آنچه درباره داروی بوپرنورفین باید بدانید

قرص بوپرنورفین (Buprenorphine) یا b2 توسط پزشک برای درمان تدریجی اعتیاد به مواد مخدر نظیر هروئین، متادون و… تجویز می شود اما این نکته را باید در نظر داشت که مصرف این قرص در کنار یک برنامه مناسب با توجه به شرایط جسمی، روحی و محیطی بیمار اثرگذار خواهد بود. در این مقاله به داروی بوپرنورفین، انواع آن، عوارض جانبی بوپرنورفین، باورهای غلط درباره بوپرنورفین و… می پردازیم.

بوپرنورفین چیست؟

بوپرنورفین یا b2 مخدری است که برای برطرف کردن نیازهای بیمار در حال ترک مواد مخدر تجویز می شود. این دارو به گیرنده های افیونی در مغز متصل شده و از تاثیرگذاری مواد مخدر بر مغز ممانعت می کند. بوپرنورفین بدون عوارض نامطلوب مواد مخدر کمک می کند بیمار کمتر دچار عوارض سندروم ترک اعتیاد شود اما مشکل بزرگی دارد و آن هم احتمال وابستگی بیمار به این دارو است.

مواد تشکیل دهنده قرص بوپرنورفین

بوپرنورفین با فرمول شیمیاییC29H41NO4 ماده مخدری است که از تبائین (به دست آمده از آلکالوئیدهای خشخاش) مشتق شده است. این ماده یک آگونیست نسبی است و عوارض جانبی آن نسبت به آگونیست های کامل نظیر هروئین و متادون کمتر است.

بوپرنورفین در دوز مصرفی پایین، با اثرات آگونیستی کافی برای قادر ساختن افراد معتاد، قطع استفاده از داروهای مخدر را بدون نشانه های ترک فراهم می کند.

انواع داروی بوپرنورفین

داروی بوپرنورفین به صورت قرص، آمپول، پد درمانی یا ایمپلنت در بازار وجود دارد که بر اساس نیاز بیمار تجویز می شود.

قرص بوپرنورفین

رایج ترین نوع مصرف داروی بوپرنورفین به صورت قرص زیرزبانی است. قرص های بوپرنورفین در اندازه های 2 و 8 میلی گرم تولید می شوند.

آمپول بوپرنورفین

عوارض جانبی آمپول بوپرنورفین نسبت به قرص آن بیشتر است و حتما باید با تجویز پزشک مورد استفاده قرار بگیرد. این آمپول ماهی یک بار و در ناحیه معده تزریق می شود.

پد بوپرنورفین

از طریق پد بوپرنورفین مقدار مشخصی دارو از طریق پوست به بدن انتقال پیدا می کند. پدهای بوپرنورفین مانند چسب دارویی به پوست می چسبد و استفاده از آنها راحت است.

ایمپلنت بوپرنورفین

جدیدترین نوع بوپرنورفین ایمپلنت آن است که توسط بعضی از کلینیک های ترک اعتیاد مورد استفاده قرار می گیرد. اگر ایمپلنت بوپرنورفین با دقت مورد استفاده قرار نگیرد حتی ممکن است سبب مرگ بیمار شود.

عوارض جانبی قرص بوپرنورفین

قرص بی دو هم مانند هر داروی دیگری عوارض جانبی متعددی دارد. شایع ترین عوارض این دارو عبارت است از:

• کندی تنفس
• کهیر
• تورم صورت، لب ها، زبان و گلو
• ضعف و بی حالی
• احساس سبکی در سر
• سردرد و سرگیجه
• توهم
• تهوع
• خشکی دهان
• درد معده
• کاهش اشتها
• گرفتگی عضلات
• تعریق
• اسهال و استفراغ

راهنمای مصرف بوپرنورفین

دارو باید طبق دستور پزشک و تا زمان مشخص شده استفاده شود. به طور کلی b2 حداقل 12 ساعت پس از استفاده از مواد مخدر مصرف می شود. اولین دوز بوپرنورفین باید حداقل 24 ساعت پس از آخرین دوز متادون و حداقل 6 ساعت پس از آخرین دوز هرویین استفاده شود.

قرص زیرزبانی بوپرنورفین باید زیر زبان قرار داده شود و از جویدن و بلعیدن آن خودداری کرد.

از شکستن قرص یا حل کردن آن در مایعات به منظور تزریق در رگ خودداری شود. این کار ممکن است منجر به مرگ شود.

در مراجعه به پزشک و دندانپزشک او حتما باید در جریان مصرف این دارو توسط بیمار قرار بگیرد.

در صورت نیاز به اعمال جراحی حتما پزشک معالج در جریان استفاده از این دارو توسط بیمار قرار بگیرد زیرا ممکن است نیاز باشد برای مدت کوتاهی مصرف دارو متوقف شود.

بوپرنورفین را دور از گرما و رطوبت و در دمای معمول اتاق نگهداری کنید

تنفس آهسته، کوچک شدن مردمک چشم، خستگی زیاد، پوست سرد و مرطوب، غش و اغما از نشانه های مسمومیت دارویی با بوپرنورفین به شمار می آید.

موارد احتیاط مصرف قرص بوپرنورفین

مصرف هم زمان بوپرنورفین با داروهایی که در کبد متابولیزه می شوند مانند فنیتوئین، ریفامپین و دیگوکسین ممکن است باعث تشدید اثرات بوپرنورفین شود.

مصرف هم زمان این دارو با مهارکننده های مونو آمین اکسید که معمولا برای درمان افسردگی، فوبیا، پارکینسون، میگرن و… تجویز می شود خطرناک است.

مسکن ها مانند دیازپام، لورازپام و آلپرازولام و داروهای ضدصرع مانند کاربامازپین نباید با بوپرنورفین مصرف شود. در بیمارانی که بوپرنورفین و دیازپام را هم زمان مصرف کرده اند، احتمال کلاپس تنفسی و قلبی-عروقی وجود دارد.

مصرف هم زمان بوپرنورفین با داروهای بیهوش کننده عمومی منجر به ضعف شدید عملکرد قلب-عروقی خواهد شد.

همچنین قرص B2 نباید با داروهایی که ایجاد خواب آلودگی می کنند نظیر قرص سرماخوردگی، داروهای ضد افسردگی، ضد تشنج، ضد اضطراب، داروهای ضد درد و شل کننده عضلات به طور هم زمان مصرف شود.

باید از مصرف هم زمان قرص بوپرنورفین با الکل پرهیز شود زیرا با ایجاد اختلال در عملکرد سیستم اعصاب مرکزی و همچنین سیستم تنفسی ممکن است منجر به مرگ مصرف کننده شود.

مصرف بوپرنورفین در تفکر و واکنش سریع اختلال ایجاد می کند. بنابراین به هنگام رانندگی یا کارهایی که نیاز به هوشیاری کامل دارند باید از مصرف آن خودداری شود.

مصرف قرص بوپرنورفین در دوران بارداری و شیردهی

برای مصرف این دارو در دوران بارداری حتما باید با پزشک متخصص مشورت شود. ممکن است بوپرنورفین برای جنین مضر باشد و باعث ایجاد اعتیاد در نوزادی شود که مادرش در دوران بارداری این دارو را مصرف کرده است.

استفاده از بوپرنورفین در دوران شیردهی نیز برای کودک مضراتی را به همراه دارد زیرا دارو از طریق شیر مادر وارد بدن کودک شده و عوارض خود را بروز می دهد.

باورهای غلط درباره بوپرنورفین

• بوپرنورفین اعتیادآور نیست: این دارو نوعی مخدر اعتیادآور است که ترک آن راحت تر از مخدرهای مرسوم دیگر نیست
• بوپرنورفین درمان اعتیاد است: این دارو به عنوان جایگزین در درمان های ترک اعتیاد به کار برده می شود اما درمان اعتیاد نیاز به روان درمانی نیز دارد
• بوپرنورفین برای همه معتادان قابل استفاده است: استفاده از این دارو در موارد محدود و در جهت کاهش آسیب به بیماران مجاز است
• بوپرنورفین عوارض جانبی ندارد: این دارو نظیر دیگر مخدرها عوارض جانبی متعددی دارد
• بوپرنورفین آزمایش اعتیاد را مثبت نمی کند: آزمایش ویژه بوپرنورفین در همه مصرف کنندگان مثبت می شود

اعتیاد به مصرف بوپرنورفین

B2 نیز مانند هر داروی مخدر دیگری اگر مورد مصرف سوء قرار بگیرد عوارض اعتیاد را به همراه خواهد داشت. در شکل تزریقی این دارو علائم بیشتری در بیمار بروز می کند. این علائم معمولا به هر دو صورت جسمی و روانی است.

بعضی از این علائم از این قرار است: تهوع، خارش، اختلال در تکلم، اختلال حرکتی، مشکلات تنفسی، تاری دید، سرگیجه، ضعف حافظه، افسردگی، بی خوابی، تغییرات خلقی و بروز رفتارهای مخرب.

ترک مصرف قرص بوپرنورفین

گرچه از قرص بوپرنورفین برای ترک اعتیاد استفاده می شود اما خود این دارو به شدت اعتیادآور است و معمولا بیمار از نظر جسمی به مصرف این دارو وابسته می شود. برای ترک مصرف بوپرنورفین به هیچ وجه نباید به صورت خودسرانه اقدام کرد زیرا ترک آن به روش های غیراصولی عواقب ناخوشایندی را به همراه دارد. بهترین روش ترک قرص ب 2 کاهش تدریجی مصرف این دارو زیر نظر پزشک است.

بیمار برای ترک بوپرنورفین باید این اقدامات را انجام دهد:

مشورت با پزشک

ترک مصرف بوپرنورفین حتما باید زیر نظر پزشک متخصص انجام شود تا پاکسازی کامل بدن بیمار با توجه به برنامه ای دقیق صورت بگیرد. این برنامه برای هر بیمار با توجه به شرایط او و میزان دوز مصرفی متفاوت است. معمولا پزشک در پروسه درمان از داروهای دیگر برای کمک به سم زدایی بدن بیمار استفاده می کند.

کاهش مصرف دارو به صورت تدریجی

پزشکان معتقدند میزان مصرف بوپرنورفین باید به تدریج و در طول سه هفته یا بیشتر کاهش پیدا کند. به طور معمول میزان مصرف در هر هفته 10 تا 20 درصد کاهش یافته تا به صفر برسد. با این کار علائم ترک اعتیاد نیز کمتر خواهد شد.

مراجعه به روان درمانگر

بهتر است بیمار در فرآیند ترک داروی بوپرنورفین به روان درمانگر مراجعه کند. شرکت در جلسات روان درمانی اعتیاد و گفت و گو با دیگر بیمارانی که تجربه مشابه داشته اند کمک می کند روند درمان با سرعت بیشتری سپری شود.

خانواده درمانی

در خانواده درمانی با کمک مجموعه ای از رویکردهای درمانی از قدرت خانواده در جهت کمک به بیمار برای ترک اعتیاد به مواد مخدر یا الکل استفاده می شود. جلسات خانواده درمانی فرصت مناسبی است تا اعضای خانواده سوالات خود را بپرسند و با گفت و گو مشکلات خود را حل کنند. خانواده درمانی به تعهد معتادان در حال ترک به برنامه درمان کمک کرده و رفتارهای پرخاشگرانه و خطرناک را کاهش می دهد.

این نکته را به خاطر داشته باشید که درمان اعتیاد در کنار درمان دارویی به درمان روانی نیز نیاز دارد. توجه کافی به هر کدام از مواردی که مطرح شد احتمال درمان را افزایش خواهد داد.