احتمالاً شما هم از آن دسته افراد باشید که تا کنون حتی نام اسپرموگرام را هم نشنیده باشید.آزمایش تجزیه منی یا اسپرموگرام بصورت معمول در دو مورد به انجام میرسد:1-به منظور تشخیص وضعیت باروری از لحاظ طبیعی و غیر طبیعی.2-برای زوجینی که مشکلاتی برای فرزند دار شدن دارند.این توضیح معنایی بود درباره اسپرموگرام.
نتایج این آزمایش نشان‌دهنده مواردی است که اهمیت بسیاری در تعیین قدرت باروری مردان دارد و برخلاف اینکه عامه مردم تصور می‌کنند صرفا تعداد اسپرم بیانگر چگونگی باروری مرد است، باید گفت درحقیقت کیفیت حرکت اسپرم و تعداد آن با شکل طبیعی اهمیت بیشتری دارد.
با دکتر محمدرضا صفری‌نژاد، جراح و متخصص بیماری‌های کلیه و مجاری ادراری و استاد دانشگاه، درباره این آزمایش و اهمیت آن گفت‌وگو کرده‌ایم.
-
اسپرموگرام چگونه طبیعی یا غیرطبیعی بودن وضعیت باروری مردان را مشخص می‌کند؟
یکی از کاربردهای آزمایش تجزیه منی، تعیین وضعیت باروری در مردان است. علاوه بر این، همسرانی که برای فرزنددار شدن مشکل دارند و با شکایت ناباروری به پزشک مراجعه می‌کنند، می‌توانند از این آزمایش برای بررسی چگونگی باروری مرد استفاده کنند که البته به اشتباه از آن به عنوان آزمایش «تجزیه اسپرم» یاد می‌شود. درحالی که فقط حدود یک درصد حجم مایع منی را اسپرم‌ها تشکیل می‌دهند و بقیه شامل موادی برای تغذیه، افزودن به قدرت باروری اسپرم و ایجاد محیط مناسب برای ذخیره اسپرم هستند.
-
کمی درباره آزمایش اسپرموگرام یا تجزیه منی توضیح می‌دهید؟
برخلاف تصور بیشتر مردم، مایع منی را بیضه‌ها ترشح نمی‌کنند، بلکه 60 درصد آن را پروستات و 40 درصد بقیه را کیسه‌های منوی می‌سازند. بیضه‌ها از طریق لوله‌های اسپرم‌بر که در اصطلاح واز گفته می‌شود، اسپرم را به مایع منی اضافه می‌کنند. مایع منی حاوی اسپرم، در کیسه‌های منی ذخیره و هنگام انزال از طریق مجرای ادرار خارج می‌شود. اگر آزمایش تجزیه منی به درستی انجام و تفسیر نشود، پزشک و بیمار دچار گمراهی خواهند شد. در آزمایش تجزیه منی، تعداد اسپرم، اسپرم‌های متحرک، اسپرم‌های با حرکت پیشرونده، اسپرم‌های بدون حرکت، تعداد اسپرم‌های با شکل طبیعی و همچنین حجم و رنگ مایع منی، قوام یا غلظت مایع منی و مدت زمانی که مایع منی آبکی می‌شود، pH مایع منی و تعداد گلبول‌های سفید گزارش می‌شوند. هر یک از این موارد اهمیت بسیاری در قدرت باروری مرد دارند و در صورتی که هر یک از آنها طبیعی یا غیرطبیعی باشند، برای تفسیر از معیارهای سازمان بهداشت جهانی استفاده می‌شود.
-
معیارهای سازمان بهداشت جهانی برای طبیعی یا غیرطبیعی بودن مایع منی چیست؟
در علم پزشکی برای طبیعی بودن و غیرطبیعی بودن هر پارامتری از استانداردها استفاده می‌شود. سازمان بهداشت جهانی برای یک آزمایش تجزیه منی که طبیعی تلقی شود، معیارهایی را قرار داده که پزشک با استفاده از این معیارها نتیجه آزمایش تجزیه منی را تفسیر می‌کند و می‌گوید آزمایش طبیعی یا غیرطبیعی است. یکی از معیارهای مهم در آزمایش تجزیه منی، قوام یا غلظت مایع منی است که در باروری اهمیت دارد.
-
اگر غلظت مایع منی طبیعی نباشد چه مشکلی ایجاد می‌شود؟
اگر در مردی تعداد، حرکت و شکل اسپرم‌ها طبیعی ولی غلظت مایع منی غیرطبیعی باشد، می‌تواند باعث ایجاد مشکل در باروری شود. مایع منی هنگام انزال به حالت «لخته» است سپس تحت تاثیر آنزیم‌هایی، ظرف معمولا نیم ساعت از حالت لخته بودن خارج می‌شود که در اصطلاح به آن «آبکی» شدن می‌گویند. اگر مایع منی نتواند از حالت لخته خارج شود، به اصطلاح دارای غلظت بالاست و درصورتی که به حالت لخته باقی بماند، حالت سیال بودن خود را از دست می‌دهد، بنابراین نمی‌تواند به طرف دهانه رحم و داخل آن حرکت کند و همین مساله در باروری مشکل ایجاد می‌کند.
-
چه عواملی باعث افزایش غلظت مایع منی می‌شوند؟
دانستن اینکه چه عواملی باعث افزایش غلظت مایع منی می‌شوند، از این نظر اهمیت دارد که با رعایت آنها می‌توان تا حدودی مشکل را حل کرد، ولی از نظر علم پزشکی علت اصلی، فقدان آنزیمی است که باعث آبکی شدن مایع منی می‌شود. پروستات آنزیمی به نام آنتی‌ژن اختصاصی پروستات ترشح می‌کند که این آنزیم باعث آبکی شدن مایع منی یا تغییر آن از حالت لخته می‌شود. اگر پروستات دچار تورم و التهاب شود، ترشح این ماده و در نتیجه آبکی شدن مایع منی با مشکل مواجه می‌شود.
-
برای حل مشکل غلظت مایع منی چه باید کرد؟
معمولا به مردانی که دچار غلظت مایع منی هستند، برای کاهش غلظت و افزایش حالت سیالیت، توصیه می‌شود مایعات زیادی بنوشند و به داروهایی که مصرف می‌کنند، دقت کنند چراکه مصرف برخی داروها و حتی عفونت مایع منی باعث افزایش غلظت آن می‌شود. بنابراین درمان مناسب عفونت به رفع مشکل کمک می‌کند. با توجه به اینکه از دیگر علل مهم افزایش غلظت مایع منی، عفونت پروستات، یا پروستاتیت است و وجود باکتری در پروستات باعث عفونت پروستات و عفونت مایع منی می‌شود، مردان ناباروری که برای مشکلشان علتی پیدا نکرده‌اند (حتی در صورت آزمایش تجزیه منی سالم و طبیعی) باید حتما از نظر وجود عفونت پروستات بررسی شوند.
درضمن، مصرف برخی مواد مدر مثل قهوه، الکل و سودا باعث افزایش حجم ادرار و کاهش آب بدن می‌شود بنابراین مردانی که دارای غلظت بالای مایع منی هستند باید به این نکته توجه کنند و فراموش نکنند مصرف موادی مانند ویتامین E، گای فنزین و استیل‌سیستئین نیز می‌تواند غلظت مایع منی را کاهش دهد.
-
آیا انجام آزمایش اسپرموگرام شرایط خاصی دارد؟
برخلاف اینکه در جامعه ما بلافاصله بعد از اینکه زن و شوهری در باروری دچار مشکل می‌شوند، از خانم می‌خواهند آزمایش بدهد، توصیه می‌شود در مرحله اول مرد با انجام این آزمایش بررسی شود و برای انجام آن باید حداقل ٣ روز و حداکثر ۵ روز از آخرین انزال در آقایان گذشته باشد.
-
نحوه انجام آزمایش اسپرموگرام چگونه است و نتیجه چه زمانی مشخص خواهد شد؟
این آزمایش را می‌توان هم در آزمایشگاه و هم خانه انجام داد، اما ظرف یک ساعت باید نمونه به آزمایشگاه رسانده شود تا بلافاصله بررسی‌های لازم انجام بگیرد. در گذشته نمونه آزمایش را تکنیسین به صورت دستی بررسی می‌کرد ولی امروزه این روش منسوخ شده و در حال حاضر نتیجه آزمایش تجزیه منی، به کمک نرم‌افزارهایی که در آزمایشگاه‌ها موجود است، براساس معیارهای سازمان بهداشت جهانی اعلام می‌شود. خوشبختانه هزینه آزمایش بسیار پایین است و طی یک ساعت نتیجه آزمایش مشخص خواهد شد.
-
در حالت طبیعی، مایع منی باید چگونه باشد؟
مایع منی، مایعی چسبناک، کشدار، کدر، سفید یا خاکستری و دارای بوی تندی است که بلافاصله بعد از انزال لخته می‌شود و در دمای 37درجه سانتی‌گراد در عرض 45-5 دقیقه دوباره به حالت شفاف و مایع درخواهد آمد. در یک نمونه طبیعی، مایع شدن یا لیکوفیکیشن، ظرف 30 دقیقه کامل می‌شود. بعد از مایع شدن کامل، تمام نمونه به‌وسیله پی‌پت یا سرنگ به لوله آزمایش منتقل و در این زمان حجم مایع منی اندازه‌گیری می‌شود که به‌طور طبیعی بین 1/5 تا 5 میلی‌لیتر است و حتما باید در اسپرموگرام قید شود.
منبع : سیمرغ
