در این مطلب قصد داریم شما را با خواص یکی دیگر از گیاهان دارویی آشنا سازیم. گلپر را بیشتر به عنوان ادویه در غذا ها استفاده می کنند. اما باید بدانید که این گیاه علاوه بر طعم دهندگی ، خواص درمانی زیادی نیز دارد که در ادامه آنها را معرفی خواهیم کرد.
این ادویه را چقدر می شناسید؟ آیا با خواص آن آشنایید؟ دکتر محمدحسین صالحی سورمقی، متخصص فارماکوگنوزی و استاد دانشکده داروسازی دانشگاه تهران، در مورد این گیاه و خواص تغذیه ای و درمانی آن برایمان توضیح داده اند.
آیا این درست است که گلپر یک چاشنی ایرانی است؟
بله، گلپر گیاهی است که فقط در ایران می روید و به همین دلیل به «هراکلیوم پرسیکوم» معروف است. تمام گیاهانی که پایان نامشان «پرسیکوم» است، به نام کشورمان ثبت شده ا ند. محل رشد این گیاه بیشتر نواحی مرتفع(۱۵۰۰ ۲۰۰۰ متر ارتفاع) و پر آب مثل رودخانه های اطراف شمشک، گچسر، دیزین، اوشان و تونل کندوان است و از این مناطق به سایر نقاط ایران ارسال می شود. میزان برداشت گلپر به حدی نیست که به خارج از ایران صادر شود. بهار فصل رویش این گیاه خودرو و وحشی است. برگ های گلپر بزرگ و پهن است و قطر آن گاهی از نیم متر هم بیشتر می شود. گیاه گلپر از خانواده گیاهان چتری یا جعفری و گل آن بسیار زیبا و شبیه چتر است. قطر این گل ها گاهی به بیش از ۵۰ سانتی متر می رسد. گل های سفید رنگ در خرداد و تیر ماه باز می شود. شهریور و مهر ماه فصل برداشت دانه هاست. دانه های گلپر پهن هستند، بویی نافذ دارند و قطر آنها از ۴ ۶ میلی متر بیشتر نمی شود. برای برداشت دانه ها چتر ها را می چینند و آنها را در یک پارچه می تکانند تا دانه ها بریزد. برگ و ساقه این گیاه هم بوی نافذی دارد و از ساقه
تو خالی آن گرچه مزه تند و تیز و تلخی دارد، ترشی بسیار خوشمزه ای درست می کنند. دانه های گلپر مشابهی از نظر بو و مزه ندارد و از قدیم به دلیل خوراکی بودن و از آنجا که مصرف آن محدودیت و ممنوعیتی ندارد، آن را پودر می کردند و به عنوان ادویه مستقیم یا همراه با سایر ادویه ها در ترشی ها یا در غذاها می ریختند.
دانه های گلپر خواص درمانی یا تغذیه ای هم دارند؟
بله، گلپر خواص آنتی اکسیدانی و ضدنفخ بالایی دارد و معمولا همراه با موادغذایی نفاخ مثل باقلا استفاده می شود. دانه های گلپر خاصیت تقویت کنندگی معده هم دارند و هضم کننده خوبی هستند. افرادی که معده ضعیف یا تنبلی دارند، می توانند از پودر گلپر به عنوان ادویه در غذا استفاده کنند. اسانس دانه های گلپر خاصیت ضدمیکروبی دارد و همانند سیر و پیاز شوینده معده محسوب می شود. از این ادویه به عنوان نگهدارنده موادغذایی از فساد نیز استفاده می شود. متاسفانه با توجه به اینکه این گیاه فقط در ایران آن هم در نواحی خاصی می روید، مطالعه چندانی روی اسانس آن انجام نشده و در مورد سایر خواص این گیاه نیز اطلاعاتی در دسترس نیست.
آیا این موضوع درست است که برخی افراد به گلپر حساسیت دارند و با مصرف آن کهیر می زنند؟
کلا گیاهان خانواده جعفری می توانند ترکیب های کومارینی داشته باشند که برای برخی افراد حساسیت زاست و مشکلات نوری روی پوست ایجاد می کند. یعنی فردی که به این گیاهان حساسیت دارد، در اثر مصرف یا تماس پوستی با آنها و قرار گرفتن در آفتاب، دچار لک های پوستی قهوه ای، قرمز یا تاولی می شود که گاه خارش دارد.
البته درصد کمی از افراد به ترکیب های کومارینی حساس هستند اما به هر حال اگر فردی در اولین تماس با گلپر یا سایر گیاهان چتری یا مصرف آنها این نوع حساسیت را مشاهده کرد، دیگرنباید این گیاهان را مصرف کند زیرا با مصرف بیش از یک بار ممکن است حساسیت افزایش یابد و لک ها یا تاول ها تمام بدن را فرا بگیرند.
برای نگهداری بلندمدت دانه های گلپر باید آنها را پودر کنیم؟
بهتر است دانه گلپر را تا هنگام مصرف پودر نکنیم البته این در مورد تمام دانه های گیاهان خانواده جعفری مثل زیره، رازیانه و گشنیز صدق می کند زیرا اسانس در دانه گیاهان محبوس است و اگر آنها را در شرایط درست نگهداری کنیم، تا ۳ ۲ سال قابل استفاده اند اما وقتی دانه ها پودر می شود، اسانس آنها به سرعت تبخیر می شود و خاصیتش را از دست می دهد و دوام آنها در شرایط مناسب نگهداری به ۶ ماه می رسد. البته بهتر است دانه ها را هنگام مصرف یا حداکثر یکی دو هفته قبل از مصرف پودر کرد.
دانه های گلپر را در چه ظرفی و در چه دمایی نگهداری کنیم؟
شیشه های رنگی تیره یا ظروف فلزی با در محکم، بهترین ظروف برای نگهداری دانه های اسانس دار هستند. دانه ها را باید در مکانی دور از رطوبت و نور نگهداری کرد. بدترین ظروف برای نگهداری دانه های اسانس دار، ظروف پلاستیکی است. اندازه ظرف نیز باید با حجم ادویه متناسب باشد زیرا هوای داخل ظرف می تواند باعث اکسیده شدن اسانس شود و بو و خاصیت آن را تغییر دهد.
باید ظرف را در یخچال بگذاریم؟
نه، اما بهتر است در مکانی خنک و دور از گرما و رطوبت باشد زیرا گرما باعث از بین رفتن اسانس می شود.
در عطاری ها دانه گلپر را یا در گونی می ریزند و باز می فروشند یا در کیسه های پلاستیکی بسته بندی می کنند. کدام نوع را تهیه کنیم بهتر است؟
اگر دانه ها در گونی در معرض گرما یا نور قرار گیرند به مرور زمان کهنه می شوند ولی در بسته بندی، ماندگاری گلپر بالاتر می رود اما پلاستیک بدترین ظرف برای نگهداری دانه های اسانس دار است زیرا اسانس ها پلاستیک را حل و خلل و فرجی ایجاد می کنند که با چشم دیده نمی شود ولی اسانس از میان آنها تبخیر می شود. بهتر است به محض خرید دانه ها، آنها را از بسته بندی خارج و به ظروف شیشه ای رنگی یا فلزی منتقل کرد.
