امروزه شرایط و نوع زندگی ها با چند دهه ی اخیر بسیار فرق کرده است. نوع کار ، شرایط زندگی ، دغدغه ها مشکلات و حتی بیماری های این دوره با چند دوره ی اخیر بسیار متفاوت بوده است. امروزه دو خطری که سلامت عده ی کثیری از نوجوانان و جوانان را تهدید می کند ، مسئله ی چاقی و افسردگی است.
اگر فرزند شما که قبلا بعد از مدرسه، به حیاط منزل می رفت تا با همسن و سالانش بازی کند؛ الان ترجیح می دهد جلوی تلویزیون بنشیند و در حال تلویزیون دیدن یک کاسه چیپس بخورد. اگر پسر شما که قبلا عاشق فوتبال بود حالا تا وقت شام به اتاقش می رود تا پشت درهای بسته نوشابه و پفک بخورد و بازی های ویدیویی بکند، اگر دوستانش دیگر مانند گذشته به او زنگ نمی زنند و چشمان فرزندتان دیگر مانند گذشته از شادی برق نمی زند.اگر وقتی شما از او می پرسید که چرا سرحال نیست با صدایی یکنواخت به شما پاسخ می دهد که من خوبم! بهتر است دیگر بی تفاوت نمانید و برای افسردگی فرزندتان کاری بکنید. متخصصان می گویند پر خوری هم می تواند یکی از علائم افسردگی باشدو جالب این جاست که اضافه وزن و چاقی هم می تواند موجب افسردگی کودک شود. می پرسید چگونه؟ اگر چاقی اعتماد به نفس کودک را جریحه دار کند و موجب تنهایی و گوشه گیری او بشود، زمینه افسردگی را هم فراهم می کند. البته والدین می توانند این چزخه معیوب را بشکنند و جلوی افسردگی و چاقی فرزندشان را بگیرند. در این مقاله می خواهیم درهمین مورد صحبت کنیم:
امروزه شیوع چاقی در کودکان بسیار زیاد شده است. از هر سه کودک یکی شان دچار چاقی است. متاسفانه آمار افسردگی هم روز به روز زیادتر می شود و متخصصان متوجه شده اند که این دو مشکل یعنی چاقی و افسردگی با هم مربوط هستند. اگر چه این ارتباط معمولا خیلی واضح نیست اما متخصصان معتقدند لازم است والدین به این نکته توجه و دقت کافی داشته باشند تا بتوانند عادات پرخوری کودکشان را در صورت همراهی با افسردگی و خلق پایین متوجه شوند. متخصصان دانشگاه کلمبیا در سال ۲۰۰۱ اعلام کردند که کودکان افسرده بیش از دیگر کودکان به بزرگسالانی چاق مبدل می شوند. در فرهنگ امروز به خصوص در شهر های بزرگ چاق شدن کار ساده ای است. فقط کافی است که احساس غم وجودت را بگیرد تا برای جبرانش به خوردن روی بیاوری!
خوراکی های خوشحال کننده
احساس تهی بودن که با افسردگی و چاقی ایجاد می شود فرزندان شما را وا می دارد که شکمشان را از تنقلات شیرین و شکلات که سرشار از کربوهیدرات است، پر کنند. این خوراکی ها باعث می شوند موادشیمیایی در بدن کوددک آزاد بشود که به او احساس بهتری دست بدهد.
دقت داشته باشید که گاهی افسردگی به دنبال مشکلات جسمی در کودک شما ایجاد می شود مثلا کم خونی و کم کاری تیرویید هم می تواند موجب افسردگی کودک شما شود. از طرفی بعضی از داروهای ضد افسردگی هم می توانند موجب چاقی شوند. بنابراین لازم است حتما نظارت کنید که فرزندتان داروهایش را مطابق آنچه پزشک تجویز کرده مصرف کند.
با وجود اینکه تشخیص افسردگی در کودکان کار هر کسی نیست و سخت تر از تشخیص این بیماری در بزرگسالان است اما بررسی ۱۵۰۰ کودک ۹ تا ۱۰ ساله نشان داده که ۲۰ درصد از کودکان چاق دچار افسردگی وناراحتی بودند در حالی که آمار افسردگی در کودکان با وزن طبیعی ۸ درصد بوده است. اگر به این مقایسه دقت کنید متوجه می شوید که اختلاف کمی نیست.
بی خوابی مشترک
بررسیهای دیگر نشان داده که اغلب کودکان افسرده در به خواب رفتن مشکلاتی دارند و بیشتر طول می کشد تا به خواب بروند. جالب این جاست که کودکان چاق هم اغلب مشکلات خواب دارند. اغلب کودکان چاق از آپنه خواب رنج می برند این مشکل به حالتی گفته می شود که در خواب به علت شلی و افتادگی عضلات حنجره،توقف تنفسی بوجود می آید. این افراد معمولا در طول روز خواب آلوده هستند و این می تواند آنها را از فعالیت های روزانه باز داشته و موجب افسردگی آنها هم بشود. همان طور که می بینید افسردگی و چاقی با هم ارتباطی تنگاتنگ دارند و به همین علت هم جدا کردن آنها از هم خیلی ساده نیست.
اعتماد به نفس جریحه دارشده
کودکانی که در سنین کم هستند و به ظاهر خود توجه دارند اغلب به علت چاقی اعتماد به نفس خود را از دست می دهند، افکاری که این کودکان را آزار داده و اعتماد به نفس آنها را جریحه دار می کند با بزرگ شدن آنها، رشد کرده و تا بزرگسالی به همراه آنها می ماند. بی تحرکی و بی حالی، مشخصه های بارز افسردگی هستند که موجب چاقی هم می شوند. هر چه کودک بیشتر از قبل جلوی تلویزیون و رایانه بنشیند و خوراکی های پرکالری بخورد، طبیعی است که کالری کمتری می سوزاند و روز به روز چاق تر می شود. چاقی باعث می شود که شانس فعالیت و ورزش های سالم از او گرفته شود، چون دیگر نمی تواند مانند قبل بدود و بازی کند، بنابراین ساعت تماشای تلویزیون او بیشتر شده و فعالیتش کمتر و کمتر می شود و این چرخه معیوب افسردگی، بی تحرکی و چاقی، بیشتر و بیشتر او را به درد سر می اندازد.
چه باید کرد؟
کار شما والدین این است که یک جای این زنجیر را بشکنید و چرخه را متوقف کنید. کافی است به او اجازه ندهید بیش از یک ساعت پای تلویزیون بنشیند. یا اینکه خوراکی های پرکالری به طور بی رویه مانند چیپس و پفک و نوشابه های شیرین در اختیار او قرار ندهید. جالب است بدانید تحقیقات ثابت کرده که خود فعالیت ورزشی می تواند تا حد زیادی خلق فرد را بالا ببرد و جزیی از درمان افسردگی او باشد. بنابراین با وادار کردن فرزندتان به شرکت در فعالیت های ورزشی هم می توانید شروع کنید.
۹ توصیه مهم برای والدین
اگر فرزند شما کم خواب است، بی تحرک و بی حال است و پرخوری می کند و افسرده است به این نکات توجه کنید تا بتوانید او را از این گرداب پرتلاطم نجات دهید:
۱) محبت بی قید و شرطتان را به او ابراز کنید: به کودکتان حتی اگر خیلی چاق است وبه توصیه های شما گوش نمی دهد محبت کنید. برای اینکه زمینه حل مشکل را فراهم کنید لازم است در ابتدا جوی سالم در خانه داشته باشید که سرشار از محبت و عشق است. با عشق و محبت خواهید توانست برای او مواد سالم غذایی، ورزش و فعالیت های اجتماعی سالم را فراهم کنید. وقتی کودک شما بداند که شما او را سرزنش نمی کنید و تنها می خواهید به او کمک کنید، بیشتر به حرف شما گوش خواهد کرد.
۲) الگو باشید: اگر شما خودتان پرخوری می کنید و چیپس و نوشابه زیاد می خورید چه طور انتظار دارید که فرزندتان به حرف شما گوش بدهد و از این خوارکی های ناسالم دوری کند. بنابراین لازم است الگو باشید و اول خودتان عادات غذایی سالم را اجرا کنید. به ورزش بروید و از مواد خوراکی ناسالم و پرکالری دوری کنید. بهتر است هیچ نوع خوراکی را ممنوع نکنید تنها میزان مصرف را محدود کنید تا ولعی برای کودکتان ایجاد نشود. بهترین روش برای محدود کردن بعضی خوراکی ها این است که به جای اینکه به فرزندتان بگویید به سمت کمد نرود، از ابتدا این خوراکی ها را نخرید و در منزل ذخیره نکنید. وقتی این خوراکی ها جلوی چشم کودک نباشد طبیعی است که کمتر به طرف آنها می رود.
۳) فرزندتان را به خاطر پر خوری و چاقی سرزنش نکنید: این فکر خوبی نیست که به فرزندتان مدام غر بزنید و هی از او ایراد بگیرید. به خصوص وقتی که افسرده است و چاق! این ایراد گیری و سرزنش های شما تنها اثرش این است که او را ناراحت تر و افسرده تر کرده و بیشتر وادار به خوردن کربوهیدرات می کند. او برای اینکه از احساس بد به حس خوب برسد چاره ای جز این ندارد که بیشتر و بیشتر بخورد. اما اگر شما بدون سرزنش و توهین به او توصیه های از سر محبتتان را بگویید، او به کم خوری و ورزش تشویق خواهد شد. بنابراین به جای ایراد گرفتن سعی کنید از فعالیت های جسمی و اجتماعی او تعریف و تمجید کنید و حتی اگر لازم شد برایش به خاطر شرکت در یک فعالیت ورزشی جایزه هم تهیه کنید. یادتان باشد همیشه اثر تشویق بیش از تنبیه است.
۴) درمان اصلی یادتان نرود: چه چاقی و چه افسردگی هر دو نیاز به درمان دارند. برای این کار لازم است با پزشکان متخصص کودک و روانپزشکان کودک مشورت کنید. یادتان باشد گاهی بیماری های جسمی زمینه ساز افسردگی هستند بنابراین ممکن است لازم باشد یک سری آزمایشات هم برای کودکتان انجام شود.
۵) علت را ریشه یابی کنید: اگر بتوانید علت افسردگی کودک را ریشه یابی کنید کمک بزرگی به درمان او کرده اید. گاهی مشکلات درسی و مدرسه باعث افسردگی فرزند شما شده و با حل این مشکلات می توان او را از شر افسردگی و پرخوری خلاص کرد. اگر فرزندتان بداند که سلامتی او بیش از نمره ۲۰ اش برای شما اهمیت دارد شاید کمتر غصه بخورد و دچار عواقب ناشی از افسردگی بشود. اگر از علت افسردگی کودکتان بی خبرید لازم است از مشاور و روانشناس کمک بگیرید. شاید مشاور مدرسه و روانشناس بتواند با کمی رواندرمانی و گفتگو علت را ریشه یابی کرده و با راهنمایی های پی در پی کودکتان را از این همه دردرسر نجات بدهد.
۶) جایگزین کنید: گاهی فرزندتان از پرخوری برای جبران استرس هاس روحی کمک می گیرد. اگر چنین چیزی واقعیت دارد لازم است عوامل محرک پرخوری را شناسایی کرده و به جای آن چیز دیگری را جایگزین کنید. مثلا ممکن است فرزند شما موقع امتحانات پرخور شده و دچار ناراحتی می شود. گاهی ممکن است در تنهایی و بعد از دعوا با دوستانش دچار پرخوری شود. در هر حال با کودکتان صحبت کنید و سعی کنید برای کم کردن استرس او روشی دیگر پیدا کنید. پیاده روی، درس خواندن با هم کلاسی های زرنگ تر، موسیقی و… می توانند جایگزین های بهتری باشند.
۷) احساسات او را ثبت کنید: می توانید از فرزندتان بخواهید که هنگام ناراحتی و یا زمانی که میل به پرخوری دارد در یک تقویم علامت بگذارد. با کمک این جدول شما خواهید توانست الگوی افسردگی و پرخوری او را دریابید و حتی به محرک های آن دست پیدا کنید. بعد از شناسایی الگو و محرک های افسردگی درمان آن هم دست یافتنی تر می شود
۸) با کودک حرف بزنید: اگر نمرات بد در مدرسه باعث افسردگی فرزندتان شده لازم است با او صحبت کرده و حتما با معلم فرزندتان در این باره مشورت کنید. از معلم بخواهید که به او راهنمایی و کمک کند تا عملکرد بهتری در مدرسه داشته باشد. اگر کودکتان در مدرسه قربانی قلدری دیگران شده است و به همین علت تمایلی به وارد جمع شدن ندارد و دچار مشکلات روحی شده است، لازم است که به او کمک کنید تا محیط های سالم و مثبت را تجربه کند. در این مورد با اولیای مدرسه مساله را در میان بگذارید و از آنها هم کمک بخواهید.
۹) فعالیت های دسته جمعی و خانوادگی را از یاد نبرید: بهترین شروع برای فعالیت های جسمی و اجتماعی در یک کودک افسرده و چاق، فعالیتهای خانوادگی و گروهی هستند. پیاده روی خانوادگی در پارک نزدیک خانه بعد از شام، بازی های دسته جمعی، دوچرخه سواری گروهی، کوهنوردی روزهای تعطیل و… همه نمونه هایی از روش های سالمی است که می تواند فرزند شما را از شر فسردگی و چاقی خلاص کند.
