امروزه اندوسکوپی تقریبا در همه شهرهای کوچک هم رواج یافته است. لغت اندروسکوپی Endoscopy از دو کلمه جداگانه تشکیل شده است: اندو که به مفهوم درون است و اسکوپی که به مفهوم مشاهده و دیدن است. هدف از اندوسکوپی، دیدن اندرون بدن، بدون باز کردن کل سطح بدن است. به عبارت دیگر دیدن راست‌روده، روده بزرگ، رحم، معده، مری، مجاری تنفسی و سینوس‌ها به کمک ابزارها، همه انواعی از اندوسکوپی هستند.
تصور می‌کنید که نخستین اندوسکوپ چه زمانی اختراع شد؟
جالب است بدانید که نخستین اندوسکوپ در سال ۱۸۰۶ توسط فیلیپ بوزینی اختراع شد، این وسیله اولیه از سوی او، Lichtleiter یا هدایت‌گر نور نامیده شد. اما مثل همه ابداعات چندان تحویل گرفته نشد تا جایی که انچمن پزشکی وین، استفاده از این وسیله و انجام چنین «کنجکاوی»هایی را تأیید نکرد.
بعد از بازسازی کلیسای شهر فرانکفورت بعد از جنگ جهانی دوم، سنگ یادبودی در جلوی کلیسا برای تقدیر از فعالیت‌های این پزشک در محل نصب شد که در آن به این دستاورد بوزینی اشاره شده است.
همان طور که در تصویر می‌بینید اندوسکوپ بوزینی خیلی کوتاه بود و تنها با آن می‌شد حفرات سطحی بدن را معاینه کرد.
بعد از او اشخاص متعددی وارد این عرصه شدند و وسایلی برای دید درون بدن مثلا داخل محوطه شکم و سینه درست کردند.
علیرغم ابتکارهای متعدد تا نیمه قرن بیستم، محدودیت تکنیکی عمده این بود که برای دیدن درون بدن، در همه موارد نور باید یا در مسیر مستقیم به چشم‌ها می‌رسید یا حداکثر با کمک منشورها کمی انحراف پیدا می‌کرد و به رؤیت پزشکان می‌رسید.
اما در نیمه قرن بیستم این محدودیت رفع شد و فیبرهای اپتیک این اجازه را دادند که بتوان به راحتی لوله‌های طویلی را وارد حفرات بدن کرد و بدون نگرانی از پیچ و تاب لوله در مسیر بدن، داخل بدن را دید. نخستین بار بازیل هیرشوویتز و لری کورتیس بودند در سال ۱۹۵۷ که یک اندوسکوپی فیبراپتیک را اختراع کردند.
جالب است بدانید که بازیل هیرشوویتز، که یک متخصص بیماری‌های دستگاه گوارش در دانشگاه آلاباما بود، تا همین چند وقت پیش یعنی در ژانویه سال ۲۰۱۳ زنده بود.
پزشکان با سندرم مالوری-ویس آشنا هستند که به معنی پارگی لایه موکوسی دستگاه گوارشی به صورت طولی و خونریزی متعاقب آن است. این سندرم را مالوری و ویس در سال ۱۹۲۹ توصیف کرده بودند.
دکتر سوما ویس Soma Weiss در سال ۱۸۹۸ در مجارستان زاده شد او در بوداپست فیزیولوژی و بیوشیمی خواند و بعد از جنگ جهانی اول به آمریکا مهاجرت کرد و در این کشور در سال ۱۹۲۳ فارغ‌التحصیل رشته پزشکی شد. علاوه بر سندرم مالوری ویس، او دو کار ماندگار دیگر در پزشکی انجام داده است:
– او سندرم حساسیت بیش از حد سینوس کاروتید را توصیف کرد.
– در سال ۱۹۲۵، او نخستین شخصی بود که از نشانگرهای رادیواکتیو برای بررسی جریان خون استفاده کرد.
در بخش پایانی این مقاله، مناسب است که به مقاله مجله دانشمند در نیم قرن پیش ه به شرح یک اندوسکوپی توسط جروم ویس -پسر همین دکتر ویس مشهور- می‌پردازد، توجه کنید.
ترجمه دکتر کامرات تبدر
یک اختراع جدید که به تازگی در جهان پزشکی راه یافته است.
چندماه قبل یک مرد ۴۹ساله که منشی یکی از شرکت‌‌‌‌‌های خصوصی در نیویورک بود، دخترش را برای معاینه نزد دکتر وایس (Weiss) آورد.
دکتر وایس یکی از کارشناسان معروف جهاز هاضمه است که در پلی‌‌‌‌‌کلینیک مانهاتان بر روی روش عکس‌‌‌‌‌برداری از دستگاه گوارش مطالعه می‌‌‌‌‌نماید.
وی که مشغول معاینه این دختر بود، ضمن گفت‌‌‌‌‌وگو با پدرش متوجه گشت که وی نیز ناشتا بوده و غذایی صرف نکرده است، شاید همین اظهار بی‌‌‌‌‌اهمیت پدر آن دختر توانست جان وی را از خطر مرگ حتمی برهاند، زیرا دکتر وایس که از مدتی قبل در جست‌‌‌‌‌وجوی فرد سالمی بود که عکس معده وی را تهیه کند و به عنوان مقایسه با عکس افراد بیمار نگاهداری نماید، این موقعیت را مغتنم شمرده و به او پیشنهاد عکس‌‌‌‌‌برداری کرد.
پس از توضیح چگونگی عمل، رضایت شخص مورد بحث فراهم شد و عکس‌‌‌‌‌برداری به وسیله دوربین ظریفی که باید بلعیده شود انجام پذیرفت اما پس از ظاهرکردن عکس‌‌‌‌‌ها با کمال تعجب یک برجستگی مشکوکی در جدار معده آن دختر کشف گردید که بالاخره منجر به عمل جراحی گشت.
در حین عمل معلوم شد که تصویر مزبور مربوط به یک غده سرطانی بوده که در حال پیشرفت بوده و چنانچه بدان توجه نمی‌‌‌‌‌شد موجبات مرگ بیمار را فراهم می‌‌‌‌‌نمود و به این ترتیب قبل از آنکه این بیماری خطرناک بتواند در سایر نقاط بدن پراکنده شود به وسیله چاقوی جراحی ریشه‌‌‌‌‌کن گشت.
از آن پس، از بیش از هزاران نفر که هیچ‌‌‌‌‌گونه شکایتی از دستگاه گوارش خود نداشتند توسط این دستگاه عکس‌‌‌‌‌برداری شده‌‌‌‌‌اند و با این وسیله جان سه نفر از این عده که در مراحل مقدماتی سرطان بوده‌‌‌‌‌اند از خطر مرگ نجات‌‌‌‌‌یافته است.
نویسنده این مقاله که خود یکی از داوطلبان عکس‌‌‌‌‌برداری معده بوده است شرح یک عکس‌‌‌‌‌برداری از معده خود را چنین تعریف می‌‌‌‌‌کند.
در ابتدا دکتر وایس با پاشیدن مقداری از محلول پانتوکائین (Pontocaine) که یک داروی بی‌‌‌‌‌حسی موضعی است در داخل حلق من تمام این ناحیه را بی‌‌‌‌‌حس کرد. سپس او مرا به پهلوی چپ خوابانید تا تمام محتویات معده من خارج گردد.
پس از آن دوربین ظزیفی که به انتهای لوله باریکی متصل بود بر روی زبان من قرار داد، سپس گفت که دوربین را به آرامی ببلعم، من نیز دستور را انجام دادم. در این موقع حس کردم که جسمی حلق مرا قلقلک می‌‌‌‌‌دهد ولی باعث حالت تهوع نمی‌‌‌‌‌گردد چون قبلاً اعصاب حساس گلوی مرا بی‌‌‌‌‌حس نموده بودند.
پس از مدتی دوربین در داخل معده من قرار گرفت.
دکتر وایس توضیح داد که برای اطمینان از قرارگرفتن دوربین داخل معده علامتی بر روی لوله متصل به آن گذاشته شده است که وقتی این علامت در مقابل دندان‌‌‌‌‌های پیشین شخص قرار بگیرد نشانه آن است که دوربین در داخل معده مستقر می‌‌‌‌‌باشد.
سپس به وسیله تلمبه لاستیکی کوچکی که در انتهای لوله قرار داشت مقداری هوا وارد معده من ساخت. این عمل وی از آن جهت بود که جدار معده را متسع نماید تا فاصله جدار از دوربین بیشتر شده و مایعاتی که احتمالاً در معده وجود دارد از اطراف دوربین زدوده شود. پس از بادکردن معده که من نیز اتساع آن را احساس می‌‌‌‌‌نمودم با فشار دادن یک دکمه دیافراگم جلوی عدسی‌‌‌‌‌ها کنار رفته و در همین زمان چراغی به قدرت پنجاه‌‌‌‌‌هزار شمع در داخل معده من روشن گشت و به این ترتیب عکس واضح و روشنی از جدار معده من برداشته شد. البته همانطور که دکتر وایس توضیح داد این چراغ به نحوی ساخته شده است که هیچ‌‌‌‌‌گونه حرارتی تولید نمی‌‌‌‌‌کند و به چراغ سرد موسوم است زیرا در غیر این صورت حرارت حاصل از چراغی که چنین قدرت نورانی داشته باشد برای سوزاندن تمام جدار معده کفایت می‌‌‌‌‌کند.
پس از عکس‌‌‌‌‌برداری، دستگاه به آرامی از معده بیرون کشیده شد و دوربین را بدون باز کردن به آزمایشگاه فرستادند تا در آنجا، فیلم‌‌‌‌‌های ظریف آن به ترتیب مخصوصی ظاهر و چاپ شود. بعد از دو روز عکس رنگی معده من آماده بود.
دوربینی که فعلاً به وسیله دکتر وایس مورد استفاده قرار می‌‌‌‌‌گیرد نوع تکامل‌‌‌‌‌یافته دوربینی است که برای بار اول به وسیله دکتر بک (F.C.Back) مخترع عدسی‌‌‌‌‌های زوم (Zoom) ساخته شد و سپس به وسیله دکتر وایس و پدرش دکتر ساموئل وایس پس از سال‌‌‌‌‌ها زحمت تکمیل گشت.
شکل: این دستگاه کامل عکس‌‌‌‌‌برداری از داخل معده است؛ با تلمبه لاستیکی و به کمک لوله داخل معده باد می‌‌‌‌‌شود. در انتهای لوله، دوربین عکاسی قرار دارد. در سمت راست، دوربین عکاسی که بزرگ‌‌‌‌‌تر شده است دیده می‌‌‌‌‌شود.
شکل: دکتر جروم وایس، دوربین عکاسی جدید خود را که قطر آن ۳ سانتی‌‌‌‌‌متر است از گلوی بیمار وارد معده می‌‌‌‌‌سازد.
آن دو با قراردادن عدسی‌‌‌‌‌های پلاستیکی با زاویه منفرجه به جای عدسی‌‌‌‌‌های سابق توانستند دوربینی تهیه کنند که ۱۶ عکس از جهات مختلف به ترتیبی ثبت کند که هر عکس دنباله عکس قبلی باشد و به این ترتیب بتواند اطلاعات جامعی از تمامی نقاط یک معده طبیعی به دست آورد. این دوربین‌‌‌‌‌ها علاوه بر مصارف تشخیصی از نظر پیش‌‌‌‌‌بینی نتیجه اعمالی که بر روی معده انجام یافته است نیز مفید می‌‌‌‌‌باشد. به علاوه با استفاده از این دستگاه می توان از خطرات احتمالی اشعه مجهول که برای عکس‌‌‌‌‌برداری از خارج مورد استفاده قرار می‌‌‌‌‌گیرد اجتناب کرد. همچنین با استفاده از دوربین مزبور، تأثیر بعضی از داروها بر روی جدار معده قابل‌‌‌‌‌دیدن و کنترل می‌‌‌‌‌باشد . بالاخره مرکز پژوهش فضایی آمریکا مصمم است که با استفاده از دوربین معدی، سیر هضم غذا را در داخل معده فضانوردان در هنگام بی‌‌‌‌‌وزنی مورد مطالعه قرار دهد.
این بود یکی دیگر از اختراعات جالب در جهان پزشکی.
منبع- یک پزشک
