یکی از مسائلی که امروزه بسیاری از والدین را نگران می کند ، وضعیت سلامت کودک است. امروزه به خاطر تغییر سبک زندگی ها و همچنین مواد غذایی که مصرف می شود ، احتمال بروز چاقی زودرس در افراد وجود دارد.
براساس تحقیقات به عمل آمده از سال ۱۹۸۶ (۱۳۶۵ خورشیدی) تاکنون، آمار کودکان چاق در دنیا دو برابر افزایش را نشان می دهد بیشتر کودکانی که در سنین کم، خصوصا زیر ۷ سال مبتلا به چاقی می شوند در نوجوانی و بزرگسالی افرادی چاق خواهند بود.
همین مطالعات در عین حال اعلام می کند که دلیل افزایش چشمگیر چاقی کودکان، غذا خوردن بیشتر نیست. میزان انرژی مصرفی کودکان طی ۲۰ سال گذشته تغییر چندانی نداشته و دلیل افزایش چاقی کودکان تحرک کمتر آنهاست. زندگی در خانه های آپارتمانی و کوچک، مجال دویدن و بازی کردن را از کودکان گرفته است. آن ها زمان فعالیتشان را پای تلویزیون یا کامپیو تر می گذرانند. از این رو یا خیلی کم اشتها و کم خوراک می شوند یا پرخور و چاق. تبلیغات تلویزیون، در دسترس بودن شیرینی و تنقلات فراوان و علاقه شدید به خوردن نوشیدنی های گازدار و پرکالری دلایل مهمی برای چاقی کودکان است.
تعریف چاقی
چاقی به معنای افزایش چربی های زائد بدن است و تعریف واحدی برای بیان آن وجود ندارد. عده ای معتقدند برای تشخیص آن باید از BMI یعنی شاخص توده بدنی استفاده کرد و عده ای دیگر می گویند اگر وزن کودک ۲۰ درصد بیشتر از وزن یک کودک سالم و متناسب هم قد خود باشد دچار چاقی است.
علل چاقی
عوامل مختلف زیادی باعث عدم تعادل بین انرژی مصرفی و دریافتی می شود. نظیر:
۱ عوامل ژنتیکی: در خانواده هایی که پدر، مادر، برادر یا خواهر، چاق هستند احتمال چاقی در کودکان آن زیاد است.
۲ عادت غذایی: امروزه افراد غذاهای سالم و مغذی مثل میوه، سبزی و غلات کامل را کمتر و غذاهای آماده، خوراکی های فرآوری شده و نوشابه را بیشتر مصرف می کنند. این غذا ها دارای چربی و کالری بالایی هستند ولی سایر مواد مغذی در آن ها کم است.
۳ نداشتن فعالیت بدنی و ورزش: رایج شدن تماشای تلویزیون و بازی های کامپیوتری و ویدئویی در بین کودکان باعث کاهش تحرک بدنی در کودکان می شود. در این گونه مواقع کودک خوراکی ها و تنقلات پرکالری فراوانی مصرف می کند.
۴ بعضی شرایط بدنی و بیماری ها: برخی شرایط نیز می توانند باعث چاقی شوند مثل عدم تعادل هورمونی و سایر مواد شیمیایی و نیز اختلالات ارثی در متابولیسم بدن.
۵ مسائل اکتسابی: یادگیری اجتماعی و رفتارهای عملی خانواده در چاقی و فربهی کودکان اثرگذار است.
پژوهشگران به تفاوت های میان رفتارهای مربوط به خوردن و فعالیت، در کودکان پروزن و کودکان غیر پروزن توجه کرده اند. مشاهداتی که از کودکان مدرسه ای به عمل آمده است نشان می دهد که رفتارهای خوردن کودکان پروزن، با همسالان نرمال تفاوت دارد. معمولا دیده شده است که کودکان پروزن هنگام خوردن کمتر مکث می کنند. در یک فاصله زمانی لقمه بیشتری گاز می زنند، اما لقمه را کمتر می جوند، در نتیجه سرعت آنان در خوردن بیشتر است.
تصور می شود که مشکلات خوردن و فعالیت نکردن نیز مانند هر رفتار دیگری آموخته می شود کودکان نحوه خوردن والدین و اطرافیان خود را می بینند و از آن تقلید می کنند و این سبک خوردن در آن ها تقویت می شود.
خوردن همچنین با لذت آنی تقویت می شود، در حالی که پیامدهای منفی اضافه وزن پس از چندی خود را می نمایاند. خوردن ممکن است با محرک های جسمی یا اجتماعی بشدت پیوند داشته باشد، زیرا در برخی موقعیت ها تقریبا به صورت خودکار درمی آید. افزون بر آن برخی از مردم می آموزند برای غلبه بر حالت هایی نظیر خستگی و اضطراب به خوردن پناه ببرند.
مبارزه با چاقی
رفتار والدین و عادت خانوادگی از عوامل تعیین کننده تمایل کودک به غذا خوردن است. کودکان آنچه می بینند اجرا می کنند پس اگر به فکر سلامت کودکمان هستیم ابتدا باید از خود شروع کنیم و عملا به او بیاموزیم که راه سالم زیستن چیست، کدام غذا ها مفید تر است و باید بیشتر خورد.
اگر فرزند شما صبحانه کامل می خورد حتما در برنامه غذایی او انواع سبزیجات را بگنجانید، یکی دو بار سر باز زدن از خوردن هویج به این معنی نیست که کودکتان هویج دوست ندارد جالب است بدانید بین ۳/۵ تا ۹ سالگی، ۶ درصد کودکان وارد دوره ای به نام جدیدستیزی می شوند و از خوردن بعضی غذا ها و مواد خوراکی ناآشنا سر باز می زنند.
همچنین کودک باید هر روز از تمام وعده های غذایی بهره مند شود. چنانچه کودک شما برای خوردن صبحانه اشتها نداشت مقداری نان و پنیر را به صورت ساندویچ درست کنید تا هر زمان که میل داشت بخورد. غذای عصرانه را جزو وعده های غذایی او به حساب آورده و تعداد وعده های غذایی را به چهار وعده افزایش دهید. ساندویچ هایی مانند همبرگر و سوسیس به علت دارا بودن چربی زیاد باید با احتیاط مصرف شوند. سعی کنید به عنوان جایزه به او شکلات و شیرینی ندهید.
ورزش، راهی مؤثر برای درمان چاقی
تحقیقات نشان داده است که کودکان، فعال بودن را از والدین خود یاد می گیرند؛ برای مثال اگر شما همراه کودکتان بیرون بروید و به جای اتوبوس یا تاکسی، پیاده روی کنید و به کودک بگویید «امروز چه روز خوبی است، خستگی از تنم بیرون رفت، چقدر خوب است پیاده روی». به این وسیله به کودک خود یکی از آسان ترین روش ها را برای حفظ سلامتی آموزش داده اید و او را به پیاده روی علاقه مند کرده اید. روز بعد هر گاه بگویید، خسته هستم، کودکتان می گوید: برویم پیاده روی!
کودکان احتیاج به ورزش سخت برای حفظ تناسب اندام ندارند. آن ها بازی کردن را بیشتر دوست دارند. بهتر است با آن ها به پارک یا باغ وحش بروید، به آن ها دوچرخه سواری، شنا، تنیس و غیره را یاد دهید و بگذارید کودک با بچه ها بازی کند. این بازی ها برای تناسب اندام کودک مفید است. برای تعادل وزن کودک تنها غذای سالم خوردن کافی نیست، بلکه در کنار آن، ورزش کردن نیز نقش مهمی را بازی می کند.
تغییر در غذای کودک و ورزش کردن، به معنای تغییر در غذای خودمان و فعال بودن می باشد، اگر شما غذای سالم مصرف کنید و به ورزش کردن عادت کنید، بچه شما هم همین کار ها را یاد می گیرد و انجام می دهد. سعی کنید مربی خوبی برای کودکانتان باشید.
رژیم غذایی
رژیم به هیچ وجه برای کودکان توصیه نمی شود شاید طی مدتی که کودکتان در رژیم است وزن او کم شود، ولی پس از پایان این دوره وزن از دست رفته حتی گاهی بیشتر از گذشته دوباره بازمی گردد و از سوی دیگر کودکان قادر به درک دلیل رژیم گرفتن نیستند و محروم شدن از خوردن برخی مواد غذایی را بی عدالتی و تنبیه فرض می کنند.
بنابراین کودکان زیر ۷ سال نیاز به اجرای رژیم غذایی لاغری ندارند بلکه باید سعی کنیم وزن کودک را برای مدت طولانی ثابت نگه داریم؛ چراکه با افزایش قد، خود به خود وزن کودک نرمال خواهد شد و برای این که وزن کودک افزایش نیابد کافی است قندهای ساده، چربی و کربوهیدرات ها بیش از اندازه محدود شود و بهترین سرعت کاهش وزن در کودکان هر ماه ۴۵۰ گرم است. در این صورت به رشد او هیچ لطمه وارد نمی شود و از رژیم فعلی کودک نیز چیزی حذف نمی شود، زیرا محدودیت موجب تمایل بیشتر کودک به خوردن خواهد شد.
