شب ادراری کودکان و مشکلات آن

به گونه ای که تا سن ۱۰ سالگی نزدیک به ۹۵ درصد از کودکان بهبود می‌یابند.
روش های درمانی متفاوتی بدون در نظر گرفتن علت شب ادراری برای حل این مشکل وجود دارد. اما اگر بیماری های جسمی مانند دیابت، یبوست و عفونت ادراری علت قضیه باشد، حتما لازم است که پزشک درمان بیماری اصلی را شروع کند.
در خصوص شب ادراری کودکان و مشکلات آن با “دکتر آلاله قیصری، فوق تخصص بیماری های کلیه و مجاری ادرار کودکان و عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان” به گفتگو پرداختیم که مشروح آن را در ادامه می خوانید.

ممکن است در اذهان عمومی تعاریف زیادی در مورد شب ادرای شکل گرفته باشد. به طور کلی شب ادراری به چه بیماری گفته می شود ؟

تصور افراد بر این است زمانی که کنترل ادرار در روز به دست می آید و به کودکان آموخته می شود تا در طول روز بتوانند ادرار خود را کنترل کنند، باید کودک بتواند در طول شب نیز ادرار خود را کنترل کند. این در حالی است که کنترل ادرار در شب ممکن است مدت ها پس از آموزش کنترل ادرار در روز به دست آید.
اگر تا سن 5 سالگی تنها مشکل کودک، شب ادراری باشد این مشکل به عنوان یک بیماری تلقی نمی شود. گزارشات نشان می دهد که حدود 15 درصد کودکان  تا سن 5 سالگی در طول هفته و یا ماه، ممکن است دفعاتی از شب ادراری را تجربه کنند. اما پس از 5 سالگی به تعریف شب ادراری بازگشته و بررسی می شود که شب ادراری تک علامتی و یا چند علامتی است.
منظور از تک علامتی بودن این است که شب ادراری تنها مشکل کودکان باشدو

در غیر این صورت موارد جنبی دیگر نیز در کنار این معضل مشاهده می شود. برای مثال ممکن است شکایت والدین این باشد که فرزند 6 ساله آنها به دفعات در طول شب و یا چندین مرتبه در طول هفته و یا ماه شب ادراری را تجربه می کند، به گونه ای که از بدو تولد کودک این مشکل وجود داشته و تا کنون نتوانسته است کنترل ادرار شب را به دست آورد.
این در حالی است که کودک در طول روز هیچ گونه مشکلی ندارد، تکرر ادرار نداشته و موقع دفع ادرار شکایتی از دل درد ندارد. اما ممکن است شب ادراری با اختلالات خواب نظیر خواب های سنگین همراه با خرو پف کردن همراه باشد، به گونه ای که در برخی مواقع کودک دچار وقفه تنفس شود. همچنین در برخی مواقع همراه شب ادراری، کودک چاقی شدید دارد و یا اینکه علاوه بر وجود مشکل در شب، کودک در روز نیز دچار مشکل است و یا در اجابت مزاج دچار مشکل است.

آیا زمانی که کودک دچار شب ادراری می شود، والدین باید نگران بیماری زمینه ای دیگری در فرزند خود باشند ؟ آیا شب ادراری می تواد نشانه بیماری دیگری باشد ؟

اگر تنها علامت و شکایت بیمار، شب ادراری باشد معمولا جای نگرانی وجود ندارد. ممکن است بیمار مواردی مانند بیماری دیابت و نارسایی کلیه را تجربه کند که توانمندی وی در کنترل ادرار را از دست می دهد و اولین تظاهر آن به شکل شب ادراری باشد.
همچنین ممکن است کودک زمانی که از خواب بیدار می شود، احساس عطش شدید داشته باشد، به گونه ای که قبل از صرف صبحانه مقدار

زیادی آب بنوشد. علاوه بر این ممکن است علامت های دیگر نظیر اختلال رشد همراه شب ادراری وجود داشته باشد که نشان می دهد شب ادراری تنها مشکل کنترل ادرار کودک در طول شب نیست.
گاهی اوقات پزشک با معاینه کودک متوجه می شود که شب ادراری همراه با تشنج شبانه و یا اختلالات خواب در شب است. بنابراین معاینه دقیق، شرح حال کامل و انجام آزمایشات خاص می تواند در تشخیص بیماری موثر باشد.

آیا ترس می تواند زمینه ساز مشکل شب ادراری در کودکان شود ؟

گاهی کودک به دلایل مختلف دچار ترس از اجابت مزاج می شود که معمولا به دلیل تجمع کودکان پشت درب دستشویی و اجازه ندان اولیلی مدرسه برای خارج شدن کودکان سر کلاس درس و همچنین تنبیهاتی که برای آنها مفید نیست در مدارس اتفاق می افتد. باید توجه داشت که این موضوع به شب ادراری مربوط نمی شود، اما بسیاری از کودکان که ادرار خود را به موقع تخلیه نمی کنند در مورد دفع مدفوع نیز با همین مشکل مواجه هستند و بالعکس. در این هنگام والدین باید به پزشکان فوق تخصص گوارش کودکان مراجعه کرده و از آنها کمک بگیرند.
در واقع تکرر ادرار در کودکان در هنگام روز و شب جزو شب ادراری های غیر تک علامتی محسوب می شود. برای تشخیص این موضوع روش های غیرتهاجمی مانند

سونوگرافی توصیه می شود که ممکن است نشان از دفع بیش از حد کلسیم در کودک و وجود سنگ کلیه باشد. همچنین لازم است ظرفیت مثانه و یبوست کودکان در شروع شب ادراری و یا ناتوان ماندن  شیوه درمان مورد بررسی قرار گیرد.

والدین کودکان مبتلا به شب ادراری چگونه می توانند تشخیص دهند که بیماری جنبه بیولوژیکی و یا روانشناسی دارد ؟ آیا علائم بالینی خاصی وجود دارد که آنها متوجه  این مسئله بشوند ؟

معمولا افرادی که زمینه های ژنتیکی در آنها وجود دارد، وقفه ای در نحوه مشکل شب ادراری در آنها دیده نمی شود. اما چنانچه به طور مثال برای 6 ماه کودک دچار شب ادراری نشده و پس از این مدت آن را تجربه می کنند، باید موارد ثانویه و عوامل روانی عامل بیماری مورد بررسی قرار گیرد. زیرا ممکن است استرس های محیط، تولد کودک جدید در خانواده، تغییر محل مدرسه، جدایی پدر و مادر از یکدیگر و …در روند بیماری تاثیر گذار باشد.
این در حالی است که حتی برای کودکانی که از ابتدا تا به حال تجربه شب ادراری داشته اند نیز فشارهای محیط می تواند اوضاع را وخیم تر کند. بنابراین توصیه می شود این کودکان از موارد استرس زا و حتی تماشای فیلم های مهیج و انجام بازی های کامپیوتری تا حدودی دور نگه داشته شوند.