بسیاری از مردم باورهایی درباره خواب دارند که با هر منشأیی ممکن است نادرست باشد. متاسفانه عده زیادی نیز به این باورها عمل می کنند که باعث بروز مشکلاتی برای آن ها می شود. در اینجا سعی داریم تا مروری بر این باورها داشته باشیم.

1- بهترین درمان بی خوابی مزمن استفاده از قرص های خواب آور است!

مناسب است بی خوابی را به عنوان یک علامت نگاه کنیم تا یک بیماری، لذا درمان علامتی بدون توجه به بیماری اصلی و زمینه ای، باعث مزمن شدن آن می شود. مانند کسی که برای دندان درد خود مسکن مصرف کند و به درمان پوسیدگی دندان توجه نکرده که باعث تشدید پوسیدگی و تخریب دندان می شود. بسیاری از اختلالات روانپزشکی ممکن است با بی خوابی شروع شوند که تشخیص و درمان به موقع آن ها باعث کنترل بی خوابی نیز می شود.2- افراد افسرده دچار بی خوابی و افراد مضطرب دچار کم خوابی می شوند!

در بیماران افسرده یا مضطرب انواع اختلالات خواب ملاحظه می شود و هیچ کدام اختصاصی نیستند.3- اگر شب ها خواب مان نمی برد بهتر است برای جبران کم خوابی خود، صبح دیرتر از خواب بلند شویم!

گرچه ظاهرا این روش درست به نظر می رسد اما باید یادآور شد که بهترین روش برای به خواب رفتن به موقع، بیدارشدن به موقع است یعنی به جای اینکه برای اصلاح دیر به خواب رفتن به قرص های خواب پناه بریم که در این شرایط پاسخ مناسبی ندارند با زودتر بیدار شدن باعث می شویم که شب زودتر به خواب برویم. هرچند در روزهای اول این روش سخت بوده و باعث می شود با دیر به خواب رفتن و زود بیدار شدن در طول روز کمی کسل باشیم ولی این حالت گذرا است و اصلاح می شود.4- مناسب ترین مدت خواب در شبانه روز 8 ساعت است!

عده ای از مردم به طور سرشتی با کمتر از 8 ساعت خواب سرحال بوده و عده ای نیز باید شبانه روز حداقل 10 ساعت بخوابند تا به کارهای خود برسند. این تفاوت ارتباطی به تنبلی افراد ندارد. مهم این است که نیاز بدن این افراد به صورت ذاتی متفاوت است. اما اگر الگوی خواب تغییر یابد یعنی از خواب زیاد به کم یا برعکس تبدیل شود، نیاز به مشورت با پزشک دارد.5- مهم ترین نکته در داشتن خواب خوب، کمیت خواب (مدت زمان) است تا کیفیت (عمق)!

مهم ترین نشانه خواب خوب احساس سرحالی و پرانرژی بودن پس از بیدارشدن است که این مسئله ربطی به مدت زمان خواب ندارد بلکه بیشتر مربوط به این است که فرد چقدر عمیق خوابیده تا مغز، استراحت لازم را کرده باشد.

6- کسی که در خواب حرف می زند دچار اختلال روانی شده است و حتی ممکن است رازهای خود را برملا سازد!

حرف زدن در خواب ممکن است در هر فردی روی دهد که اغلب با کلمات نامفهومی است و ارتباطی به بیان اسرار ناگفته ندارد.7- مصرف قرص های خواب آور اعتیادآور نیست!

مصرف هرگونه قرص بدون تجویز پزشک و بدون بررسی علمی می تواند وابستگی ایجادکند. اگر فردی بدون درمان عامل بی خوابی فقط قرص خواب آور مصرف کند چون اثر آن موقتی است نیاز دارد دوز قرص خواب را افزایش دهد که به تدریج باعث وابستگی می شود.8- دیدن تلویزیون قبل از خواب کمک می کند بهتر به خواب برویم!

در افرادی که بی خواب هستند دیدن تلویزیون بی خوابی را تشدید می کند، لذا توصیه نمی شود. ولی گوش دادن به رادیو یا موزیک آرام با صدای کم ممکن است باعث بهتر خوابیدن شود.9- مهم نیست کی می خوابیم، مهم است مدت زمان کافی بخوابیم!

متاسفانه یکی از مشکلاتی که اخیرا گسترش پیدا کرده است بیدارماندن شبانگاهی است. این افراد برای جبران کم خوابی شب، صبح گاه می خوابند. نکته مهم این است که کیفیت خواب شبی که بین ساعت 12 تا 4 صبح رخ می دهد به گونه ای است که جایگزینی ندارد یعنی با خوابیدن در اوقات دیگر نمی توان خواب این ساعات را جبران کرد.10- افرادی که خواب های خودرا روز بعد به یاد نمی آورند اختلال حافظه دارند!

یادآوری خواب های شب گذشته ارتباطی به کارکرد حافظه ندارد حتی به نظر می رسد مغز برای پاک سازی اطلاعات ترجیح می دهد خواب ها را در روز بعد یادآوری نکند. لذا اصرار برای به یادآوردن خواب های گذشته به صلاح نیست.

11- استفاده از داروهای گیاهی برای خوابیدن اشکالی ندارد!

آنچه باید تاکید شود اثر داروهای گیاهی از طریق ماده شیمیایی آن ها است لذا ارجحیتی به فرآورده های دیگر ندارند و باید مقدار مصرف و مدت زمان آن به دقت انتخاب شود. هم چنین باید توجه داشت که بعضی آرام بخش های گیاهی با داروهای قلبی و فشار خون تداخل دارند.12- قرص های خواب زولپیدم و ملاتونین، وابستگی ندارند و عارضه ای تولید نمی کنند!

امروزه بسیاری از مردم بر این باورند که داروهای جدید عوارض کمتری دارد ولی باید توجه داشت که این داروها اگر در مورد مناسب استفاده نشوند عوارض خاص خود را دارند به طوری که می توانند وابستگی ایجاد کنند.13- قضاوت افراد مسن درباره خواب شان درست نیست، با آن که صدای خروپف آنان بلند است، اذعان می کنند که شب را نخوابیده اند!

افراد سالمند به علت سطحی بودن خواب شان، در طول خواب مکرر بیدار شده و به خواب می روند لذا کیفیت خواب خوبی ندارند و احساس خواب آلودگی می کنند. باید توجه داشت تجویز داروهای خواب آور برای آن ها خطرناک بوده و باعث عدم تعادل آنان می شود و خطر زمین خوردن در آن ها وجود دارد. الزامی است قبل از مصرف هر نوع داروی خواب با پزشک مشورت کرد.

دکتر یوسف سمنانی، متخصص اعصاب و روان، عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی

فصلنامه روانپزشکی و جامعه: