گیاهان براحتی در دسترس مردم هستند و مردم میتوانند با مراجعه به عطاری ها یا مغازه های فروش گیاهان دارویی مواد گیاهی را دریافت و مصرف نمایند.برای تسکین درد اکثر اوقات پیشنهاد اول متخصصان و دکتران استفاده از گیاهان دارویی بوده است اما گیاهان میتوانند در کنار خاصیت هایشان مضراتی هم داشته باشند.
تعدادی از گیاهان با مکانیسم‌های مختلف و اکثرا از طریق تحریک غدد تولید شیر باعث افزایش شیر مادران شیرده می‌شوند. بعضی از این گیاهان ممکن است به دلایل مختلف برای تعدادی از مادران محدودیت و یا ممنوعیت مصرف داشته باشند. همچنین، بعضی از خواص یا مزه گیاهان به شیر منتقل می‌شود و می‌تواند بر روی کودک تاثیرات مثبت یا منفی بگذارد. مثلا بعضی از گیاهان باعث نفخ می‌شوند و این اثر به شیر منتقل شده و می‌تواند در کودک ایجاد نفخ و ناراحتی (دل درد) کند. در بسیاری از موارد گریه نوزادان مربوط به نفخ‌های حاصل از این نوع تغذیه مادر می‌باشد. برعکس، بعضی گیاهان معطر خاصیت ضدنفخ داشته و با ورود به شیر مادر از دل درد کودک جلوگیری می‌کنند؛ مانند سبزیجات خوراکی، از جمله ریحان، ترخون، زیره، رازیانه و گشنیز.
از گیاهانی که در دسترس عموم قرار دارند و مصرف آنها محدودیتی ندارد، می‌توان به چند گیاه زیر اشاره کرد :
بادام زمینی
گیاهی است با نام علمی «Arachis Hypogaea» که در جهان به نام Peanut مشهور است. نام دیگر آن پسته زمینی و از خانواده نخود است. چون میوه گیاه در زیر خاک مراحل رشد خود را می‌گذراند و در پایان آن را از زیر خاک خارج می‌کنند بدین نام مشهور شده است. این میوه‌ها حاوی یک تا شش دانه تقریبا تخم‌مرغی شکل بوده و دارای پوسته نازک قهوه‌ای می‌باشند. هر دانه رنگ سفید مایل به زرد و چرب دارای دو لپه می‌باشد. قسمت مورد استفاده گیاه همین دانه‌هاست که در بازار به صورت خام یا نمک زده و یا بو داده به فروش می‌رسد. این گیاه ضدچسبندگی پلاکت‌ها (که برای رقیق شدن خون موثر است)، ضداکسیدان، افزایش دهنده قوای جنسی، ضدقارچ، مسکن دردهای سینه و شیرافزا می‌باشد. روغن بادام زمینی از روغن‌های خوب خوراکی است که باعث افزایش کلسترول و چربی نمی‌شود و در سال‌های اخیر به عنوان روغن قابل استفاده در غذا مورد توجه قرار گرفته است. تاکنون عارضه‌ای از بادام زمینی گزارش نشده؛ ولی ممکن است بعضی افراد نسبت به آن حساسیت داشته باشند. روغن بادام زمینی به نام روغن آراشید (Arachid oil) معروف است که به صورت مایع با رنگ زرد روشن می‌باشد. ویتامین‌های B1 و D از مهم‌ترین ویتامین‌های موجود در بادام زمینی هستند.
ریحان
گیاهی است با نام علمی «Ocimum basilicum» که در جهان به نام Basil مشهور بوده و نام دیگر این گیاه ضیمران می‌باشد. ریحان از خانواده نعناع است. قسمت مورد استفاده گیاه برگ‌های آن است. ریحان جزء گیاهان معطر و دارای خاصیت ضدنفخ برای مادر و کودک می‌باشد. این گیاه نیز شیرافزاست. از دیگر خواص ریحان می‌توان به اثرات ضد درد، ضدآلزایمر، ضدسرطان، ضدتب، هضم‌کننده غذا، ادرارآور، قاعده‌آور، مقوی معده و آرامبخشی اشاره کرد. ریحان بنفش دیگر واریته آن است که مزه و بوی آن با ریحان سبز تفاوت دارد. چون ریحان بنفش در ایران و نقاط معدودی از دنیا وجود دارد، هنوز تحقیقات کاملی بر روی مواد و اثرات دارویی آن صورت نگرفته و تفاوت مواد و اثرات آن با ریحان سبز مشخص نشده است.
رازیانه
گیاهی است با نام علمی «Foeniculum Vulgar» که در جهان به نام Fennel مشهور است. این گیاه از خانواده چتریان (جعفری) می‌باشد. قسمت مورد استفاده رازیانه دانه‌های آن است. با توجه به اینکه دانه‌ها حاوی اسانس معطری می‌باشند، این گیاه خاصیت ضدنفخ دارد که می‌تواند برای مادر و کودک مفید باشد. رازیانه دارای هورمون‌های گیاهی است که از طریق تحریک غدد مترشحه شیر باعث افزایش شیر مادران شیرده می‌شود. میزان مصرف روزانه در حد 5 گرم یا یک قاشق مرباخوری از دانه است. برای تاثیر بیشتر، بهتر است دانه‌ها را پودر کرده و روی غذا ریخت و یا آن را با شیر یا آب مخلوط نمود. همچنین می‌توان آن را با ماست مخلوط و مصرف کرد. اثرات مهم دیگر رازیانه شامل اثرات ضداسپاسم، خلط‌آور، ضدسرفه، افزایش‌دهنده میل جنسی، مقوی قلب، ادرارآور و ضدمیکروب می‌باشد. با وجود آنکه از رازیانه عارضه جانبی گزارش نشده است، ولی مصرف زیاد آن ممکن است باعث استفراغ و یا حساسیت گردد. همچنین، مصرف آن در دوران حاملگی توصیه نمی‌شود.
سیاه دانه
گیاهی است با نام علمی «Nigella Sativa» که در جهان به نام Black Cumin مشهور است. این گیاه از خانواده آلاله بوده و قسمت مورد استفاده دانه‌ها می‌باشند. سیاه‌دانه نیز از گیاهان معطر است و مصرف خوراکی آن باعث رفع نفخ در مادران شیرده و کودکان می‌شود. در صفحه 88 کتاب گیاهان دارویی از قول پیغمبر عظیم‌الشان اسلام حضرت محمد(ص) در مورد سیاه‌دانه چنین آمده است:
«حضرت محمد(ص) سیاه‌دانه را دوای همه دردها می‌دانستند و از 1400 سال قبل مصرف آن را به مسلمانان توصیه فرموده‌اند؛ به همین جهت سیاه‌دانه یکی از مشهورترین گیاهان دارویی در جهان اسلام است». (Jamesa.Duke، چاپ سال 2002، آمریکا)
مهم‌ترین اثرات گزارش شده سیاه دانه به قرار زیر است :
ضددرد، ضدسرطان، ضدحساسیت، هضم‌کننده غذا، ادرارآور، کاهش‌دهنده پرفشاری خون، کاهش‌دهنده اوره خون، محرک سیستم ایمنی بدن، مقوی معده و شیرافزا. روزانه مصرف 2 گرم سیاه‌دانه بلامانع است. بهتر است دانه‌ها له شوند تا اثر آنها بیشتر گردد. گرچه عوارض جانبی از سیاه‌دانه گزارش نشده است، ولی توصیه می‌گردد این گیاه در دوران بارداری مصرف نشود. در حال حاضر، سیاه‌دانه یکی از پرمصرف‌ترین دانه‌های معطر، به خصوص در ادویه‌جات و طعم‌دهنده‌ها در جهان است.
سیب زمینی
گیاهی است با نام علمی «Solanum Tuberosum» که در جهان به نام Potato مشهور است. این گیاه از خانواده سیب‌زمینی می‌باشد. قسمت مورد استفاده سیب‌زمینی در حقیقت ساقه‌های زیرزمینی متورم شده آن است که حاوی مقدار زیادی نشاسته می‌باشد. سیب‌زمینی بعد از رشد کامل از زیرزمین بیرون آورده می‌شود. این گیاه حداقل از 2500 سال قبل کشت می‌شده است و در حال حاضر نقش مهمی در تغذیه جهان دارد. سیب‌زمینی از نظر پروتئین بسیار ضعیف بوده و حداکثر حاوی 5 درصد از این ماده است، ولی از نظر وجود آهن، ویتامین C و ویتامین 2 B (ریبوفلاوین) غنی می‌باشد. این مواد بیشتر در پوست سیب‌زمینی وجود دارند. مهم‌ترین اثرات سیب‌زمینی شامل اثرات ضددرد، ضدمیکروب، تقویت‌کننده قلب، ادرارآور، پایین‌آورنده پرفشاری خون، خواب‌آور، خلط‌آور، تقویت‌کننده عضلات، اشتهاآور و شیرافزا می‌باشد. گرچه از سیب‌زمینی عوارضی گزارش نشده است، ولی قسمت‌های سبز رنگ آن سمی و خطرناک است. سموم موجود در قسمت‌های سبز سیب‌زمینی در اثر پختن از بین می‌رود، ولی لازم است قبل از پخت و مصرف قسمت‌های سبز سیب‌زمینی که اصولا زیر پوست آن قرار گرفته، دور ریخته شود. با اینکه واریته‌های مختلفی از سیب‌زمینی در بازار وجود دارد که گاه از نظر شکل، رنگ و مزه با هم متفاوت هستند؛ ولی ارزش غذایی و اثرات آنها تا حد زیادی مشابه است.
دکترمحد‌حسین صالحی سورمقی؛ دکترای تخصص فارماکوگنوزی، استاد دانشکده دارو‌سازی دانشگاه تهران
منبع : زندگی آنلاین
