غده ی تیروئید یکی از اصلی ترین و مهم ترین غدد در بدن است. این غده عملکرد بسیار حساسی دارد. عواملی مانند کم یا زیاد شدن برخی مواد معدنی می تواند فعالیت تیرئید را افزایش یا کاهش دهد. ید یکی از مهم ترین عوامل فعالیت این غده است.
یکی از ابعاد مهم عملکرد صحیح غده تیروئید، مصرف ید است. این ماده معدنی ضروری تاثیر بسیار مهمی در بدن انسان دارد. در یک تحقیق تازه عوارض ناشی از مصرف زیاد ید خوراکی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. براستی مصرف چه میزان ید برای بدن مضر است؟
کم کاری غده تیروئید در میان بیماری های غدد درون ریز یکی از شایع ترین ها پس از بیماری دیابت است. برای درمان آن معمولا استفاده از غذاهای غنی از ید توصیه می شود، اما باید توجه داشت مصرف بیش از اندازه ید در رژیم غذایی می تواند عوارض بالینی این بیماری را بشدت افزایش دهد. عوارض ناشی از کم کاری غده تیروئید اغلب در معاینه های بالینی قابل تشخیص نیست، اما دانشمندان معتقدند مصرف بی رویه ید و عوارض بالینی حاصل از کم کاری تیروئید چندان با بیماری های قلبی بی ارتباط نیست.
کمبود ید یک معضل مهم بهداشتی در سراسر جهان تلقی می شود، اما متاسفانه مضرات مصرف زیاد ید چندان مورد توجه قرار نگرفته است. ید یک ترکیب معدنی است که در نمک ید دار، غذاهای دریایی، تخم مرغ ، لبنیات و برخی از انواع نان ها یافت می شود. کمبود ید بیشتر در مناطق کوهستانی شایع است، اما علت اهمیت این ماده معدنی چیست؟ ید توسط غده تیروئید مورد استفاده قرار می گیرد و از این طریق کمک می کند متابولیسم بدن تنظیم شود. این ماده معدنی بخصوص در سیر رشد طبیعی کودکان و نوزادان نیز تاثیر بسزایی دارد.
کمبود ید در طول دوره جنینی و مراحل ابتدایی رشد کودکان دلیل عمده اختلالات مغزی است. بدون شک به همین دلیل است که بیشتر تحقیقات و پژوهش ها به سمت استفاده نادرست از ید گرایش پیدا کرده است، اما این که واقعا مصرف چه میزان ید زیاد محسوب می شود، موضوعی است که در بیشتر موارد از آن غفلت می شود. بتازگی تحقیقی در این زمینه انجام شده که نتایج حاصل از آن در مجله تغذیه بالینی چاپ شده است. این مقاله حاصل مطالعات محققان چینی ظرف مدت پنج هفته متوالی است. تحقیقات به صورت کاملا تصادفی روی نحوه تغذیه و میزان مصرف مقادیر گوناگون ید در افراد بزرگسال سالم انجام شده است. در این مقاله آمده که مصرف مقادیر نسبتا بالای ید باعث بروز اولین نشانه های کم کاری غده تیروئید می شود. از علائم بالینی کم کاری غده تیروئید که اغلب قابل تشخیص نیست، می توان به مواردی نظیر خستگی، افسردگی، خشکی پوست و افزایش وزن اشاره کرد. محقق ارشد این تیم تحقیقاتی وانکی ژانگ از دانشگاه علوم پزشکی تیان جیندر در مقاله خود حداقل به مردم کشور چین توصیه می کند در طول روز بیشتر از ۸۰۰ میکروگرم ید مصرف نکنند. بدیهی است مقادیر مجاز در کشورهای مختلف متغیر است. به عنوان مثال در آمریکا اصول بهداشتی حاکی از آن هستند که حد مجاز برای مصرف ید در بزرگسالان حدود ۱۱۰۰ میکروگرم در روز است.
دکتر الیزابت پیرس استادیار دانشگاه بوستون که خود در این تحقیق شرکت نداشته، می گوید که اغلب افراد در آمریکا خیلی کمتر از ۸۰۰ میکروگرم ید را در طول روز مصرف می کنند. وی همچنین هشدار می دهد مصرف مکمل های دارویی یا مولتی ویتامین هایی که بیشتر از ۱۵۰ میکروگرم ید را وارد بدن می کنند، خطرناک است. پروفسور پیرس که خود نیز مطالعاتی در زمینه مصرف ید و تاثیر آن بر غده تیروئید انجام داده، می گوید در مجموع اغلب افراد حد کافی و لازم ید را در طول وعده های غذایی دریافت می کنند ولی البته استثناهایی هم وجود دارد. برخی از افراد خاص همچون زنان باردار باید حتما برای تامین ید کافی از مکمل های دارویی استفاده کنند. توصیه وزارت بهداشت آمریکا این است که افراد بزرگسال روزانه ۱۵۰ میکروگرم، زنان باردار ۲۲۰ میکروگرم و زنان شیرده ۲۹۰ میکروگرم ید را از طریق مکمل های دارویی دریافت نمایند. انجمن تیروئید این کشور نیز توصیه کرده که زنان باردار و مادران شیرده حتما از ویتامین های حاوی ید استفاده کنند، زیرا مصرف ید کمتر نه تنها می تواند خطر سقط جنین و مشکلات مربوط به غده تیروئید را در مادران افزایش دهد بلکه در عین حال خطر ناتوانی ها و اختلالات مغزی را نیز در کودکان افزایش می دهد.
دکتر پیرس و همکارانش معتقدند افراد گیاهخوار نیز باید از مکمل های دارویی حاوی ید استفاده کنند. آنها پس از انجام یکسری تحقیقات متوجه شدند که در اغلب افراد گیاهخوار میزان ید بدن از حد متوسط توصیه شده کمتر است.
چه کسی هستید و کجا زندگی می کنید؟
یافته های اخیر تیم تحقیقاتی چینی براساس آزمایش هایی است که روی ۲۵۶ نفر بزرگسال سالم انجام شده است. تحقیقات نشان داد عوارض بالینی کم کاری غده تیروئید در افرادی که روزانه ۴۰۰ میکروگرم ید دریافت می کنند، تا حد ۵ درصد بیشتر است، اما افرادی که روزانه ۲۰۰۰ میکروگرم ید دریافت می کنند، عوارض بالینی کم کاری غده تیروئیدشان حدود ۴۷ درصد بیشتر از افراد عادی است. دکتر پیرس یادآور شد این اطلاعات از آنجا حائز اهمیت است که اطلاعاتی از این دست که مربوط به مصرف مازاد ید است، وجود ندارد. حتی بررسی های اخیر نشان داده افزایش خطر بیماری های قلبی در بلندمدت با مصرف بی رویه ید بی ارتباط نیست. محققان بر این باورند که شرایط آب و هوایی و نوع خاک منطقه نیز در این معادله بسیار تاثیرگذار است، اما در مجموع همه تاثیرات بستگی به افراد گوناگون و محل هایی دارد که در آنها زندگی می کنند.
انستیتوی پزشکی ایران حداکثر مقدار مجاز و سالم را برای دریافت ید در کودکان یک تا سه سال ۲۰۰ میکروگرم در روز، کودکان سه تا ۹ سال ۳۰۰ میکروگرم در روز، نوجوانان ۹ تا ۱۳ سال ۶۰۰ میکروگرم در روز، جوانان ۱۴ تا ۱۸ سال ۹۰۰ میکروگرم در روز، بزرگسالان اعم از زن و مرد ۱۱۰۰ میکروگرم در روز، زنان باردار و شیرده کمتر از ۱۸ سال ۹۰۰ میکروگرم در روز، زنان باردار و شیرده بین ۱۹ تا ۵۰ سال ۱۱۰۰ میکروگرم در روز اعلام کرده است.
