دیابت روی قسمت های مختلف بدن، از جمله پوست که آیینه بدن است تأثیر میگذارد و حتی گاهی علائم و مشکلات پوستی می توانند اولین علامت ایجاد بیماری دیابت باشند که فرد را متوجه بیماری خود می کنند. خوشبختانه اکثر این تغییرات و مشکلات با رسیدگی به موقع و صحیح قابل درمان است.
علائم و عوارض شایع پوستی در بیماران دیابتی شامل چند نوع اصلی است: عفونتهای باکتریایی یا قارچی، خارش، عوارض ناشی از اختلالات عروقی در پا، انواع لکه ها، دانه ها و تغییرات در رنگ یا ضخامت پوست و … که توضیح مختصری در مورد هر کدام ارائه می شود.
انواع عفونت هاعفونتهای باکتریال:
این عفونتها می توانند قسمت های مختلف پوست و نیز ضمائم آن (مثل ریشه مو یا ناخن) را مبتلا کنند و درجات مختلفی از کاملاً سطحی تا کاملاً عمیق داشته باشند. بافت های عفونی معمولاً گرم، متورم، قرمز و دردناک هستند.
عفونتها به دلیل پاسخ ضعیف تر سیستم ایمنی بدن و نیز مشکلات در خونرسانی بافتی در افراد دیابتی بیشتر بروز کرده و بسیار خطرناکتر از افراد عادی می باشند، به طوریکه یک زخم ساده که در یک فرد غیر دیابتی به راحتی و بدون مراقبت ویژه بهبودی می یابد ممکن است در یک فرد دیابتی عفونی شده ودر صورت عدم درمان صحیح و به موقع و پیشرفت عفونت حتی منجر به قطع عضو شود.
لذا برای درمان عفونت ها حتما نیاز به مراقبت و توجه ویژه تحت نظر پزشک وجود دارد. درمان علاوه بر مصرف آنتی بیوتیک مناسب (به مدتی طولانی تر از فرد غیر دیابتی ) و کنترل دقیق قندخون که هر دو بسیار ضروری می باشند می تواند شامل موارد متعدد دیگری بسته به شدت و محل عفونت باشد.
عفونتهای قارچی:
این عفونتها قسمتهای مختلف پوست به خصوص نواحی گرم و مرطوب آن (مثل زیر سینه ها، گوشه های لب، زیر بغل، کشاله ران و فضای بین انگشتان به خصوص انگشتان پا و همچنین ناخنها و کناره آنها) را درگیر می کند. این عفونتها به صورت دانه های قرمز ریز و خارش دار گاهی همراه تاولها و پوسته های کوچک و یا حالت لهیدگی بروز می کنند و لازم است حتماً زیر نظر پزشک درمان شوند.
خارش: خارش می تواند به صورت وسیع در اثر کاهش رطوبت و چربی پوست و خشک شدن آن ایجاد شود. البته به دلیل عفونت قارچی اختلال در گردش خون و یا درگیری عصبی ممکن است در نواحی کوچکتر و محدودتری نیز ایجاد شود. توصیه کلی برای درمان خارش، افزایش رطوبت پوست با استفاده از صابون های ملایم و مرطوب کننده و کرمهای مرطوب کننده پوستی می باشد.
عوارض ناشی از اختلالات عروقی در پااین عوارض در اثر اختلال در خونرسانی به پوست معمولا در ساق پا و پا به وجود می آیند. این اختلال به دلیل بروز تغییرات ساختمانی به صورت کاهش خاصیت ارتجاعی و تشکیل پلاک ها و…در دیواره عروق خون رسان (تصلب شرایین) ابجاد شده و معمولا به صورت ریزش مو در ناحیه ساق پا، نازک و براق شدن پوست در این نواحی، تغییر رنگ و ضخیم شدن و افزایش شکنندگی در ناخنها و … بروز می کند. همین اختلال در خونرسانی است که می تواند باعث بروز زخم هایی شود که بسیار سخت التیام می پذیرند و در موارد شدید می تواند منجر به سیاه شدن و از بین رفتن بخش هایی از اندام شود.
سایر ضایعات پوستی
ایجاد پلاک(های) قرمز (یا زرد تا نارنجی و یا متمایل به قهوه ای) در ساق پا که به مرور زمان شاید حالت گودی و فرورفتگی پیدا کرده و زخمی شود. این ضایعه در خانمها بیشتر رخ میدهد و میتواند منفرد یا متعدد باشد. این ضایعات به درمان نیاز دارند البته درمان آنها اغلب کاملاً رضایتبخش نبوده و جای آنها به شکل لکه های سفید باقی می ماند. این عارضه علامت خوبی نیست و میتواند همراه با صدمات چشمی و کلیوی دیابت باشد. البته این ضایعات تنها در ۳/۰ درصد بیماران بروز میکند. (نام علمی: نکروبیوزیس لیپوئیدیکا دیابتیکروم)
به وجود آمدن لکه های رنگی صورتی تا قرمز و یا قهوه ای روشن تا تیره با پوسته ریزی مختصر و اغلب گرد یا بیضوی که بیشتر در ساق پا یا ران یا جلوی ساعد ایجاد میشود. این ضایعات بسیار شایع بوده و در نیمی از بیماران دیابتی دیده می شوند و البته در مردان شیوع بیشتری دارند که معمولاً در زمینه کنترل نامطلوب قند، ضربه های ساده و بیماری طولانی ایجاد میشوند؛ خطری نداشته و به درمان خاصی هم نیاز ندارند. در طول زمان بهبود می یابند اما بعد از بهبودی ممکن است حالت فرو رفته پیدا کنند.
مرطوب نگه داشتن پوست و اجتناب از هر صدمه یا ضربه ای و کنترل صحیح قند خون میتواند از ایجاد چنین ضایعاتی جلوگیری کند. در ضمن از آنجا که این ضایعات پوستی همراهی زیادی با عوارض چشمی دیابت دارند، لذا در افراد مبتلا به این ضایعات، معاینات چشمی حتماً باید جدی تر پیگیری شود. (نام علمی: shin spot یا درموپاتی دیابتی)
تاول های دیابتی
تاول هایی بزرگ و بدون درد و حاوی مایعی شفاف هستند که روی دست، پا و یا انگشتان و گاهی روی ساق پا و یا ساعد ایجاد میشوند و معمولاً خودبه خود در عرض دو تا شش هفته بهبود می یابند و جای آنها باقی نمی ماند. خطرشان احتمال ایجاد عفونت در صورت پاره شدن می باشد.
ضخیم و تیره شدن پوست پشت گردن، چینهای کشاله ران و زیر بغل و حتی در موارد شدید در محلهای تا شدن اندامها و انگشتان. البته این علامت فقط مختص دیابت نبوده و در افراد غیر دیابتی هم دیده میشود. (مثلا در افراد چاق که در این صورت اغلب با کاهش وزن فرد خودبه خود بهبود می یابد). اهمیت این علامت در همراهی موارد شدید آن با بعضی از بدخیمی هاست که به بررسی دقیق توسط پزشک نیاز دارد. (نام علمی: آکانتوزیس نیگریکنس)
قرمزی و گرگرفتگی صورت که اوایل معمولا به صورت مقطعی و گذرا بوده و با کنترل قند بهبود می یابد ولی ندرتاً پایدار می شود که در این صورت دیگر درمان قطعی ندارد. (نام علمی: روبوئوزیس فاسئی)
ایجاد دانه های برجسته کوچک و قرمز که یا نافدار بوده و مواد خشک شده ای از آن خارج میشود و یا حاشیه ای قرمز و برجسته دارد که میتواند در سر و دست و پا ظاهر شود ولی گاهی روی تنه هم به وجود می آید و انواعی از این دانه ها گاهی درد و خارش دارند.
سفت و ضخیم شدن پوست که به مرور و در دیابت پیشرفته در دستها یا انگشت شصت پا و یا پیشانی اتفاق می افتد. این به گونه ای است که دامنه حرکات انگشتان را کاسته و فرد قادر به چسباندن کامل دو کف دست به هم نمی باشد. (مومی شدن پوست)
زرد شدن پوست که بیشتر در کف دست و پا وخطوط آنها دیده می شود جوش های دیابتی که برآمدگی های زردرنگ و سفت (نخود مانند) با هاله قرمز در اطراف آن بوده که شاید خارش داشته باشد و معمولاً با کنترل قند و چربی به مرور ناپدید می شوند.
توصیه های کلی برای مراقبت از پوست در بیماران دیابتی
• کنترل صحیح و دقیق قندخون
