اهمیت دادن به سلامتی موضوعی است که نباید آن را نادیده بگیریم.انجام دادن آزمایش ها و چکاپ های دوره ای می تواند برای تشخیص زود هنگام بیماری ها و جلوگیری از تشدید آن ها بسیار موثر باشد.لازم است نتایج آزمایشات قبلی خود را نگهداری کنیم چرا که در بسیاری از مواقع مقایسه نتایج آزمایشها با یکدیگر در تشخیص بیماری به پزشک کمک زیادی میکند.
در طول سال چه آزمایش هایی را باید انجام دهیم؟
سی‌ام فروردین ماه ۴۳۴ هجری قمری روزی بود که پزشک ایرانی، «حکیم جرجانی»، در شهر گرگان متولد شد و نزد استادان برجسته زمان خویش به فراگیری علم طب پرداخت. از وی آثار متعددی از قبیل ذخیره خوارزمشاهی، طب الملوتی، الاغراض و یادگار برای جامعه پزشکی و دانشجویان نظام سلامت به جا مانده است. این پزشک نامدار ایرانی در طول عمر خود، برای تشخیص بیماریها از مشاهدات آزمایشگاهی بهره می‌جست. از این رو، عنوان پدر علوم آزمایشگاهی به وی تعلق گرفت و در تقویم رسمی کشورمان، سالروز تولد این پزشک نام آشنای ایران زمین به روز «علوم آزمایشگاهی» نامگذاری شده است.
چقدر با رشته علوم آزمایشگاهی آشنا هستیم؟
آیا انجام آزمایشها، در تشخیص بیماریها مؤثر است؟
در طول سال چه آزمایش هایی را باید انجام دهیم؟
و چند سؤال دیگر؛ که در ادامه با «حسین پورقدمیاری»، دکترای تخصصی بیوشیمی بالینی دانشگاه تهران و پژوهشگر پژوهشگاه رویان تلاش می‌شود به این دسته از سؤالات پاسخ داده شود.
رشته علوم آزمایشگاهی شاخه‌ای از علوم پزشکی است که با آنالیز آزمایشگاهی خون، مایعات و نسوج بدن انسان ارتباط دارد. همزمان با پیشرفت علم پزشکی و ارتقای روش‌های تشخیصی، تجهیزات آزمایشگاهی در کشور نیز پیشرفت و توسعه پیدا کرده است. به طوری که هم‌اکنون متخصصان علوم آزمایشگاهی در مراکز درمانی و بیمارستان‌های کشور، از دستگاه‌های الکترونیکی و اتوماتیک برای انجام آزمایش‌های مختلف بهره می‌گیرند که این امر موجب تشیخص مؤثر و زودرس بیماریها شده است.
دکتر «پورقدمیاری»، با بیان اینکه نقش آزمایشگاهِ تشخیص طبی در سه حوزه تشخیص، درمان و پایش درمان بیماریها بر کسی پوشیده نیست، می‌گوید: «رشته علوم آزمایشگاهی همواره، همراه و ملازم علم طب بوده است. به طوری که حتی می‌توان گفت قسمت اعظم تشخیص و پایش درمان بیماریها، مبتنی بر انجام تست‌های آزمایشگاهی است. از اصلی‌ترین عوامل مرگ و میر در جوامع مختلف می‌توان به بیماری‌های قلبی و عروقی، فشارخون، سکته‌های مغزی، دیابت و سرطان اشاره کرد؛ که در کشور ما، با توجه به تغییر سبک زندگی نسبت به گذشته شیوع این بیماریها افزایش پیدا کرده است. از این رو، ضروری است که سیستم بهداشت و سلامت کشور سیاست‌های جدی و مؤثرتری را برای کاهش و کنترل این بیماریها اتخاذ کند.»
وی در ادامه می‌افزاید: «همان طور که می‌دانید برخی بیماریها قابل پیشگیری هستند و شعار معروف «پیشگیری بهتر از درمان است» را همه شنیده‌ایم؛ لیکن برخی بیماریها به علت اینکه عوامل ایجاد‌کننده بیماری، ناشناخته است یا ممکن است چند عامل مختلف در ایجاد بیماری نقش داشته باشند؛ قابل پیشگیری نیستند. لذا تشخیص زودرس این بیماریها به دلیل میسر ساختن درمان سریع و مؤثر، کاهش عوارض بیماری و همچنین کاهش هزینه‌های درمانی در علم پزشکی اهمیت ویژه‌ای دارد. پس به این ترتیب می‌توان گفت حتی افراد سالم جامعه که هیچ گونه بیماری و سابقه فامیلی بیماری هم ندارند؛ باید آزمایش‌های چکاپ (check up) را انجام دهند.»
بیشتر بخوانید: قبل از دادن آزمایش چه نکاتی را باید رعایت کنیم؟
هر فرد در طول سال چند بار برای آزمایش باید به مراکز درمانی مراجعه کند؟
می‌گوید: «بازه زمان برای انجام آزمایشها، در افراد مختلف با توجه به شرایط جنسی، سنی، اجتماعی و سابقه فامیلی و غیره متفاوت است؛ لیکن به طور کلی:
- در افراد بالای۵۰ سال حداقل یک بار در سال
- در افراد پایین‌تر از 50 سال هر ۲ الی۳ سال یک بار
توصیه می‌شود.»
چکاپ (check up) کامل بدن شامل چه آزمایشاتی است؟
دکتر پورقدمیاری چکاپ کامل را شامل:
- معاینه فیزیکی کامل بدن
- تست‌های آزمایشگاهی
- نوار قلب و مغز
- معاینه چشم
- تست ورزش
می‌داند و معتقد است: «در این بحث، منظور از چکاپ همان تست‌های آزمایشگاهی است که تقسیم‌بندی متفاوتی برای آن وجود دارد؛ که به طور کلی در هشت گروه مختلف قرار می‌گیرند.
تست های آزمایشگاهی شامل چه آزمایشاتی می شود؟
- الف) آزمایش‌های مربوط به چربی خون مانند کلسترول، تری گلیسرید، LDL و HDL.
- ب) آزمایش‌های مربوط به شمارش سلول‌های خونی CBC.
- پ) آزمایش‌های مربوط به بیماری دیابت مانند اندازه‌گیری قند ناشتا، هموگلوبین A1C.
- ت) آزمایش‌های مربوط به عملکرد کبد مانند بیلیروبین، آنزیم‌های کبدی بخصوصGPT، GOT و آلبومین.
- ث) آزمایش‌های مربوط به عملکرد تیرویید مانندTSH، T4 و T3.
- ج) آزمایش‌های مربوط به بررسی عملکرد کلیه مانند آنالیز ادرار، اندازه‌گیری اوره و کراتینین.
- چ) آزمایش‌های مربوط به الکترولیت‌های خون مانند اندازه‌گیری سدیم، پتاسیم، کلسیم خون.
- ح) آزمایش‌های مربوط به غربالگری بیماری‌های بدخیم مانند PSA در تشخیص سرطان‌های پروستات و آزمایش پاپ اسمیر در زنان برای تشخیص سرطان‌های دهانه رحم.
چرا نباید نتیجه آزمایش را دور انداخت؟
«لازم به ذکر است در بسیاری از موارد مقایسه نتایج تست‌های آزمایشگاهی با نتایج قبلی کمک شایانی به تشخیص بیماریها توسط پزشکان میکند؛ لذا نگهداری و همراه داشتن نتایج آزمایش‌های قبلی هنگام مراجعه به پزشک یک امر ضروری است. همچنین برای تشخیص بیماری‌هایی همچون ایدز، هپاتیتc و b و… ، اهدای خون و آزمایش‌های دوره‌ای توصیه می شود.»
« در برخی تست‌های آزمایشگاهی نیاز به هشت تا 10 ساعت ناشتایی وجود دارد که البته نوشیدن مقدار کافی آب در مدت ناشتایی اشکالی در نتیجه آزمایشها ایجاد نمی‌کند. همچنین بهتر است بدانیم که مصرف برخی داروها می‌تواند در نتایج آزمایشها تداخل ایجاد کند؛ بنابراین اگر فردی داروی خاصی را مصرف میکند زمان مراجعه به آزمایشگاه حتماً این نکته را به مسئولان آزمایشگاهی اطلاع دهد.»
گردآوری:گروه سلامت سیمرغ
منبع:روزنامه ایران