یکی از راه های کاهش وزن ، استفاده از رژیم غذایی مناسب و کم کالری است. اما نکته ای که بسیار حائز اهمیت می باشد این است که بدن فرد بتواند با این رژیم سازگار شود . برای مثال کسی که تا قبل از رژیم غذایی غذای بسیاری می خورده ، حالا نمی تواند به یکباره غذای خود را کاهش دهد.
در واقع علت چاقی این افراد پرخوری و بدخوری خودشان است اما گاهی هم واقعا علت چاقی، یک بیماری است. تحمل چنین شرایطی چندان آسان نیست زیرا علاوه بر چاقی، مشکلات و عوارض دیگری هم برای فرد ایجاد می شود. شیرین ح ۲۸ ساله با قد ۱۶۸ سانتی متر و وزن ۷۲ کیلوگرم که کارشناس عمران است و در یک شرکت عمرانی کار می کند، یکی از افرادی است که چاقی اش به علت بیماری است و با رژیم گرفتن وزن کم نمی کند. شرح حال او را در این میزگرد بخوانید.«سلامت» امیدوار است بار دومی که با خانم ح گفت وگو می کند، او توانسته باشد با استفاده از توصیه های متخصصان «سلامت» بر مشکلش غلبه کند. شما فکر می کنید آن روز جای علامت سوال در نمودار کناری این صفحه را چگونه پر خواهیم کرد؛ چند کیلوگرم در چند ماه؟
شیرین ح ۲۸ ساله از دلایل اضافه وزنش می گوید:
مشکوک به کوشینگ و کم کاری تیرویید هستم
اضافه وزن مقاوم و ماندگار. من رژیم های مختلف گرفته ام اما به اندازه قابل انتظار وزن کم نمی کنم و به مقدار کم و به سختی وزنم پایین می آید. گاهی هیچ چیز نمی خورم اما وزنم کم نمی شود.
تا ۱۸ سالگی وزنم عادی بود، ۵۸ کیلوگرم بودم و اضافه وزن نداشتم اما یکدفعه وزنم زیاد شد، بعد عادت ماهانه ام قطع شد و ۲سال و نیم عادت ماهانه نشدم. روی سینه، شکم و پهلوهایم ترک های قرمز و بنفش رنگ، یک تکه و پهن با ضخامت حدود یک سانتی متر به وجود آمد. دچار ریزش مو شدم و موهای زائد روی چانه، کنار گوش و گردنم ایجاد شد. به متخصص زنان مراجعه کردم و سونوگرافی انجام دادم که مشخص کرد از نظر رحم و تخمدان مشکلی ندارم و مشکل مربوط به غدد است.
بله، به متخصص غدد مراجعه کردم و آزمایش خون و ادرار ۲۴ ساعته دادم. دکتر غدد به من گفت مشکوک به کوشینگ هستم و آزمایش های بیشتر و ام آرآی نشان داد یک غده ۴ میلی متری در هیپوفیزم وجود دارد که باعث افزایش کورتیزول در بدنم می شود. پزشک برایم دارو تجویز کرد و روزانه یک قرص پردنیزولون می خوردم و ۳سال تحت درمان دارویی بودم تا اینکه پزشک معالجم از ایران رفت. به پزشک دیگری مراجعه کردم و دوباره ام آرآی انجام دادم و دوباره گفتند غده هنوز وجود دارد اما تا زمانی که مجرد هستم، نمی شود آن را بردارند چون ممکن است روی باروری ام تاثیر بگذارد.
آزمایش خون دادم و به من گفتند دیگر لازم نیست دارو بخورم و مصرف دارو را قطع کردم اما هنوز مشکل دارم. عادت ماهانه ام منظم شده است اما مقدار آن کم و فقط ۲روز در ماه است. ترک های روی پوستم رفع نشده است و موهای زائد روی صورتم وجود دارد. به متخصص پوست هم مراجعه کردم اما مشکلاتم برطرف نشد.
مشکوک به کم کاری تیرویید هستم اما دارو نمی خورم درضمن قبلا موهایم خیلی پرپشت بود. یک دوره رژیم غذایی سخت گرفتم و چند ماه بعد از آن دچار ریزش مو شدم. چند ماه بعد دوباره موهایم درآمد اما نه مثل قبل.
روزی یک ساعت پیاده روی می کنم.
حدود ۱۰سال است مصرف برنج را قطع کرده ام. مدت هاست که با خانواده غذا نمی خورم. برنج و خورش مصرف نمی کنم و فقط نان و ماست و سالاد می خورم. روزی ۲سهم میوه و سبزی و خیلی کم غذا می خورم و همه چیز را با ترس و لرز مصرف می کنم. به تنقلات و خوراکی های شور هم اصلا لب نمی زنم. از این وضع خسته شده ام، اگر بیماری ام درمان شده است، باید وزن کم کنم و اگر درمان نشده نمی دانم چرا باید مصرف قرص را قطع کنم.
بدخوابی و کم خوابی دارم. در ۲۴ساعت فقط ۵ساعت می خوابم. مثلا ۴صبح می خوابم و ۸صبح بیدار می شوم. این باعث می شود عصبی شوم. احساس می کنم حالت های افسردگی دارم. شاد نیستم. رژیم های دائم باعث شده است از لحاظ روانی دچار ناراحتی شوم. از بیماری ام اصلا ناراحت نیستم اما چاقی و موهای زائد خیلی اذیتم می کند. صورتم موهای زائد دارد و تمام بدنم پرمو است. دست و پای کشیده و در قسمت پهلو و شکم چاقی موضعی دارم. اوایل صورتم خیلی پف داشت که بعد از اینکه تحت درمان قرار گرفتم برطرف شد. چاقی موضعی اذیتم می کند. موهای زائد صورتم هم هر روز ذهنم را مشغول کرده است و قصد دارم از لیزردرمانی استفاده کنم.
توصیه دکتر
سید ضیاءالدین مظهری به سوژه
«میزگرد تغذیه»
رژیم شما باید کم نمک باشد
وزن ایده آل برای ایشان ۶۱ کیلوگرم است یعنی تقریبا ۱۰کیلوگرم اضافه دارند که اضافه وزنشان زیاد هم شدید نیست.
سلامت: وزن ایشان تا ۱۸سالگی ۵۸کیلوگرم بوده است اما یکدفعه بالا رفته، ترک های پهن قرمز و بنفش روی پوست شکم، سینه و پهلوهایشان ایجاد شده و عادت ماهانه شان قطع شده است. نتایج آزمایش ها نشان داده است مبتلا به کوشینگ هستند و یک غده ۴ میلی متری در هیپوفیزشان وجود دارد. با توجه به این موضوع چه ملاحظاتی را باید رعایت کنند؟
صحبت در این باره بسیار مشکل است. خانم ح باید حتما از نظر سابقه و تاریخچه بیماری و داروهایی که دریافت کرده اند، بررسی شوند. دادن برنامه غذایی به این افراد به صورت غیرحضوری، مکاتبه ای، تلفنی و بدون معاینه حضوری و ندیدن نتایج آزمایش ها توصیه نمی شود. به طورکلی، کوشینگ انواع و عوارض مختلفی دارد. برخی غدد کوچک هستند، برخی بزرگ. تصمیم گیری برای انتخاب روش درمان به وسیله گروه درمان در بیمارستان انجام می شود. چاقی، پرفشاری خون، پرمویی، اختلال های قاعدگی، صورت پف آلود و گرد، آکنه، ضعف عضلانی، پوکی استخوان، اختلال های روانی، دیابت، افزایش اوره و تغییرات چشمی از عوارض این بیماری هستند. در این بیماری خطوط پهنی روی پوست ایجاد می شود که با خطوط سطحی و باریک ناشی از چاقی و انباشتگی چربی در بدن متفاوت است. چاقی در این افراد به علت انباشتگی آب است و انباشتگی چربی در ناحیه پشت گردن دیده می شود. گاهی هم به علت انباشتگی آب نارسایی احتقانی قلب پیش می آید که به درمان نیاز دارد.
اگر با داروهای کورتونی درمان شوند، حتما پزشک معالج پرهیزهای لازم مانند به حداقل رساندن مصرف نمک را به آنها می دهد. این بیماران برای جلوگیری از کاهش شدید تراکم استخوانی و پیشگیری از ابتلا به پوکی استخوان حتما باید دوز بالای ویتامینD مصرف کنند و با توجه به ذخیره بدن گاهی از قرص های ویتامین، ۸هفته، هفته ای یک عدد و اگر کمبود ویتامین شدید باشد ۳آمپول و هر ماه یک تزریق داشته باشند. اگر علایم پرفشاری خون دارند، باید درمان لازم را انجام دهند و از مصرف مواد حاوی سدیم، فست فود، کنسرو و برخی نان ها که نمک زیادی دارند، خودداری کنند.
در بدن این بیماران آب تجمع پیدا می کند و کاهش وزنشان، مستلزم دفع ادرار است. این افراد باید از مصرف نمک زیاد خودداری کنند. باتوجه به اینکه دریافت منابع غذایی حاوی پتاسیم به دفع آب بدن منجر می شود اگر دچار افت فشار نمی شوند، می توانند یک لیوان برنج کته بدون نمک و روغن و یک کیلوگرم سیب درختی کمپوت شده بدون آب و شکر را در ۲۴ساعت بخورند. در این صورت بار بسیار بالای پتاسیم، دفع ادرار را افزایش می دهد و قسمتی از تورم کاهش می یابد و وزن تعدیل می شود. ایشان باید با توجه به قد، وزن، فعالیت بدنی و نیاز انرژی، رژیم غذایی سبک بگیرند و با توجه به نوع درمان و عوارض مختلف ناشی از آن رژیم غذایی مناسب داشته باشند تا عوارضی مانند پرفشاری خون و دیابت کنترل شود. البته کم کردن انرژی نباید آنقدر شدید باشد که فرد نتواند آن را تحمل کند.
یکی از عوامل چاقی دیر خوابیدن است. در خواب شبانه بدن خودش را بازسازی و ترمیم می کند. افرادی که دچار بدخوابی هستند، برای خواب بهتر و کاهش اضطراب می توانند شب ها قبل از خواب شیر و سیب بخورند یا آب کاهو و آب سیب را به نسبت یک به ۳ مصرف کنند تا بهتر بخوابند و صبح با نشاط صبحانه بخورند. سطح قند ناشتای بالا نیز ممکن است یکی از دلایل اضطراب و استرس باشد که باید کنترل و درمان شود.
موضوع مهم در مورد این خانم پیگیری درمان بیماری است. باید تحت نظر متخصص غدد باشند و در کنار آن بهتر است با توجه به عوارض درمان برای داشتن رژیم غذایی مناسب از متخصص تغذیه کمک بگیرند. کاهش وزن توام با ورزش های کششی سبک و حرکات یوگا که باعث افزایش توده ماهیچه ای بدن می شود، به ایشان توصیه می کنم.
درمان کوشینگ
داروست یا جراحی؟
دکتر سید محسن خوش نیت
عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران
ایشان به بیماری کوشینگ مبتلا هستند و غده ای در هیپوفیزشان وجود دارد که باعث شده است ترشح کورتیزول در بدنشان بالا برود و علایمی مانند چاقی، موهای زائد و ترک های پوستی که از آن شکایت دارند، مربوط به افزایش هورمون کورتیزول است. در این موارد درمان، برداشتن توده موجود در غده هیپوفیز است که کار ساده ای نیست. ممکن است با برداشتن توده، بافت سالم هیپوفیز هم آسیب ببیند و فرد دچار ناباروری شود. به همین دلیل تصمیم گیری در این مورد کار مشکلی است. اگر امکان دسترسی به جراح حاذق باشد، جراحی توصیه می شود. در دنیا مراکز معدود و خاصی این کار را انجام می دهند و جراحان حاذقی وجود دارند که با رضایت کامل بیمار قبل از ازدواج و بچه دار شدن توده هیپوفیز را برمی دارند و امکان آسیب به هیپوفیز خیلی کم است. با تجربه ای که ما در کشور داریم، ترجیح می دهیم قبل از ازدواج با دارو بیماری را کنترل و عمل را به بعد از ۱ یا ۲ زایمان موکول کنیم. به هر حال تا کوشینگ درمان نشده است، نباید مصرف دارو قطع شود و بیمار باید تحت نظر پزشک باشد. چاقی ایشان هم مربوط به بیماری شان است و تا بیماری معالجه نشود هیچ رژیم غذایی در کاهش وزنشان موثر نیست.
باز هم تاکید می کنم کوشینگ بیماری نادری است و درمان نسبتا مشکلی دارد. با توجه به شرایط هر بیمار ممکن است راه های درمان متفاوت باشد و تصمیم متفاوتی گرفته شود. کوشینگ شدید عوارض زیادی دارد و حتی اگر احتمال آسیب به هیپوفیز وجود داشته باشد حتما باید جراحی انجام شود. گاهی حتی بعد از عمل احتمال عود وجود دارد. تصمیم گیری درباره انتخاب روش درمان بسیار مشکل بوده و در کمیسیون پزشکی متخصص غدد با حضور بیمار درباره روش درمان و عوارض آن صحبت می کند. اظهارنظر در این مورد یک بحث تخصصی است و توصیه های درمانی بیشتر نیز منوط به دریافت شرح حال دقیق بیمار و معاینه بالینی اوست.
کوشینگ و ریزش مو
دکتر امیرهوشنگ احسانی
عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران
ترک های پوست ممکن است بعد از درمان بیماری زمینه ای (کوشینگ) برطرف شود یا ادامه پیدا کند. این خانم برای درمان موضعی می توانند از کرم های ترتینویید و ضدترک استفاده کنند. در چند سال اخیر از لیزرهای خاصی که به خوبی در چند جلسه ۴۰ تا ۶۰درصد ترک ها را برطرف می کند برای درمان استفاده می شود. ایشان علاوه بر تلاش برای تحت کنترل درآوردن و درمان بیماری، می توانند برای رفع موهای زائد از الکترولیز و ترجیحا لیزر استفاده کنند. اگر بیماری زمینه ای را درمان کنند، مشکل گسترش پیدا نمی کند. کوشینگ باعث ایجاد و تشدید ریزش مو می شود اما تغذیه بد هم در ریزش مو تاثیر دارد. مجموع این عوامل دست به دست هم می دهد و ریزش مو را بدتر می کند. خانم ح باید در کنار درمان کوشینگ، تغذیه مناسب، رژیم غذایی درست و استاندارد هم داشته باشند تا عناصر مورد نیاز به موهایشان برسد و درصورت لزوم از مکمل های خاصی که برای پیشگیری و درمان ریزش مو لازم است، استفاده کنند.
کوشینگ و باروری
دکتر طاهره افتخار
عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران
دکتر طاهره افتخار
عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران
فرزانه فولادبند
«میزگرد تغذیه» درباره اضافه وزن خانم شیرین ح با حضور دکتر ضیاءالدین مظهری متخصص تغذیه و رژیم درمانی دکتر سیدمحسن خوش‌نیت فوق‌تخصص غدد و متابولیسم دکتر طاهره افتخار متخصص بیماری‌های زنان دکتر امیرهوشنگ احسانی متخصص پوستخانم ح! چه شد که تصمیم گرفتید در «میزگرد تغذیه» شرکت کنید؟
چه شد که چاق شدید؟
درمان را پیگیری کردید؟
مصرف دارو را ادامه دادید؟
علاوه بر این بیماری مشکل و بیماری دیگری ندارید؟
ورزش می کنید؟
درباره عادت های غذایی تان توضیح دهید.
وضعیت خوابتان چطور است؟
نگاه متخصص تغذیه
وزن مناسب برای خانم ح چقدر است؟
افراد مبتلا به کوشینگ باید تغذیه خاصی داشته باشند؟
مشکل این است که با رژیم وزنشان کم نمی شود و ۱۰سال است خیلی کم غذا می خورند آن هم با ترس و لرز. برای کاهش وزن چه کار کنند؟
ایشان دچار کم خوابی است و اضطراب دارد. برای خواب بهتر و رفع اضطراب باید چه کار کنند؟ آیا می توانند برای رفع این مشکلات از روش های تغذیه ای استفاده کنند؟
حرف یا توصیه آخر؟
نگاه فوق تخصص غدد و متابولیسم
نگاه متخصص پوست
نگاه متخصص بیماری های زنان
