مدتی است که حرف از سیگار و قلیان الکترونیک به میان آمده است. در تعریف سیگار برقی یا سیگار الکترونیکی آمده است که سیگار برقی وسیله‌ ای است الکترونیکی که استعمال دخانیات را شبیه سازی می‌‌کند. گرچه سیگار الکترونیک چند سالی است که در کشورهای اروپایی و آمریکایی مورد استفاده قرار گرفته ولی موافقان و مخالفان خود را نیز به همراه دارد و هر گروه به دفاع از ادله خود برخاسته‌اند. موافقان استفاده از این محصول گفته‌ اند که بخار تولیدی آن حاوی هیچ یک از مواد زیانبار نیست و از سوختن توتون و کاغذ سیگارهای معمولی تولید می‌شود، اما می‌‌تواند میل به سیگار کشیدن را تسکین دهد.

از روزی یک نخ شروع شد و به یک پاکت رسید. سیگار را می‌گوییم که در ابتدا افراد را مثل برادر دوقلوی خود، قلیان، به یک پک قانع می‌کند، ولی رفته رفته اعتیادآور می‌شود. در این میان برخی سیگاری‌ها و قلیان کش‌های قهار به دنبال روزنه ای می‌گردند که هر چه زودتر از مصرف آن رها شوند، هر دستوری را اجرا و هر راهکاری را عملی می‌کنند، تا جایی که اخیرا سیگارها و قلیان‌های الکترونیک به بازار آمده و این وعده به مصرف کنندگان داده شده که جایگزین مناسبی برای ترک سیگار و قلیان هستند. این در حالی است که هنوز در نتیجه آن تردید است، چرا که عده ای آن را مفید و عده ای دیگر آن را به بدون فایده تلقی می‌کنند. بررسی‌های متعددی در این زمینه انجام شده، اما هنوز اظهار نظر قطعی در مورد آن صورت نگرفته است. با وجود این، تبلیغات گسترده در مورد سیگار و قلیان الکترونیک را نمی‌توان نادیده گرفت که مصرف کنندگان را به استفاده از آنها ترغیب می‌کند.

این روزها در کوچه و خیابان، در پارک و کافی شاپ و حتی در محل کار سیگار از دست بسیاری از جوانان نمی‌افتد. گرچه مصرف کنندگان آن می‌دانند که سیگار کشیدن به جسمشان صدمه می‌زند، اما همچنان به استفاده از آن ادامه می‌دهند، چرا که به گفته سیگاری‌ها کشیدن سیگار وسوسه انگیز است و ترک آن اراده قوی می‌خواهد. در این بین هم برخی از آنان بارها و بارها تا مرز ترک کردن پیش رفته و حتی سیگار خود را تا نیمه دود کرده اند ولی نمی‌توانند به طور کامل از دست آن خلاص شوند و این شرایط را برای معتادان به سیگار بدتر می‌کند، چراکه به گفته کارشناسان اثر روانی سیگار از ذهن مصرف کنندگان پاک نمی‌شود و همین امر ترک کردن آنها را به مخاطره می‌اندازد. از این رو معتادان به سیگار به دنبال راهی هستند که در طول زمان سیگار خود را ترک کنند، چون ترک یک‌باره سیگار برای بسیاری از آنها ممکن نیست و امکان بازگشت مجدد را فراهم می‌کند. بر همین اساس باید تدابیری اتخاذ شود که با تایید پزشکان بدون ضربه زدن به سلامتی انسان‌ها راهگشا باشد.

سیگار الکترونیک؛ موافقان و مخالفان

مدتی است که حرف از سیگار و قلیان الکترونیک به میان آمده است. در تعریف سیگار برقی یا سیگار الکترونیکی آمده است که سیگار برقی وسیله‌ ای است الکترونیکی که استعمال دخانیات را شبیه سازی می‌‌کند. گرچه سیگار الکترونیک چند سالی است که در کشورهای اروپایی و آمریکایی مورد استفاده قرار گرفته ولی موافقان و مخالفان خود را نیز به همراه دارد و هر گروه به دفاع از ادله خود برخاسته‌اند. موافقان استفاده از این محصول گفته‌ اند که بخار تولیدی آن حاوی هیچ یک از مواد زیانبار نیست و از سوختن توتون و کاغذ سیگارهای معمولی تولید می‌شود، اما می‌‌تواند میل به سیگار کشیدن را تسکین دهد. بنابراین سیگار برقی به عنوان «وسیله واسطه» برای کنار گذاشتن کامل مصرف دخانیات توصیف شده است. پژوهشگران بسیاری نیز از کشورهای مختلف جهان در نامه‌‌ای به سازمان بهداشت جهانی، وابسته به سازمان ملل متحد از این سازمان خواسته اند از قرار دادن سیگار برقی در طبقه‌‌بندی دخانیات زیانبار مانند سیگار خودداری کند و خواستار آزادی استفاده از سیگار برقی شده ‌اند.

به عقیده آنان طبقه‌بندی سیگار الکترونیک در زمره دخانیات زیانبار باعث می‌شود تا فرصتی مناسب برای کاهش موارد بیماری و مرگ در اثر استعمال دخانیات از دست برود. سیگار برقی «بخشی از راه حل» مساله مصرف دخانیات است و نباید آن را «بخشی از مساله» تلقی کرد. در مقابل، مخالفان سیگار برقی دلایلی را در توصیه به وضع محدودیت علیه این محصول مطرح کرده‌‌اند. به گفته آنان، هنوز پژوهش‌های کافی برای تشخیص زیان احتمالی این محصول صورت نگرفته و تا آن زمان، باید سیگار برقی را یک خطر بهداشتی بالقوه تلقی کرد. آنان همچنین با این نظر که سیگار برقی «واسطه» ترک دخانیات است مخالفت کرده و گفته‌‌اند سیگار برقی خود می‌‌تواند اعتیادآور باشد. برخی از مخالفان سیگار برقی افزوده‌ اند که دسترسی افراد غیرسیگاری به ویژه نوجوانان به این محصول و عادت به استنشاق بخار آن باعث می‌شود مصرف‌کنندگان به تدریج به سمت استعمال «کالای واقعی» یعنی سیگار کشانده شوند و تمامی تلاش‌‌ها برای مبارزه با دخانیات را خنثی کنند. در برابر این هشدار، برخی از تولیدکنندگان سیگار برقی محصولاتی را عرضه کرده ‌اند که شباهت چندانی به سیگار‌های معمولی ندارد.

سال گذشته براساس تحقیقات پژوهشگران آمریکایی مشخص شد که سیگار الکترونیکی در موش‌ها باعث آسیب به ریه شده و احتمال عفونت ریوی را در آنها افزایش داده است. همچنین نتیجه یک مطالعه دیگر نیز نشان می‌دهد که سیگارهای الکترونیکی ریه‌ها را مسموم می‌کنند، اثربخشی سیستم ایمنی بدن را کاهش می‌دهند و موجب تحریک فعالیت باکتری‌ها می‌شوند که در نتیجه، به طور بالقوه ابرمیکروب‌ها را کشنده‌تر می‌کنند. با وجود این، سه روز قبل وزیر بهداشت روسیه از طرح ممنوعیت مصرف سیگارهای الکترونیکی در روسیه خبر داد و گفت: بر اساس کنوانسیون سازمان ملل استفاده از سیگارهای الکترونیکی نه تنها خطر کمتری از مصرف نیکوتین ندارد، بلکه مضرات آن برای سلامتی بیشتر از سیگارهای معمولی است. به نقل از راسیا، ورونیکا اکوارتسووا افزود: طرحی در دولت در دست تهیه است تا استفاده از این نوع سیگارها در اماکن عمومی ممنوع شود و همچنین محدودیت‌های استفاده از آن همانند انواع دیگر دخانیات در روسیه باشد.

افزایش یا کاهش شانس ترک سیگار

زمان کوتاهی از ورود سیگار و قلیان الکترونیک به ایران می‌گذرد و فروشگاه‌های مجازی اقدام به فروش آنها می‌کنند و از طرف دیگر به تازگی این وسایل در بازار دیده شده و برخی سیگاری‌ها و قلیان کش‌ها بر این تصورند که با سیگار و قلیان الکترونیک می‌توانند عادت بد سیگار و قلیان کشیدن خود را از سر باز کنند. این در حالی است که بهمن سال گذشته استانتون گلانتز محقق دانشگاه کالیفرنیا که نتیجه مطالعه وی و تیم همراهش در نشریه لانست منتشر شد، گفت: افرادی که از سیگار الکترونیکی استفاده می‌کنند، ۲۸ درصد کمتر از افرادی که از این نوع سیگار استفاده نمی‌کنند، شانس ترک سیگار دارند. از سوی دیگر، دو سال پیش بی بی سی خبر داد: مطالعه ای در بریتانیا نشان می‌دهد احتمال موفقیت در ترک سیگار برای کسانی که به سیگارهای الکترونیکی روی می‌آورند بیشتر از کسانی است که فقط به اراده شخصی تکیه می‌کنند یا از آدامس یا پچ نیکوتین دار استفاده می‌کنند. این مطالعه بر شش هزار نفر نشان داد که یک پنجم آنها با کمک سیگارهای الکترونیکی دخانیات را ترک کرده اند. این ۶۰ درصد بیشتر از کسانی بودند که به سایر شیوه‌ها متوسل شدند. با وجود این، تردید‌هایی در این باره به وجود می‌آید که نتایج را به چالش می‌کشاند، چرا که دقیقا نقطه نظرات مقابل هم قرار دارد و افراد سیگاری را دچار سردرگمی می‌کند، آن‌چنان که در یک پژوهش سیگارهای الکترونیک مورد قبول واقع شده و در پژوهش دیگر رد صلاحیت شده است و با این اتفاق یکی از راه‌های ترک سیگار و قلیان در حالت تعلیق قرار گرفته و هنوز نتایج قطعی آن مشخص نیست. گرچه ترک سیگار به آسانی میسر نمی‌شود و هر تغییر ترسی را با خود به همراه دارد، اما بهتر است تا اعلام نتیجه قطعی مصرف کنندگان سیگار و قلیان راه‌های سنتی را که برخی شهروندان از آن نتیجه گرفته‌اند دنبال کنند تا به این طریق آسیب دیدن آنها با احتمال مصرف سیگار و قلیان الکترونیک به حداقل برسد.

سیگار الکترونیک راه ترک نیست

یکی از اعضای کمیسیون بهداشت مجلس درباره سیگار الکترونیک می‌گوید: مفید بودن سیگار الکترونیک از نظر علمی ثابت نشده است و نمی‌توان به عنوان یکی از وسایل ترک سیگار به آن تکیه کرد. سیامک مره صدق در جواب این سوال که آیا سیگار الکترونیک سرطانزاست، می‌افزاید: چیزی از بعد شیمیایی سرطانزایی سیگار الکترونیک در متون علمی دیده نشده است، چرا که مدت زمانی کوتاهی است که این محصول به بازار آمده است و نمی‌توان راجع به سرطانزایی آن اظهار نظر کرد. او اظهار می‌کند: اما آسیب تنفسی آن مشخص است. مره صدق درباره مقایسه سیگار الکترونیک با سیگار عادی می‌گوید: در این مورد هم باید بگویم که نمی‌توان به صورت دقیق گفت که ضرر سیگار الکترونیک از سیگار معمولی بیشتر است، چون هنوز در رابطه با این موضوع مطالعات دقیقی صورت نگرفته است. این عضو کمیسیون بهداشت اضافه می‌کند: برخی افراد بر این عقیده اند که سیگار الکترونیک جایگزین مناسبی برای ترک سیگار و قلیان است، ولی اصلا این‌گونه نیست.