شاید بهتر باشد مسئله ی چاقی را ریشه ای تر بررسی کنیم. بسیاری از افرادی که مبتلا به چاقی هستند ، از کودکی به این موضوع دچار شده اند. بد غذایی کودک یک مشکل به حساب می آید. اما نباید از افزایش وزن در کودکان خوش غذا غافل شوید.
بعضی از کودکان به غذا علاقه نشان می دهند و بعضی خیلی زود سیر می شوند و از غذا خوردن دست می کشند.
شاید همچنان بسیاری از مردم ما خوش غذا خوردن کودک و چاق بودن او را نشانه سلامت و شادابی اش تلقی کنند، اما یافته های متخصصان تغذیه طی سال های اخیر نشان داده است که علاقه زیاد کودک به غذا می تواند نشانه ای از احتمال چاقی او در آینده باشد، البته این مساله تنها عامل تعیین کننده برای احتمال چاقی در کودک نیست و عوامل دیگری مانند زمینه ژنتیک، تحرک و نوع غذای مصرفی و مهم تر از آن عادات غذایی خانواده در این زمینه نقش دارد؛ اما آیا این تصور درست است که بچه ها هر چقدر هم که بخورند، می سوزانند چون در حال رشد و جنب و جوش هستند؟
دکتر فریبا شیروانی، فوق تخصص بیماری های عفونی اطفال و عضو هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی در گفت وگو با «جام جم» چنین دیدگاهی را درست نمی داند و می گوید: درست است که کودکان به دلیل تحرک زیاد مصرف کالری بیشتری دارند، ولی در صورت بیشتر شدن میزان کالری مصرفی از میزان مورد نیاز کودک، احتمال چاق شدن برایش وجود دارد.
وقتی چاقی ژنتیکی می شود
متخصصان ژنتیک دو منطقه ژنی را بر کروموزوم ها شناسایی کرده اند که در بروز چاقی در کودکان موثر است؛ یعنی اگر یکی از والدین چاق باشد احتمال چاقی در کودکش ۵۰ درصد و اگر هردو چاق باشند، این احتمال به ۸۰ درصد می رسد، ولی نباید فراموش کرد که رفتارهای غذایی خانواده یا به بیان بهتر الگوی غذایی خانواده و نیز تحرک در این زمینه موثر است.
پرخوری کودک؛ نشانه ای از بیماری
به گفته دکتر شیروانی مشکلی به نام سندرم متابولیک در کودکان وجود دارد که با چاقی، بالا بودن سطح انسولین در خون، ناتوانی در تحمل گلوکز، بالا بودن چربی در خون و فشارخون همراه است که خود می تواند یک عامل زمینه ای برای بیماری های قلب و عروق و دیابت نوع ۲ باشد.
این متخصص اطفال اضافه می کند: از طرف دیگر در بعضی از بیماری ها مثلا هیپوتیروییدی، کودک چاق به نظر می رسد یا در بعضی از سندرم ها مثل سندرم داون احتمال چاقی کودک بیشتر می شود؛ البته کمبود بعضی از مواد نیز به تغییر رفتارهای غذایی منجر می شود به طور مثال در کودکانی که کمبود آهن دارند خاک خواری و یخ خواری دیده می شود، ولی به طور کلی در کودکانی که دچار سوء تغذیه پروتئین و کالری هستند بیشتر کم اشتهایی و بی حالی رخ می دهد. علاقه به خوردن مواد شیرین و پرخوری نیز در کودکانی دیده می شود که دچار دیابت بوده و هنوز تشخیص داده نشده یا خوب کنترل نشده است.
کودکان استرسی چاق می شوند
کودکان نیز مانند بسیاری از بزرگسالان در دوران پر استرس، بیشتر به خوردن تمایل پیدا می کنند. پس می توان نتیجه گرفت که استرس کودک و والدین می تواند در ایجاد چاقی در اونقش داشته باشد. وجود فشار مالی در خانواده یا جدا شدن پدر و مادر یکی از این موارد است. درمیان متغیرهایی که دربرگیرنده عوامل استرس زا برای والدین است، سن، نژاد، کیفیت سلامت، جنسیت کودک، سطح سواد والدین، شاخص توده بدنی و کیفیت خواب تأثیرگذار است.
وادار کردن به کم خوری، سخت یا غیرممکن
متخصصان اطفال با توجه به آن که وادار کردن کودک یا نوجوان به کم خوری یا رژیم داشتن، بسیار سخت و در برخی مواقع حتی غیرممکن است، می گویند که هدف اصلی از اصلاح الگوی غذایی کودک، فقط کاهش وزن نیست، بلکه باید کاری کرد که روند افزایش وزن کودک، آهسته یا متوقف شود.
دکتر شیروانی در این باره توضیح می دهد: کودک باید بتدریج به وزن ایده آل خود برسد و با این روند رشد کند. چنین کاری به زمانی معادل یک سال، دو سال یا حتی بیشتر نیاز دارد که به سن، وزن و الگوی رشد کودک بستگی دارد.
به خاطرداشته باشید، یک کودک چاق، حتما یک فرد بالغ چاق نخواهد شد، بنابراین تغییر برنامه غذایی خانواده لازم است تا کودک دچار فشار نشود.
اصلاح برنامه غذایی کودکان پرخور
دکتر شیروانی توجه به نکات زیر را برای کمک به بهبود برنامه غذایی کودکان پرخور توصیه می کند: حذف تنقلات و کم کردن مدت تماشای تلویزیون و بازی های کامپیوتری از مهم ترین نکاتی است که باید مورد توجه قرار بگیرد. همچنین مصرف غذاهای دارای کالری زیاد، باید محدود شود و توصیه به انجام ورزش های سبک حداقل نیم ساعت در روز کمک کننده است.
کودکان نیز همچون بزرگسالان باید از لبنیات کم چرب استفاده کنند، البته در سن کمتر از دو سالگی لبنیات پرچرب آزاد است و در صورت چاق بودن کودک از لبنیات با چربی معمولی می توان استفاده کرد. همچنین کاهش مصرف مواد سرخ شده برای کودکان پیشنهاد می شود.حتی چربی گوشت را نیز باید جدا کنید.
غذا نیز باید آرام جویده شود و همه افراد خانواده نیز با هم غذا بخورند. مصرف فست فود را کنترل کنید، اما مصرف خانواده کلم شامل گل کلم، برگ کلم و دانه کنجد به دلیل داشتن مقادیر زیاد امگا ۳ و کلسیم، همین طور مواد غذایی حاوی ویتامین A یا پیشتاز ویتامین A چون بتاکاروتن که در هویج، انبه و خرمالو موجود است و همچنین منابع غنی ویتامین C مثل مرکبات را تا آنجا که ممکن است، افزایش دهید.
شیرینی و بستنی، ممنوع می شود یا نمی شود؟
آیا برخی مواد غذایی چاق کننده چون کره، خامه، شیر پرچرب یا شیرینی و بستنی را بدون به وجود آمدن آثار کمبود برخی مواد غذایی مورد نیاز کودک، می توان حذف کرد؟
به گفته دکتر شیروانی، حذف این مواد غذایی کودک را آزار می دهد، ولی می توان تجویز آنها را تحت کنترل در آورد. به این ترتیب که ابتدا این مواد را در اختیار کودک قرار ندهیم و از طرف دیگر مصرف آن را به مواردی محدود کنیم که در جمع بوده یا در دسترس کودک قرار دارد. می توان از خرید لبنیات پرچرب و ورود آنها به منزل اجتناب و به جای آنها از لبنیات کم چرب استفاده کرد.
کوتاهی قد و بلوغ زودرس
نتیجه چاقی برای همه افراد از کوچک و بزرگ چیزی جز بیماری های قلبی عروقی، دیابت نوع ۲، کبدچرب، اختلال در شکل و وضع استخوان ها و اندام ها، فشارخون، مشکلات در ارتباطات اجتماعی و کم شدن اعتماد به نفس نیست، اما پرخوری و چاقی ناشی از آن برای کودکان با مشکل دیگری نیز به نام کوتاهی قد همراه است؛ یعنی کوتاهی قد به دنبال تداوم چاقی در کودک بروز می کند و باعث می شود که بلوغ جنسی او و صفحه رشدش زودتر از موعد رخ دهد.
اما اگر می خواهید بدانید که کنترل پرخوری فرزندتان را از چه زمانی باید آغاز کنید، بدانید که این امر از زمانی که کودک می تواند با اختیار خود از مواد غذایی مختلف استفاده کند، شروع می شود و تا زمان چاقی ادامه دارد و پس از آن هم برای پیشگیری از ایجاد اضافه وزن مجدد باید مورد توجه قرار بگیرد.
