شریان کرونر احتیاج تغذیه ای عضله قلب را براورده میکند شریان های کرونر نخستین شریان هایی هستند که بعد از دریچه ائورت از ائورت سوا میشوند و منافذ بیرونیانها در سینوس والسالوای ائورتی قرار دارد به این سوراخ ها استیوم (ostia) گفته میشود و در پشت لت های دریچه ائورتی قرار دارد هنگامی که دریچه ائورت در دیاستول بسته میشود خون به داخل این سوراخ ها جریان پیدا میکند تا شریان های کرونر را پر نماید عضله قلب تنها عضله ای هست که در هنگام دیاستول قلبی خون گیری مینماید و به همین علت فشار دیاستول برای قلب حائز اهمیت میباشد شریان های کرونری چپ وراست به شریان های دیگری تقسیم می شود که به قسمت های مختلف میوکارد خون رسانی می کند .
بیماری شریانهای کرونری ( Coronary artery disease) که به اختصار CAD خوانده می شود ، نوعی بیماری فراگیر قلبی است. این بیماری بخصوص در جوامع پیشرفته و بخصوص در سنین بالا قربانیان زیادی را از آن خود کرده‌است.
در بیماران کرونری قلبی، سرخ‌رگ‌های کرونری تنگ و باریک میشوند (استنوسیس) و عضلات قلب از رسیدن خون و اکسیژن کافی محروم می‌گردند. (مانند هنگامی که که یک لوله آب به دلایل مختلفی تنگ شود و نتواند به خوبی آبرسانی کند).
در این صورت در حالت استراحت ممکن است اشکالی برای فرد ایجاد نشود، اما وقتی که قلب مجبور باشد کار بیشتری انجام دهد و مثلاً شخص بخواهد چند پله را بالا برود، سرخ‌رگ‌های کرونری نمی‌توانند بر اساس نیاز اکسیژن این عضلات، به آنها خون و اکسیژن برسانند و در نتیجه شخص در هنگام بالا رفتن از پله‌ها دچار درد سینه و آنژین قلبی می‌گردد. در چنین مواقعی اگر فرد کمی استراحت کند، درد معمولاً از بین خواهد رفت.
در حالت پیشرفته، اگر یک سرخ‌رگ کرونری به علت مسدود شدن آن توسط یک لخته خون، به طور کامل جلوی خونرسانی‌اش گرفته شود، قسمتی از عضله قلب که دیگر خون به آن نمی‌رسد، خواهد مرد و این به سکته قلبی می‌انجامد.
شریان کرونر خون میوکارد را می دهد به ۲ شاخه راست و چپ تقسیم می شود . کرونر راست سمت راست قلب را خونرسانی می کند کرونر چپ به ۲ شاخه تقسیم می شود.
۱- LAD : که دیواره بطن چپ را خون می دهد و ۹۰درصد ضایعات مربوط به این است .
۲- CX که دیواره خلفی بطن چپ را خون می دهد .
● عوامل تاثیر گذار بر تصلب شرائین :
۱- سن
۲- جنس
۳- تحرک
۴- چربیهای خون
۵- فشارخون
۶- دردهای قلبی
درد آنژینی : دردی است که با فعالیت شروع می شود و با استراحت قطع می شود با دارو هم قطع می شود درد آنژینی موقعی است که رگ تنگ شده ولی خون به عضله قلب می رسد و فرد هنوز MI نکرده است .
۷۰درصد رگ باید بسته باشد تا درد آنژینی ایجاد شود .
درد انفارکتوسی : دردی است که هنگام استراحت ایجاد می شود و با استراحت و دارو برطرف نمی شود.
● توانبخشی بعداز ترمبوز شریان کرونر
زمانی فیزیوتراپیست را می خواهند که شرایط قلبی – ریوی بیمار stable است .
بهترین position برای بیماران قلبی ۴۵ درجه خم است .
اگر فشار خون خیلی پایین باشد supin خوابیده و بالش هم زیر سر نمی گذارند .
فیزیوتراپی : سریع به تحرک در اوردن mobilization earlyاست .
Contraindication :
1- تاکی کاردی
۲- آریتمی
۳- کاهش فشارخون سیستولیک
۴- سیانوز
۵- درد قفسه سینه
۶- CHF
اگر شرایط STABLE باشد : مهمترین هدف جلوگیری از تجمع ترشحات داخل ریه است .
و جلوگیری از استاز وریدی در وریدهای عمقی ساق پا و کاهش احتمال امبولی . در ۴۸ ساعت اول اهداف مهم فیزیوتراپیست همین موارد است .
تکنیکها :۱- Breathing exe
2- حرکات اندام تحتانی Dorsi, plantar flex ولی این تمرینات ایزومتریک نباشد . چون انقباظ ایزومتریک نیروی زیادی به عروق وارد می کند .
۳- حرکات flex و ext زانو
Rotaion هیپ
در ۴۸ ساعت اول تعداد این تمرینات ۵تاست اگر شرایط stable باشد بیمار باید بعداز ۴۸ ساعت از تخت پایین بیاید .
از روز سوم تا روزی که مرخص می شود فعالیت بیمار بیشتر می شود یعنی تعداد تمرینات به۸ تا ۵ رسد از تخت پایین می آید در بخش قدم می زند .
نحوه قدم زدن مهم است در این هنگام باید postural awarness را در نظر گرفت بیمار به حالت خمیده نباید راه برود یا پایش را روی زمین بکشد . دستها باید حرکت داشته باشد خصوصاً دست چپ چون به دلیل درد دست چپ بیماران این دست را حرکت نمی دهند و در نتیجه دچار f.sh می شوند .
● تمرینات نهایی
۱- Double knee bending
بیمار در کنار تخت ایستاده و با دست خود کنار تخت را می گیرد تا حدود ۴۵ درجه زانو را خم می کند و بالا می آورد سرعت پایین و زاویه بیشتر از ۴۵ نشود .
۲- Arm abduction
● زمان قطع تمرینات :
۱- chest pain
2- نامنظم شدن نبض
۳- تاکی کاردی
۴- کاهش فشار خون
● عوارض زودرس بیماریهای کرونر
۱- عفونت ریه
۲- آمبولی مغزی
۳- محدودیت حرکتی در مفصل گلنوهمورال چپ
تمریناتی که بعد از مرخص شدن انجام دهد :
۱- Arm swinging
2- Latral flex
3- Leg swinging
4Rotation-
5- Knee flex
هر کدام ۵ مرتبه
Exercise
1- 3 دقیقه Shoulder wheel
2- 3 دقیقه Rowing Machine
3- 3 دقیقه Over head pully
4- 3 دقیقه بالا و پایین رفتن از پله
۵- ۶ دقیقه دوچرخه ثابت
● تمرینات در منزل
۱- در حالت خوابیده :
۱-elevation shoulderr
2- Bridging
3- Rotation hip
4- SLR
فقط ۵- ۳ ثانیه نگه دارد .
۲- در حالت ایستاده :
۱- Double knee bending
2- side flex
3- Plantar flex ankle
4- Walking
5- Jugging
6- Swimming
وقتی بیمار به منزل می رود تمرینات از تعداد به زمان می رسد .
در زمان ۵ دقیقه ۳ بار در روز شروع می شود و تا ۲۰ دقیقه ۳ بار در روز افزایش می یابد .
● فیزیوتراپی در جراحی قلب
شریان کورنر مسدود است و هیچ راهی جز جراحی ندارد
● روز قبل از عمل فیزیوتراپیست بیمار را ملاقات میکند :
۱- آموزش سرفه
۲- آموزش تنفس مفید و موثر
۳- آموزش حرکات اندام فوقانی
۴- آموزش Ankle Pump exe
5- طریقه بلند شدن از روی تخت
● بعد از عمل :
● فیزیوتراپی تنفسی
● اهداف:
۱- افزایش و بهبود تهویه ریوی بیمار
۲- پیشگیری از کلاپس و تجمع ترشحات ریوی
۳- افزایش سرفه
۴- تصحیح الگوی تنفسی
۵- کمک به کنترل تنفس بیمار
● اندیکاسیون :
۱- درد به هر علتی در جراحی سینه و شکم
۲- محدودیت حجمهای تنفسی و بهم خوردن الگوی صحیح تنفسی
۳- فلج عضلات تنفسی
۴- انسداد راههای هوایی کلاپس و تجمع ترشحات ریوی
۵- بیمار متصل به دستگاه ونتیلاتور
● تکنیک های فیزیوتراپی :
۱- Postural drainage
2- vibration ,percussion , shaking
3- Houghing Coughing
4- بهبود تهویه با ورزشهای تنفسی
فیزیوتراپی بعد از عمل جراحی :
● آگاهی از وضعیت عمومی بیمارشامل :
۱- نوع عمل جراحی انجام شده
۲- برشهای جراحی روی سینه و ساق پای بیمار
۳- درجه حرارت ، فشار خون ، تعداد تنفس ، نبض ، پالس اکسیمتری
۴- نوع تنفس که خود به خودی است یا از طریق ونتیلاتور
۵- رنگ بیمار که سیانوتیک است یا نه
۶- بیمار داروی مسکن دریافت کرده و یا نه اینکه می تواند آب بنوشد یا نه
۷- مطالعه عکس رادیوگرافی بیمار
● مراقبتهای تنفسی
* مراقبتهای حرکتی
برنامه درمانی بعد از عمل :
● روز اول بعد از عمل :
۱- اطمینان از اینکه بیمار مسکن خود را گرفته است .
۲- تمرینات تنفسی عمیق یک طرفه و دو طرفه در وضعیتهای مختلف
۳- تمرینات با دستگاه اسپیرومتر
۴- ویبراسیون یک طرفه یا دو طرفه در نواحی مختلف ریه و انجام سرفه های قوی و موثر بدون درد
۵- اکسپنشن موضعی ریه به خصوص نواحی تحتانی ریه
۶- تمرینات اکتیو اندامها سه بار در روز
روز دوم بعد از عمل
۱- انجام ورزشهای تنفسی روز قبل
۲- تمرین با اسپیرومتری
۳- خارج شدن از تخت و نشستن روی صندلی
۴- C.P.T
● روز سوم بعد از عمل
بیمار به بخش جراحی منتقل می شود .
۱- انجام ورزشهای تنفسی روز قبل
۲- تمرین با اسپیرومتر هر یک الی دو ساعت یکبار
۳- خارج شدن از تخت و راه رفتن در بخش تا حد تحمل
۴- توجه به حفظ پوسچر صحیح بیمار موقع ایستادن و راه رفتن
۵- ورزشهای اکتیو
● روز چهارم :
۱- استفاده از اسپیرومتر هر چهار ساعت یکبار
۲- انجام ورزشهای تنفسی روز قبل
۳- افزایش مدت و مسافت راه رفتن تا حد توان و حداقل ۹۰متر راه رود.
۴- بالا رفتن با احتیاط از پله
۵- انجام ورزشهای اکتیو اندام ها
۶- حفظ پوسچر صحیح موقع راه رفتن
● روز پنجم :
۱- استفاده از اسپرومتری هر ۴ ساعت یکبار
۲- انجام ورزشهای تنفسی در صورت نیاز
۳- افزایش میزان راه رفتن
۴- انجام ورزشهای اکتیو بدون حضور فیزیوتراپیست
۵- شروع ورزشهای تنه
● روز ششم :
مقدار و مدت زمان انجام فعالیت تا حد توان افزایش یابد .
● روز هفتم:
بیمار مرخص می شود مسافت راه رفتن روز به روز افزایش یابد تا اینکه بتواند حدود یک الی دو مایل را به راحتی بپیماید تا شش هفته رانندگی نکند بعد از ۲ ماه می تواند کار سبک و نیمه وقت را آغاز کند و بعد از۳ ماه به کار نسبتاً سنگین بپردازد .
● پیشگیری از آمبولی ریه در بیماران جراحی قلب
بی حرکتی یک علت مستعدکننده خون برای وقوع ترومبوز وریدی است انجام فیزیوتراپی اندام ها به صورت اکتیو به هنگام هوشیاری و سایر مدالیته های الکتریکی در صورت عدم هوشیاری توصیه می شود .
نقش فیزیوتراپی در درمان پلورال افیوژن و پنوموتراکس متعاقب جراحی قلب تمرینات تنفسی و وضعیت دادن بیمار برای کاهش فشار روی ریه تحت افیوژن استفاده می گردد .
تنفس هدایت شده می تواند درناژ پلورال را تسهیل نماید بازدم اکتیو ملایم و طولانی خروج هوا یا مایع را از حفره پلور تسهیل می نماید بایستی از فشاردمی پرهیز نمود .
چنانچه بیمار درن دارد و نیاز به خروج ترشحات دارد ، در ضرورتی که درد کاهش یافته و درن نفوذپذیر باشد فیزیوتراپی بلامانع است.
بعد از برداشتن درن فیزیوتراپی جهت اتساع مجدد ریه و پاکسازی ریه انجام می شود .
پوسچرال درناژ، پرکاشن و بازدم شدید با دهان باز کنترا اندیکه است .
● نکات قابل توجه پس از انجام عمل جراحی قلب باز ( CABG) و آنژیوپلاستی(PTCA)
بیماران بستری در بیمارستان پس از رسیدن به وضعیت متعادل از نظر پزشکی ، از بیمارستان مرخص می گردند و از آن پس رعایت نکات زیر از اهمیت بسیار برخوردار است :
• سعی شود حتی الامکان به مدت یک ماه از بالا بردن دستها بیشتر از حد شانه ها پرهیز شده و از محافظ های مخصوص قفسه سینه و جوراب واریس استفاده گردد . از چهار زانو نشستن و خم نمودن طولانی زانوها پرهیز کرده و در هنگام استراحت از یک بالش زیر پا جهت بالا نگه داشتن اندام تحتانی استفاده گردد استحمام روزانه با آب ولرم جهت محافظت از زخم ناحیه قفسه سینه و اندام ها بسیار سودمند خواهد بود .
• از تخت برای خوابیدن استفاده نمائید . چون استفاده از تخت خواب در نشست و برخاست راحت تر است بطور طاق باز بخوابید و از خوابیدن روی شکم بپرهیزید . هنگام بلند شدن از حالت خوابیده به سمت شانه راست چرخیده و با کمک دستان خود برخیزید و بنشینید کمی پاها را از تخت آویزان کرده اندکی صبر نمائید تا سیستم قلبی – عروقی شما تنظیم شود و سپس به آرامی برخیزید این عمل به شما کمک می کند تا از احساس سرگیجه و ناراحتی در هنگام بلند شدن جلوگیری گردد .
• به مدت ۲ ماه از خم شدن از ناحیه کمر و بلند نمودن بار پرهیز نمائید و در صورت نیاز از خم نمودن زانوها جهت این کار به جای خم نمودن کمر استفاده شود . بلند نمودن بار محدود به کمتر از ۴ کیلوگرم و آن هم بعد از ماه دوم مجاز خواهد بود .
• ۵/۱-۱ ماه بعد از عمل جراحی قلب سعی شود نماز به صورت نشسته خوانده شده و حتی الامکان از میز جهت خواندن نماز استفاده گردد.
• استفاده از دستشویی فرنگی به مدت ۵/۱ ماه توصیه می گردد و در صورت عدم داشتن آن در منزل می توانید از انواع قابل حمل که قابل تهیه از داروخانه ها می باشد استفاده نمائید.
• بعد از حدود ۶-۴ هفته از عمل جراحی قلب رانندگی کوتاه مدت و پس از ۳ ماه رانندگی طولانی مدت بلامانع خواهد بود . زمان بازگشت به کار براساس شغل بیماران متفاوت است . بعنوان مثال در مورد کارهای سبک نظیر کارهای دفتری ۶-۴ هفته و کارهای سنگین نظیر کشاورزی و تراشکاری و … ۳ ماه بعد از عمل جراحی قلب خواهد بود .
• اگر منزل شما در طبقات بالای ساختمان است و به ناچار باید از پله بالا بروید سعی کنید از نرده راه پله و یا یک همراه کمک گرفته و آرام بالا بروید پس از هر پله و یا هر دو پله کمی مکث نموده و نفس تازه کنید در فواصل ما بین طبقات نیز استراحت نمائید تا احساس ناراحتی و تنگی نفس برای شما ایجاد نشود .
• زمانی که توانستید یک طبقه راه پله را بدون احساس ناراحتی ، تنگی نفس و خستگی بپیمائید می توانید روابط جنسی خود را در حد توانایی از سرگیرید که حدود ۶-۴ هفته بعد از سکته و یا عمل جراحی قلب ممکن خواهد بود .
• سعی کنید آرامش را به زندگی خود باز گردانیده استرس ، اضطراب و افسردگی را ازخود و محیط زندگی خود دور نمائید .
• استفاده از موسیقی های آرامش بخش ، پوشیدن لباس با رنگهای شاد و روشن و مطالعه کتاب های مفید در این زمینه به شما بسیار کمک خواهد نمود . در صورتی که از اضطراب و یا افسردگی رنج می برید حتماً با یک روانپزشک مشورت نمائید.
• جهت آگاهی از رژیم غذایی مناسب با یک متخصص تغذیه مجرب مشورت نمائید . استفاده از نان های سبوس دار و تیره رنگ بهتر از نان های سفید خواهد بود و مصرف میوه جات و سبزیجات را در رژیم غذایی خود اضافه نمائید.
● بازتوانی قلبی
تمرینات ورزشی منظم در قالب بازتوانی همه جانبه برای نخستین بار در آمریکا از حدود ۴۰ سال پیش آغاز شده و به تدریج با روشن شدن اثرات آن گسترش یافت بطوری که هم اکنون حدود ۴۰۰۰ کیلینک بازتوانی فقط در آمریکا مشغول بکار است .
محققان از قبیل لاوی و میلانی ۲۰۰۰ و گریفو ۲۰۰۰ ثابت نمودند که برنامه های بازتوانی قلبی پیشرفتهایی در ظرفیت تمرین هوازی و کیفیت زندگی افراد جوان و مسن مبتلا به بیماری قلبی به وجود می آورد .
● اهداف بازتوانی قلب در بیماران جراحی قلب :
۱- ظرفیت ورزشی مشخص افزایش یافته و بیمار خود را با تغییرات انجام شده تطبیق دهد .
۲- پیشرفت بیمار برای انجام تمرینات به صورت مستقل
۳- کاهش Depression و دلواپسی بیمار
۴- افزایش انجام کارهای فیزیکی
۵- دادن ورزش با شدت بیشتر
۶- قراردادن سطح اسیدلاکتیک در سطحی پایین
۷- بهبود سیستم قلبی – عروقی ریوی
Intensity :
در افرادی بی حرکت و بیمار ۴۰-۵۰% max
در افراد ورزشکار ۸۰% max
در افراد معمولی ۶۰% max
Duration : 20-30 min در افراد معمولی .
۱۰-۱۵ min در افراد ورزشکار
۴۵ min در افراد بیمار و کم حرکت
Frequency : در افراد عادی یک روز در میان ، در ورزشکاران ۶ روز در هفته
