بیماران زیادی هستند که برای مشکل بی اختیار ادرار به دکتر مراجعه میکنند و در پی درمان هستند.آن دسته افراد که درمان دارویی و غیر دارویی وضعیت شان را بهتر نکرده و در واقع بر روی آن ها اثر نگذاشته بدتر از دیگران هستند و باید روزانه چند نوبت مثانه شان را با استفاده از سوند خالی کنند که این کار ناخوشایندی برای آن هاست.
بی‌اختیاری ادرار و روش نوین تحریک عصب ساکرال (Sacral Neuromodulation)
بسیاری از افراد که دچار بی اختیاری ادرار هستند، غالبا منتظرند که طب نوین راهکارهای تازه‌ای برای درمان بیماریشان پیدا کند. این روزها بازار تبلیغات بسیار داغ است و رسانه‌های مختلف نیز ذهن مردم را هدف گرفته‌اند تا بتوانند محصولات خود را عرضه کنند. در این بازار، روش نسبتا جدیدی با عنوان تحریک عصب ساکرال برای درمان بی‌اختیاری ادراری که با گوش مردم آشنا نیست، تبلیغ می‌شود. اگرچه این روش کاملا علمی است، ولی فقط تعداد اندکی از بیماران می توانند از این روش استفاده کنند، یعنی این روش، روش فراگیری نیست که نیاز به تبلیغات گسترده داشته باشد. دکتر محمدحسین سلطانی، فوق‌تخصص اندویورولوژی و یورولاپاروسکوپی و عضو هیئت‌علمی دانشگاه علوم پزشکی شهیدبهشتی در این باره بیشتر توضیح می‌دهد.
لطفا درباره روش تحریک عصب ساکرال (خاجی) برای درمان بی‌اختیاری ادراری برایمان بگویید
نام علمی این روش، عصب‌درمانی ساکرال (Sacral Neuromodulation)است. تفکر درباره این روش درمانی از سال‌های قبل مطرح بود ولی چند سالی است که محققان ابزارهایی طراحی کرده و در دسترس پزشکان قرار داده‌اند. از این روش از سال 1391 در مرکز بیمارستان لبافی‌نژاد تهران استفاده می‌شود، ولی موضوع مهم این است که آیا همه بیمارانی که بی‌اختیاری ادراری دارند، با استفاده از این روش بهبود می‌یابند؟ پاسخ، منفی است.
کدام بیماران از این روش سود می‌برند؟
نکته اولی که باید گفته شود، این است که روش ساکرال آخرین روش درمانی است؛ یعنی وقتی که بیمار همه راه‌های درمانی مانند درمان‌های دارویی، تزریق بوتاکس و … را طی کرده و بهبود نیافته باشد. نکته مهم بعدی، نوع بی‌اختیاری ادراری است زیرا این روش، خاص بعضی از بیماران است و فقط گروه اندکی از بیماران داوطلب استفاده از روش ساکرال هستند. برخی بیماران هم مثانه بیش‌فعالی دارند یا انقباض مثانه ندارند که در بررسی با ام‌آرآی و… هیچ مشکل خاصی برای اختلالشان یافت نمی‌شود. این افراد باید روزی 4-3 بار مثانه خود را با سوند تخلیه کنند، گرچه نتایج روش ساکرال در این بیماران زیاد موفق نیست. بنابراین می‌توان نتیجه گرفت بیمارانی که در اثر سکته مغزی، آلزایمر، شکستگی ستون مهره و آسیب به نخاع و… دچار بی‌اختیاری ادراری هستند، داوطلب چنین روش درمانی‌ای نخواهند بود.
شیوه کار چگونه است؟
قبل از هر اقدامی بیمار باید بررسی شود. داشتن نوار مثانه و ام‌آرآی از سیستم مغزی-نخاعی و… الزامی است. بعد از اینکه مشخص شد همه شرایط مهیاست، ساکرال انجام می‌شود ولی این کار 2 مرحله‌ای است. در مرحله اول با استفاده از اشعه ایکس لیدهای مخصوص موقت و بسیار نازکی در فاصله بین 2 مهره S2 و S3 تعبیه می‌شود. براساس پاسخ عصبی که از عضلات اسفنکتر مقعد دریافت می‌شود، می‌توان تشخیص داد که لید در جایگاه مناسبی قرار گرفته یا نه؟ بیمار کاملا بیدار است و نیازی به بیهوشی نیست. لید 1 هفته در بدن بیمار باقی می‌ماند. فرد باید در طول این مدت وضعیت ادرار کردن را به‌طور روزانه در یک برگه ثبت کند.
و بعد از یک هفته، چطور؟
اگر بیمار در طول 1 هفته بیش از 50 درصد بهبود در وضعیت ادرار کردن و کنترل ادراری داشته باشد، داوطلب استفاده از لید دائمی خواهد شد. لید دائم نیز مانند لید موقت تعبیه می‌شود و شیوه کارگذاری هر 2 روش یکی است، اما در این مرحله ریموت‌کنترل‌هایی وجود دارد که به لید برنامه می‌دهد تا میدان مغناطیسی و ولتاژ دستگاه تنظیم شود. با این روش در واقع میدان مغناطیسی در منطقه شبکه عصبی لومبوساکرال که مسوول عصب‌رسانی به مثانه و مجراست، ایجاد می‌شود تا انقباض‌های نابجایی که به علت عدم تعادل عصبی ایجاد شده بود، از بین برود و بدن کنترل عصبی را دست بگیرد و بیمار ناگهان دچار بی‌اختیاری ادراری نشود. تعداد بیمارانی که داوطلب این روش هستند کم است ولی برای بیماران داوطلب تحول مهم و موثری محسوب می‌شود.
از آنجا که بی‌اختیاری ادراری در سالمندان شایع است، با توضیحاتی که دادید، آنها داوطلب خوبی برای این روش نیستند؟
همین‌طور است. بی‌اختیاری ادراری در اغلب سالمندان ریشه در عوامل دیگری دارد و این افراد اصولا چندمشکلی هستند.
آیا بعد از گذاشتن لید، ممکن است عارضه‌ای برای بیماران ایجاد شود؟
جراحی از نوع سرپایی است و لید زیر پوست قرار می‌گیرد. جابجایی لید شایع نیست. درصد معدودی از بیماران هم ممکن است دچار عفونت‌های پوستی شوند ولی موارد گفته‌شده اصلا شایع نیستند. بیماران هیچ محدودیتی در انجام کارهای روزانه خود ندارند و خیلی زود می‌توانند زندگی روزمره خود را از سر گیرند. تنها محدودیتی که وجود دارد در انجام بعضی از روش‌های تشخیصی مانند ام‌آرآی است. البته ام‌آرآی در همه افرادی که وسیله فلزی در بدن خود دارند؛ چه این وسیله ترکشی باشد که از جنگ باقی مانده، چه باتری قلبی که به علت بیماری در بدن فرد کار گذاشته شده، امکانپذیر نیست.
بوتاکس مثانه چیست؟
فرض کنید فردی به بیماری ام‌اس مبتلاست و دچار تکرر ادراری از نوع بی‌اختیاری فوریتی شده است. این فرد و اغلب این گروه از بیماران قبل از اینکه بتوانند خود را به دستشویی برسانند، لباس خود را کثیف میکنند. این مشکل به‌دلیل انقباض‌های نابجای مثانه ایجاد می‌شود که خارج از کنترل فرد است. با تزریق زیر مخاطی بوتاکس در مثانه می‌توان پایانه‌های عصبی مثانه را فلج کرد و جلوی تکرار انقباض‌های نابجای مثانه را گرفت. تزریق بوتاکس باعث می‌شود حتی اگر انقباضی در مثانه وجود داشته باشد، آنقدر موثر نباشد که باعث بی‌اختیاری فوریتی شود. بوتاکس یکی از راه‌های درمانی بعد از درمان‌های خوراکی است که با کمک سیتوسکوپی مثانه انجام می‌شود. مایع بوتاکس رقیق‌شده در نقاط مختلف دیواره تزریق می‌شود. این روش معمولا درصد موفقیت خوبی دارد ولی بیماران نیاز به تزریق بیش از یک بار دارند. تزریق تقریبا باید هر 6 ماه یکبار تکرار شود اما این درمان هم قطعی نیست و ممکن است برای بعضی از بیماران مناسب نباشد.
منبع : سیمرغ
