کودکی که همبازیهایش از جنس «پرندگان خشمگین»، «کندی کراش» و … باشد، هرگز به بلوغ اجتماعی و ارتباطی که نیاز یک انسان تکامل یافته است، دست نخواهد یافت.
در کنار تمام دغدغه‌هایی که برای تربیت کودک، در یک دهه قبل وجود داشت، امروزه یک دل‌نگرانی و مشغولیت ذهنی دیگر هم پیدا شده است؛ آن‌هم استفاده یا عدم استفاده کودکان از تکنولوژیهای روز است. کودکی که تنها هشت ماه دارد، زمانی که با یک توپ قرمزرنگ بزرگ و یک گوشی موبایل روبرو می‌شود، جلوی چشم‌های متعجب والدینش، گوشی موبایل را انتخاب میکند. علت این امر الزاما این نیست که گوشی موبایل با رنگ کدر و تیره‌اش و جنس نه چندان جذابش، برای کودکی هشت ماهه جذاب‌تر است، بلکه ممکن است به دلیل استفاده دائمی والدین از موبایل، شنیدن صدای موسیقی، یا دیدن عکس و فیلم از آن باشد که توجه کودک را جلب میکند.
کودک دو سه ساله، گوشی موبایل را آنقدر در دست والدینش دیده که به خوبی با آن آشناست. می داند که میتواند با آن موسیقی بشنود، عکس و فیلم ببیند، بازی کند و …! بنابراین در اغلب خانه‌هایی که یک کودک وجود دارد، چالشی دائمی بین کودک و والدینش در استفاده از موبایل وجود دارد. عده‌ای از والدین هنگام تماشای مهارت فرزند خردسالشان در استفاده از گجتها دچار شگفتی و تعجب و ذوق‌زدگی می‌شوند و معتقدند، کار با تکنولوژی سبب افزایش هوش کودک می‌شود. عده‌ای دیگر معتقدند که به هزار و یک دلیل استفاه از تکنولوژیهای ارتباطی تا در سنین کم برای فرزندشان مضر است و پای این تصمیم خود می‌مانند.
احساس نیاز کاذب
تا به حال با خود فکر کرده‌اید چرا کودکان این چنین به داشتن یک تلفن همراه احساس نیاز میکنند؟ چرا به توپ فوتبال، کتاب‌های مختلف، عروسک‌های سخنگو یا حتی یک ربات حرفهای احساس نیاز کمتری دارند؟ به هر حال آنها هم جذابیت‌های خاص خود را دارند. اما آنقدری که کودک برای داشتن یک تلفن همراه پافشاری میکند و هزار و یک دلیل برای داشتنش می‌تراشد، ذهنش درگیر داشتن چیز دیگری نیست.
به نظر می رسد که کودکان برای گوشی همراه نقش اسباب بازی قائلند. آنها با اینکه هدفشان را از داشتن تلفن همراه صحبت با دوستانشان عنوان میکنند، اما بیش از ارتباط، به امکانات جانبی آن نگاه می کنند. البته نمی توان احساس نیاز همه‌ی کودکان را در یک گروه طبقه بندی کرد. اما چند دلیل عمده در این رابطه وجود دارد؛
الف: روزی که مادر، پدر شدیم
روزی که والدین باور کنند و ایمان بیاورند به این که آنها الگوی دائمی، جدی و بسیار قوی‌ای برای کودکانشان هستند، قطعا جدی تر به رفتارها، علایق، عقاید و سلایقشان فکر خواهند کرد. بله! همه والدین میدانند که کودکانشان از آنها تقلید می کنند، اما باور واقعی در این زمینه بسیار کم است. جمله معروفی وجود دارد که می گوید: « کودکان ما آنگونه می شوند که ما هستیم، نه آنگونه که دلمان میخواهد» پس اگر والدینی هستید که زندگی و فعالیت و ارتباط‌هایتان در استفاده از انواع تکنولوژیهای روز خلاصه شده، نباید دنبال دلیل دیگری برای احساس نیاز فرزندتان به این ابزارها باشید. اگر به جای پارک و گردش و پیک‌نیک‌های دسته جمعی به حضور در شبکه های اجتماعی مشغولید، به جای کتاب خواندن، سایتها را بالا و پایین می کنید، اگر به جای سر زدن به فامیل و آشنا، احوال آنها را در لاین و اتساپ و وایبر می پرسید و حتی هنگام غذا خوردن هم با تلفن همراهتان مشغولید، کودک شما برای فرار از تنهایی‌اش، برای داشتن دوستی که سرگرمش کند و برای اینکه مثل والدینش بزرگ و مستقل به چشم بیاید، به دنبال داشتن یکی این از این ابزار، خاصه گوشی موبایل خواهد بود. و این مهمترین دلیل در این زمینه است.
ب: همه دارند من هم میخواهم
وقتی همه‌ی کودکان، دوست و آشنا، همه بچه های کلاس و … تلفن همراه دارند، پس من هم باید داشته باشم. این استدلال صاف و ساده کودکان برای داشتن گوشی همراه، دلیل بسیار پررنگی برای والدین است که به زودی کودکشان را صاحب خوشبخت یکی از این ابزارها کنند. والدین با این دلیل که کودکشان عقده ای بار می آید و نباید احساس کمبود کند، خیلی زود با این استدلال به خواست کودکشان تن در می دهند.
ج: میخواهم مستقل باشم
داشتن یک سیم کارت و موبایل شخصی به کودک احساس استقلال و بزرگ شدن میدهد. او میخواهد سرگرمیهایی مثل بزرگترها داشته باشد، از اینکه به دست دیگران چشم بدوزد یا دائما در حال استفاده از موبایل پدر و مادرش باشد خسته شده و میخواهد اعلام استقلال و بزرگی کند.
د: یک تیر و چند نشان
داشتن امکانات متفاوت این وسایل که همه را یکجا و در یک زمان در اختیار صاحب آن قرار میدهد، علت عمده‌ی علاقه به داشتن آن است. کودکان می توانند ساعتهای طولانی تنهایی و اوقات فراغت خود را با انواع سرگرمی های آن پر کنند.
ج: قربانیان تبلیغ و تجارت
کودکان شادی که با تبلتهایشان مشغولند، گربه سخنگویی که با صدایی جذاب حرفهای کودک را تکرار میکند، کودکی که با موبایل شخصی‌اش، احوال پدر و مادرش را می پرسد و از این اتفاق راضی و خشنود است و تبلیغ سیم کارت کودک و سیم کارت نوجوان و … تبلیغاتی هستند که روزانه چندین بار از رسانه های جمعی رسمی و غیررسمی تلاش میکنند محصولات خود را به فروش برسانند. کودک تحت تأثیر این تبلیغات احساس نیاز به داشتن این ابزار را در خود پرورش میدهد. در واقع مصرف‌گرایی دامنه‌اش به سرزمین پاک کودکی هم کشیده شده است.
آسیب‌های کاهش سن استفاده از تکنولوژی
طی یک تحقیق در سال ۲۰۱۰ مشخص شده است که حدود ۴۰ درصد از کودکان زیر هشت سال و حتی کوچکتر برای برخی کارها از تبلت و گوشی های هوشمند استفاده میکنند. متخصصان معتقدند که کودکان دو ـ سه ساله هیچ نیازی به استفاده از تکنولوژی و فناوریهای جدید ندارند. این مهارت و خلاقیت والدین است که چگونه او را از این وسایل دور کرده و سرگرمی‌های مفید دیگری همچون استفاده از طبیعت، بازی، کتاب خواندن و … برای کودک جور کنند.
تجربه مستقیم با حقیقت
تمام یادگیری، تجربه و خلاقیت کودک در سنین اولیه زندگی، برمیگردد به ارتباط مستقیم او با دنیا و زندگی. کودک از این ارتباط که شامل، دیدن، شنیدن، لمس و بو کردن می شود، آماده زندگی می شود. رشد جسم، ذهن و خلاقیت او از این مسیر تأمین می شود. اما زمانی که کودک خردسال، درست زمانی که می بایست به ارتباط مستقیم با محیط و طبیعت اطرافش بپردازد، بیشتر زمان خود را به کار با گجتها بپردازد، در تمام مراحل دچار نقصان می شود. «از سوی دیگر کارشناسان معتقدند فرکانس‌های رادیویی ناشی از تلفن‌های هوشمند بر رشد ذهنی افراد تاثیر می‌گذارند.کارشناسان دانشگاه کالیفرنیا آزمایشی را برای شناخت تاثیر استفاده از اینترنت بر تغییر ذهن افراد انجام داده‌اند. در این مطالعه دو گروه بررسی شده‌اند. یکی گروهی با تجارب استفاده اندک از تکنولوژی و گروه دیگر که تجربه کاربرد زیاد این ابزار را داشتند. عکس‌هایی که از مغز این افراد گرفته شد نشان داد هر دو گروه عملکرد ذهنی یکسانی داشتند اما کسانی که بیشتر از ابزار الکترونیک استفاده کرده بودند ذهنشان مهارتهای یادگیری‌های سنتی شامل تمرکز، خواندن و نوشتن را در آنها محدود می‌کرد.»
کودکان چاق، کودکان بیمار
جسم کودک در حال رشد است و تحرک، یکی از عوامل رشد همه جانبه و سالم کودک است. اما استفاده از تکنولوژیهای روز، تماشای ساعتها تلوزیون و بازیهای یارانه‌ای، فرصت تحرک و بازیهای جسمی را از کودک می گیرد و او را در مسیر رشد جسمی دچار مشکل میکند. تعداد کودکان چاق روز به روز به دلیل عدم تحرک و استفاده از تکنولوژی های به مثابه بازی، بیشتر می شود.
عدم بلوغ اجتماعی و کاهش مهارتهای فردی
کودکی که همبازیهایش از جنس «پرندگان خشمگین»، «کندی کراش» و … باشد، هرگز به بلوغ اجتماعی و ارتباطی که نیاز یک انسان تکامل یافته است، دست نخواهد یافت. او دچار انزوا، عدم مهارت ارتباط با همسالان، پرخاشگری و … می شود.
کُشنده خلاقیت:
متخصصان معتقدند که استفاده بیش از حد و زودهنگام از وسایل تکنولوژی سبب کاهش خلاقیت در کودکان می شود، چرا که تکنولوژی همه چیز را حاضر آماده در اختیار آنها قرار میدهد، در حالی که خلاقیت از کودکی شکل می گیرد و کودک باید بیاموزد آنچه را که میخواهد با آن سرگرم شود، در ساخت یا بازی با آن نقش فعال داشته باشد و نه منفعل.
عدم تمرکز و افت تحصیلی
متخصصان و پژوهشگران طبق تحقیقات خود اعلام کردند کودکانی که زودهنگام و به مدت طولانی در حال استفاده از تکنولوژی و کار با موبایل و تبلت و … هستند، در آینده توانایی تمرکز بر درس در آنها کمتر دیده می شود. آنها در خواندن و نوشتن ضعیف تر از دیگران عمل میکنند و دچار افت تحصیلی خواهند شد.
کنترل کودک توسط تبلیغ و تجارت
کودکان امروز قربانیان مظلوم تبلیغ و تجارتند، حتی گاه نوع تغذیه ی آنها تحت تأثیر تبلیغاتی است که از طریق اپلیکیشنها، شبکه های اجتماعی و … به آنها القاء می شود. طبق یکی از تحقیقات محققان، بازی های اینترنتی بر روی نوع انتخاب غذا تعداد و وعده های غذایی کودکان اثر داشته است. اغلب شرکتهای اینترنتی که ارائه دهنده بازیهای آنلاین و کامپیوتری هستند، از طریق این بازیها محصولات خود را که برای کودکان تدارک دیده اند، تبلیغ میکنند. «در مطالعه جدید، محققان در دانشگاه جورج تاون در واشنگتن، دی سی به این نتیجه رسیده اند که این گونه شرکت ها یک فاجعه بزرگ برای جمعیت کودکان به شمار می آیند زیرا نحوه خورد و خوراک آنان را تحت تاثیر قرار داده اند . محققان با تحقیقاتی که بر روی گروه کودکان داشته اند توانسته اند به این نتیجه برسند که برخی از این کودکان به محض فراغت از بازی به دنبال میان وعده هایی همچون نوشابه چیپس و پفک بوده اند و عده ای دیگر فقط میوه جات و آب میوه را انتخاب کرده اند. در ادامه یافته ها، محققان به این نتیجه رسیده اند که تعدادی از این شرکت ها در تبلیغات خود سلامت کودکان را در نظر نمیگیرند و باید به طرز جدی با آن ها مقابله شود .از طرفی می توان از تبلیغات و بازی های انلاین توسط شرکت ها برای انتخاب بهینه میان وعده توسط کودکان استفاده کرد .از این روش می توان به نحو مؤثری برای کاهش چاقی و بیماری های این چنینی در کودکان استفاده کرد . در مطالعه ای که صورت گرفت حدود ۳۰ کودک آفریقایی بین ۹ و ۱۰ ساله مورد آزمایش قرار گرفتند.»
استبداد نرم
کودکان ما ناخواسته تحت تأثیر استبدادی مدرن قرار گرفته اند. جسم، ذهن، حتی تغذیه آنها تحت تأثیر تبلیغات و بازیها و شبکه های اجتماعی است، در حالی که آنها هنوز به قدرت تفکر و انتخاب صحیح دست پیدا نکرده اند.
منبع:گروه فرهنگ و جامعه گرداب
