لازم است مکمل آهن مصرف کنند. بی حالی، ضعف و کم اشتهایی می تواند از علایم کم خونی باشد اما این علایم کافی نیست چون این علایم می تواند به دلایل دیگری نیز رخ دهد. تنها آزمایش خون می تواند علت را مشخص کند. برای رد یا تایید فقرآهن، گاهی لازم است بررسی های بیشتری انجام شود. ایشان علایم کم خونی را داشته است اما آزمایش ها نشان داده کم خونی ندارند. هرچند بی حالی، ضعف، بی اشتهایی و بی حوصلگی از علایم کم خونی است اما آزمایش ها دقیق ترند. در فردی که دچار فقرآهن است در مراحل اولیه، ذخایر آهن بدن کم می شود و بعد علایم خود را نشان می دهد. در دوره شیردهی نیاز بدن به آهن افزایش پیدا نمی کند و مصرف مکمل آهن در شیردهی لزومی ندارد مگر اینکه رژیم غذایی فرد درست نباشد یا به علت خونریزی نیاز به مصرف مکمل داشته باشد وگرنه در حالت عادی در این دوران نیازی به مصرف مکمل آهن نیست.
نگاه متخصص ارتوپدی
افزایش نیاز به کلسیم
در شیردهی
دکتر علی ترکمان
استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران
وقتی مادر فرزندش را با شیر خودش تغذیه می کند باید تغذیه اش مناسب باشد. نیاز کلسیم دریافتی مادران در دوران شیردهی نسبت به افراد عادی بیشتر است. این مقدار در افراد عادی ۱۰۰۰میلی گرم در روز و برای مادران باردار و شیرده ۱۲۰۰تا ۱۵۰۰میلی گرم در روز است. رژیم غذایی مادر باید حاوی شیر و لبنیات باشد تا کلسیم کافی به بدنش برسد و اگر نمی تواند از طریق خوراکی، کلسیم مورد نیاز بدن را دریافت کند باید از مکمل ها استفاده کند. تنها منبع غذایی سرشار از کلسیم، لبنیات است. اگر فردی بخواهد لبنیات را از رژیم غذایی اش حذف کند امکان پذیر نیست ولی اگر شیر دوست ندارد، می تواند از ماست و پنیر استفاده کند. خیلی ها نمی توانند شیر را تحمل کنند و از سایر انواع لبنیات استفاده می کنند. یک لیوان شیر، یک قوطی کبریت پنیر و یک لیوان ماست حدود ۲۵۰میلی گرم کلسیم دارند. اگر فردی کم غذاست و احساس می کند کمتر از مقدار مورد نیاز کلسیم مصرف می کند، می تواند روزانه یک قرص کلسیم و ویتامینD بخورد. اگر این موارد رعایت شود و کلسیم به هر شکلی به بدن برسد، مشکلی برای مادر پیش نمی آید اما در صورتی که رژیم غذایی مادر مناسب نباشد و کلسیم مورد نیاز بدنش تامین نشود، ممکن است کلسیم از بدن برداشت شود و ایشان را به مشکلاتی مانند نرمی و پوکی استخوان مبتلا کند.
لازم به یادآوری است که شیر مادر حاوی کلسیم مناسب و کافی برای رشد کودک است اما باید به این نکته مهم نیز توجه داشت که ویتامین Dباید کافی باشد. این کار از طریق قرار دادن کودک در هوای آزاد و در معرض نور خورشید و استفاده از قطره هایی که متخصص اطفال تجویز می کند، میسر است.
نگاه متخصص داخلی
عجالتا غذای آبکی نخورید
دکتر ایرج خسرونیا
رییس انجمن متخصصان داخلی ایران
با توجه به علایم و مشکلاتی که خانم ص دارند به ایشان توصیه می کنم به متخصص داخلی یا گوارش مراجعه کنند و از نظر کبد، دستگاه گوارش و کیسه صفرا بررسی شوند و سونوگرافی انجام دهند تا مطمئن شوند که مشکلی وجود دارد یا نه. تا قبل از بررسی وضعیت و مشخص شدن علت مشکل شان، توصیه می کنم غذاهای آبکی مانند آش، آبگوشت، ترشی و غذاهای چرب نخورند و مصرف مکمل را نیز بهتر است که فعلا قطع کنند. البته هرچه زودتر این بررسی ها باید انجام شود زیرا ممکن است نیاز به دریافت مکمل داشته باشند و مشکلات گوارشی مانع دریافت آنها شود.
