والدین دوست دارند که کودکشان از هر نظر بهترین باشد. چه از نظر توانایی های جسمی و چه از نظر توانایی های فکری . برای اینکه کودکتان از لحاظ جسمی قوی باشد ، باید رژیم غذایی خاصی را برای او برنامه ریزی کنید.
پروفسور حسین سلطان زاده، متخصص اطفال و نوزادان، استاد دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی و از شاگردان دکتر قریب، پدر طب اطفال در سال های ۱۳۴۰ تا ۱۳۴۴ است.
از بدو تولد هیچ نوزادی در دنیا تا ۶ ماهگی نباید از چیزی جز شیر مادر تغذیه کند مگر اینکه دچار بیماری خاص یا نیازمند نوع ویژه ای از شیر خشک باشد. به خواست خداوند شیر مادر در ابتدای تولد نوزاد از آب بیشتری برخوردار بوده که تشنگی او را برطرف می کند و سپس با غلیظ و چرب تر شدن قادر است گرسنگی نوزاد را رفع کند. بیشتر آلرژی ها و حساسیت هایی که در کودکان ایجاد می شود مربوط به این است که به تغذیه با شیر مادر بها نمی دهند و نمی دانند که چقدر مفید است به خصوص قطرات ابتدایی شیر مادر که به «کلستروم» یا «آغوز» معروف است و حیات بخش خواهد بود. در دنیا هیچ قطره و داروی تقویتی ای گرانبهاتر و ارزشمندتر از قطرات ابتدایی شیر مادر که به آغوز معروف است، یافت نمی شود. در قطرات ابتدایی تمام ایمونوگلوبین های ضروری برای تقویت بچه در همان آغاز ترشح شده و از طریق شیر مادر به بدن نوزاد وارد می شود. در اصل واکسیناسیون نوزاد علیه اکثر عوامل بیماری زا و آلرژیک از همان ابتدا و با همین بخش از شیر انجام می شود.
متاسفانه خیلی ها تصور می کنند شیر غلیظ کلستروم موجب بیماری و زردی در نوزاد می شود که این یک اشتباه بسیار بزرگ و باوری غلط است. با وجود این هنوز هم شاهد حضور مادرانی در مطب هستیم که مدعی اند مرتبه اول و دوم شیر خود را دوشیده و به دلیل رنگ زرد آن از دادن شیر به نوزاد اجتناب کرده و آن را دور ریخته اند.
سوپ در هفته سوم از ماه هفتم شروع می شود.
مواد لازم:
ماهیچه (گوشت قرمز)، برنج، هویج، جعفری، گشنیز و لوبیاسبز (بر اساس تحمل و احتمال حساسیت نوزاد در هر روز یک نوع سبزی انتخاب می کنیم). روز اول نیاز نیست که همه سبزی ها را با هم بریزیم. این سوپ نیازی به روغن ندارد و نمک هم نمی خواهد. پس از پختن این سوپ ماهیچه، روز اول تنها یک قاشق آن را در وعده ظهر پس از سیر شدن نوزاد از شیر مادر و گذشت مدت کوتاهی به وی می دهیم. این کار را برای روزهای بعدی به ۲ قاشق در روز و بعد ۳ قاشق و ۴ قاشق تا روز چهارم افزایش داده و تا پایان هفته به ۲ قاشق در ۳ وعده می رسانیم. در هفته چهارم از ماه آغاز غذای کمکی (ماه هفتم) تنوع را بیشتر می کنیم. صبح فرنی ۳ قاشق، ظهر سوپ و عصر ۳ قاشق حریره بادام نوش جان کند و در شب هم ۳قاشق سوپ بخورد. فراموش نکنیم که در ۶ ماهه دوم سن نوزاد باید اولویت با شیر مادر باشد بعد از آن اگر نوزاد تشنه بود، مقداری آب جوشیده سرد شده به او می دهیم و در نهایت سراغ غذاهای کمکی مذکور می رویم.
بسیاری از مادران دوست دارند نوزادشان در کمترین زمان و به سرعت رشد کرده و بزرگ شود به همین دلیل تلاش می کنند هرچه سریع تر او را با طعم ویتامین ها و انواع شربت های تقویتی آشنا کنند. این یک اشتباه بزرگ است؛ بی حوصلگی مادر برای غذا دادن به نوزاد از یک سو و حجم کم معده نوزاد و امکان خوردن غذا به میزان بسیار کم از سوی دیگر موجب بروز مشکلات جدید برای فرزند تازه وارد می شود. از ۶ماهگی که عبور کنیم آغاز آشنایی نوزاد طعم غذاهای کمکی است؛ غذاهایی که خود به تنهایی نمی تواند کافی باشد و باید در کنار مصرف شیر مادر به عنوان غذای همراه و کمکی مصرف شود اما نه با حجم زیاد. فراموش نکنیم که حجم معده نوزاد بسیار کوچک است و باید غذا را در دفعات متعدد اما با میزان کم به او بدهیم.
به قوی ترین نوزاد دنیا،این غذاها را بدهید!
در ماه هشتم ظهر و شب می توانیم ماست را هم به رژیم غذایی نوزاد خود اضافه کنیم (۲ قاشق). خرما (رطب بدون پوست)، جگر گوسفند یا مرغ را هم می توانیم بپزیم و نرم کنیم و هفته ای یک بار به سوپ نوزاد اضافه کنیم.در ماه نهم انواع آش (آش ماست، آش حبوبات، آش گندم) را درست می کنیم و در این ماه هم ماهی آبپز دریایی که سرشار از امگا۳ است، توصیه می شود که باید نرم و با دقت به میزان کم تغذیه شود. در ماه دهم کته ماهیچه، کوفته قلقلی، ماکارونی با ترکیبات مخصوص توصیه می شود. حالا کودک ما ۱۰ ماه دارد و می تواند به آهستگی بجود یا غذا را ریزریز کند.۱۱ و ۱۲ ماهگی زمانی است که مادر می تواند علاوه بر انواع غذاهای اشاره شده از غذای خانواده نیز به کودک خود بدهد.با رعایت اضافه کردن نمک و ادویه، به غذای خانواده به میزان بسیار کم می توان از همان غذا به کودک داد. در اینجاست که کودک به یک سالگی رسیده و اکنون چیزهایی که برایش ممنوع بود قابل خوردن است؛ نمک، عسل، سفیده تخم مرغ، اسفناج و…
خیلی ساده. ۲ قاشق آرد برنج، نصف قاشق شکر، ۱۲۰ سی سی شیر پاستوریزه به مدت یک دقیقه بجوشد. از شب قبل ۴ عدد بادام خام که خوب خیس خورده و پوست کنده ایم را می کوبیم تا نرم شود و داخل فرنی آرد برنج می ریزیم تا به قوامی بالاتر از شیر مادر برسد. حالا تنها یک قاشق حریره بادام در یک وعده از غذاهای کمکی به او می دهیم تا او را با طعم و مزه حریره بادام آشنا کنیم. با این کار میزان و تعداد دفعات را تا پایان هفته به یک قاشق در هر وعده می رسانیم.
بادام برای آنکه اکثر املاح و ویتامین های مورد نیاز نوزاد را تامین می کند. با این دو مسیر یعنی دادن یک هفته فرنی آرد برنج و یک هفته حریره بادام حالا به هفته سوم از ماه هفتم نوزاد می رسیم که دستور سرآشپز در اینجا سوپ است!
پیشنهاد ویژه و به قول معروف پیشنهاد سرآشپز برای روزهای ورود به ماه هفتم «فرنی» است.
۲ قاشق آرد برنج، نصف قاشق شکر و ۱۲۰ سی سی شیر پاستوریزه با کمی حرارت به شکلی که از شیر مادر کمی غلیظ تر باشد. غذایی که کمکی محسوب شده و نوزاد باید تنها یک قاشق آن را تازه بعد از آنکه از شیر مادر سیر شد، نوش جان کند. این رژیم غذایی را فردای آن روز در ۲ وعده ظهر و عصر، روز سوم ظهر، عصر و شب، روز چهارم صبح، ظهر، عصر و شب و هر بار یک قاشق باید برای نوزاد تکرار شود. آن وقت شرایط برای افزایش حجم و تعداد قاشق های غذای کمکی برای روزهای آینده نوزاد فراهم می شود. این کار را تا زمانی که در هر وعده بتواند ۳ قاشق فرنی بخورد، ادامه دهید. بعد از این باید به فکر تنوع در ذائقه باشیم. حریره بادام غذایی خوب و مغذی است که باید توسط مادر برای نوزاد در روزهای پیش رو آماده و آرام آرام معده او با این غذا آشنا شود.
۴ چیز را تا یک سالگی نباید به کودک داد؛ نمک، عسل، سفیده تخم مرغ و اسفناج. در ماه دوم از ۶ ماهه دوم یا بهتر بگوییم ماه هشتم تولد نوزاد علاوه بر دادن فرنی، حریره بادام و سوپ می توان زرده تخم مرغ را به منوی غذای نوزاد هم اضافه کرد.
دستور تهیه زرده تخم مرغ:
تخم مرغ را تا حدی که زرده آن سفت شود، آبپز می کنیم. به اندازه یک نخود جدا کرده و با مقداری آب مخلوط می کنیم و آهسته به نوزاد می دهیم تا نوش جان کند. این مقدار را هر روز به اندازه یک قاشق یا به اندازه یک نخود اضافه کرده که تا پایان هفته به یک زرده کامل برسد. حالا نوبت به سوپ نخودفرنگی می رسد که من جزئیات آن را در سایت اختصاصی ام درج کرده ام. سوپ رشته فرنگی شامل ۹ماده غذایی، سوپ ماش، حلیم گوشت و برنج، پوره سیب زمینی، پوره هویج، پوره کدوحلوایی و انواع آبمیوه ها به جز آب کیوی، خربزه، آلبالو، گیلاس و انواع توت از جمله توت فرنگی برای ماه هشتم تولد نوزاد توصیه می شود که در وعده های کم حجم ولی متفاوت و متنوع تغذیه شود.
تا ۲سالگی بچه ها باید آهن بخورند علاوه بر مولتی ویتامین و ویتامین A و D. قطره آهن را باید بین ۲وعده غذایی بخورند؛ یعنی حداقل نیم ساعت قبل و بعد از شیر خوردن (غذاخوردن) نباید قطره آهن بخورند. برای جلوگیری از سیاه شدن دندان ها باید قطره عقب زبان (دهان) ریخته شود و با خوراندن مقداری آب و پاک کردن دندان ها با پارچه خیس می توان از تغییر رنگ دندان ها کاست. در خارج از کشور بر اساس نوع مواد غذایی و شیرهای غنی شده با ویتامین های دیگر مانند کشورمان قطره های ویتامین A و D را با هم مصرف نمی کنند و در بیشتر کشورهای اروپایی فقط قطره ویتامین D توصیه می شود اما در کتاب های مرجع پزشکی توصیه شده که قطره A و D با هم مصرف شود. بعد از ۲سالگی دیگر احتیاجی به ویتامین نیست مگر آنکه بررسی شده و معلوم شود که بدن کودک به ویتامین خاصی احتیاج دارد (طی آزمایش خون یا بررسی نرمی استخوان ها).
زمانی که به کودک غذاهای متنوع مناسب سنش داده شود، دیگر نیازی به خوراندن قطره ها و داروهای ویتامین نیست. تمام مواد غذایی در هرم غذایی دسته بندی می شود که دارای املاح و مواد مورد نیاز بدن است.مثلا وقتی صبح کودک کره، زرده تخم مرغ و شیر مصرف کند و زمانی که در وعده ظهر از خورش های مختلف همراه سبزیجات و لبنیات یا کباب های مختلف مصرف کند دیگر نیازی به دادن ویتامین نیست.
متاسفانه به دلیل بی توجهی به همین توصیه های ساده که مفهوم آن مصرف انواع غذاها با تعادل و تناسب بر اساس سن و وزن کودک است پیوسته شاهد مراجعه کودکانی به مطب هستیم که دو تا سه برابر وزن طبیعی و استاندارد خود، اضافه وزن پیدا کرده و این مسئله موجب نگرانی والدین و پزشکان می شود. پدرها و مادرها از روی دلسوزی اقدام به تهیه انواع ویتامین ها و شربت های مولتی ویتامین و خونساز داخلی و خارجی با قیمت های بسیار بالا می کنند غافل از اینکه همین غذاهای روزانه و تغذیه طبیعی و سالم قادر است نیاز روزانه کودکان را برطرف سازد. وسواس به قدری رسیده که علاوه بر شیر کافی که مادر به نوزاد یا کودک خود می دهد باز هم به داروخانه مراجعه کرده و شیر خشک تهیه می کند که مبادا کودکش گرسنه باشد که این مسئله موجب چاقی های مفرط کودکان در سنین پایین شده و بی شک ضرر این اقدامات بسیار بیشتر از سود آن است.
بچه ای که در زمان تولد ۳ کیلوگرم بوده، در ۵ ماهگی باید ۶ کیلوگرم باشد با این اقدامات نابجا تا ۱۰ کیلوگرم و حتی بیشتر اضافه وزن پیدا می کند و در آینده دچار بیماری های مختلفی از جمله دیابت و امراض قلبی می شود. تازه اگر دچار بیماری اسهال شود به دلیل چاقی مفرط است و اگر تمام بدنش را بگردیم جایی برای پیدا کردن رگ بابت تزریق سرم پیدا نمی کنیم.
در مجموع هیچ وقت به مادران و پدران توصیه نکردم و اجازه هم نمی دهم که آب قند، نبات داغ و امثال این نوشیدنی ها را به کودک و نوزاد خود بدهند. در سایت من غذاهای سنین مختلف براساس دستور پخت و مصرف تا ۱۸سالگی درج شده که هموطنان می توانند آن را مطالعه کنند. (از تولد تا ۱۸سالگی)
فراموش نمی کنم که در سال های تحصیل من به قدری موارد اسهال نوزادان و کودکان فراوان بود که مجبور بودیم ۳ نوزاد مبتلا به اسهال را روی یک تخت بستری کنیم و حتی در گوشه و کنار راهروی بیمارستان نیز گاهی اوقات عمل جراحی می کردند و برخی زمان ها به دلیل این کمبود جا و محل بستری، بیماران را روی زمین می خواباندیم و سرم درمانی می کردیم. اما در سال ۱۹۹۰ چهره بیماری نوزادان و کودکان تغییر یافت و مشخص شد که آمار مرگ ومیر به دلیل ذات الریه و پنومونی و عفونت های دستگاه تنفسی به قدر عجیبی افزایش یافته است. گفته می شد، ۱۰هزار مرگ در یک سال به علت بیماری پنومونی در جهان را نباید مورد غفلت قرار داد. این شد که ۴۰۰ متخصص از سراسر جهان در ایالات متحده جمع شدند و با شرکت در یک کارگاه آموزشی گسترده و فراگیری تازه های علمی جهان کمک کردند تا در سال های بعد از آن آمار مرگ و میر بر اثر بیماری ذات الریه نیز همچون اسهال عفونی کاهش یافت.
راه اندازی و تقویت خانه های بهداشت در آن سال ها در کنار آموزش های لازم به پزشکان و حتی افراد کم سوادی که قادر به همکاری درخانه های بهداشت سراسر کشور بودند فکری بود که ناجی جان صدها و هزاران کودک ایرانی شد. در سال های نه چندان دور با آموزش افراد دارای تحصیلات بالاتر از ششم ابتدایی برای اینکه چگونه عفونت های دستگاه تنفسی را از روی علائم ظاهری کودک تشخیص دهند، از میزان تنفس و بالا و پایین رفتن قفسه سینه و برخی دیگر از علائم چگونه به ماهیت بیماری پی برده و آنتی بیوتیک مانند آموکسی سیلین و کوتریموکسازول که اختیار تجویز آن را داشتند، بدهند، موجب شد کشور به موفقیت ارزشمندی در کنترل و مهار عفونت های تنفسی و حتی اسهال های عفونی دست یابد.
این مسئله در کنار واکسیناسیون که به یک طرح ملی و بسیج همگانی مبدل شده بود و پیش از آن برگزاری کارگاه های تغذیه با شیر مادر فرصتی ایجاد کرد تا ایران به جمع پیشگامان بهداشت درمان بپیوندد.
با این اقدامات بود که بخش اطفال برخی از بیمارستان ها به دلیل کاهش بیمار در پی تلاش های ملی و سراسری به حالت تعطیل یا نیمه تعطیل درآمده.
در سال ۱۳۷۵ بود که آقای دکتر مرندی، وزیر بهداشت وقت اعلام کرد که بسیاری از بیماری های نگران کننده کودکان در کشور تحت کنترل درآمده است اما مهم ترین نگرانی مرگ و میر نوزادان نارس و مادران بود که برنامه گذاران بهداشت و درمان را به تفکر برای پیگیری آن واداشت و این شد که با برگزاری سمینارهای مختلف هم اکنون توانسته ایم به آمار قابل توجهی از کاهش مرگ و میر نوزادان و مادران همگام با جهان دست یابیم.
بهترین دارو برای نوزاد چیست؟!
دستور تهیه بهترین سوپ برای نوزادان
چه کنم تا کودک خوب رشد کند؟
از کی دسر را شروع کنیم؟!
روش تهیه حریره بادام چیست؟
چرا بادام؟
پیشنهادهای سرآشپز برای نـوزادان!
فرنی چطور درست می شود؟
کدام غذاها ممنوع است؟
ترفندهای خوراندن آهن به بچه!
غذای خوب بهتر از مکمل خوب!
پس کی قندداغ بدهیم؟
ازکجا به کجا رسیدیم؟
ممنون مطالبتون عاالی بود
با سلام دخترم 11 ماهه ولی روی پاهاش نمی ایستد پاهاش جون ندارد چه کنم؟ ناصر اصفهان