فواید و مضرات ارده کنجد را بدانیم

دانه کنجد یکی از مغذی‌ترین دانه‌های روغنی است. کشت کنجد در ایران بیشتر در خوزستان، بلوچستان، یزد و اصفهان انجام می‌گیرد و قسمت‌های مورد استفاده این گیاه عبارتند از میوه یا همان دانه کنجد.

همچنین علاوه بر دانه کنجد که ارزش غذایی و دارویی فراوانی دارد، فراورده‌های حاصل از آن مانند روغن کنجد و ارده نیز سرشار از ارزش‌های غذایی و دارویی هستند.

در ایران نیز بیش از 90 درصد دانه‌های کنجد، برای گرفتن روغن و تهیه ارده، حلوا ارده و روغن ارده و مقدار محدودی نیز به شکل دانه و به طور مستقیم مصرف می شود. در این مطلب با طرز تهیه، مضرات و فواید ارده کنجد آشنا شوید.

فواید ارده کنجد

• طبیعت ارده کنجد گرم و تر بوده و برای اصلاح طبع افراد سرد مزاج بسیار مفید است.
• خاصیت اصلی ارده کنجد، انرژی‌زا بودن آنهاست و برای فصل زمستان که بدن به انرژی بیشتری برای گرم کردن خود احتیاج دارد، بهترین غذا محسوب می‌شوند.
• از فواید ارده کنجد، کاهش کلسترول بد خون است.
• ارده منبع بسیار خوبی برای تامین کلسیم بدن است.
• به دلیل تحرک بالای کودکان، مصرف ارده و حلوا ارده در وعده صبحانه، علاوه بر رساندن انرژی لازم به آنها، باعث تقویت حافظه‌شان هم می‌شود.
• مصرف ارده برای رفع بیماری‌های رحم توصیه می‌شود.
• ارده نرم کننده سفتی‌ها و ورم‌های سفت داخلی است و دمل‌ها را نیز نرم می‌کند.
• از فواید ارده کنجد استحکام و سلامت استخوان‌ها و دندان‌ها می‌باشد.
• در پیشگیری از ابتلا به بیماری‌های قلبی عروقی بسیار موثر است.
• مصرف میزان متناسب و متعادلی از ارده در طول هفته و ماه به افزایش سطح چربی خوب خون یا همان HDL کمک می‌کند.
• آنتی‌اکسیدان‌های فراوان موجود در دانه‌ کنجد و فراورده‌های آن مانند ارده، می‌توانند عاملی برای پیشگیری از سرطان در بدن محسوب شوند.

تاثیرات کنجد بر برخی بیماری ها

فشار خون بالا. تحقیقات نشان می دهد جایگزینی روغن کنجد با روغن های پخت و پز می تواند فشار خون را در افرادی که فشار خون بالا دارند، کاهش دهد. به نظر می رسد استفاده از روغن کنجد هنگام مصرف همراه با برخی از داروهای فشار خون اثرات افزودنی نیز داشته باشد، همچنین شواهدی وجود دارد که استفاده از ترکیب روغن کنجد و روغن سبوس برنج می تواند فشار خون را کاهش دهد.

سرفه. تحقیقات نشان می دهد مصرف روغن کنجد به صورت خوراکی هنگام خواب به مدت 3 روز باعث کاهش سرفه در کودکان مبتلا به سرماخوردگی نمی شود.

انسداد روده. تحقیقات اولیه نشان می دهد افزودن روغن کنجد از طریق لوله ای که از طریق بینی و معده وارد می شود همراه با مراقبت های استاندارد نیاز به جراحی را در افراد با انسداد روده کوچک کاهش می دهد.

رشد کودک. تحقیقات اولیه نشان می دهد انجام ماساژ روزانه نوزادان با استفاده از روغن کنجد به مدت 4 هفته رشد آنها را بهبود می بخشد.

پلاک دندان. تحقیقات اولیه نشان می دهد شستن دهان با روغن کنجد روزانه به مدت 10 دقیقه طی 15 روز می تواند پلاک دندان را در کودکان کاهش دهد.

دیابت. تحقیقات اولیه نشان می دهد جایگزینی روغن کنجد با ترکیبی از روغن کنجد و سبوس برنج باعث کاهش سطح قند خون در افراد مبتلا به دیابت از جمله افرادی که داروهای خاص دیابت را مصرف می کنند، می شود.

نوع خفیف بیماری لثه (التهاب لثه). تحقیقات اولیه نشان می دهد روغن کشی که شامل گرداندن روغن داخل دهان است صبح ها یک دقیقه قبل از مسواک زدن به مدت 10 روز باعث کاهش پلاک دندان و التهاب لثه می شود.

کاهش وزن غیر ارادی در افراد مبتلا بهHIV / AIDS . تحقیقات اولیه نشان می دهد مصرف مکمل غذایی حاوی نخود و کنجد به مدت 3 ماه به صورت روزانه همراه با آنتی بیوتیک افزایش وزن را در افراد مبتلا به اچ آی وی که به طور مزمن بیمار هستند، بهبود می بخشد.

مقادیر بالای کلسترول یا سایر چربی ها (لیپیدها) در خون (افزایش چربی خون). تحقیقات اولیه نشان می دهد کنجد میزان کلسترول را در افراد دارای کلسترول بالا یا بدون آن کاهش نمی دهد، اما ممکن است مقادیر دیگر چربی های خون به نام تری گلیسیرید را به میزان کمی کاهش دهد.

گروهی از علائم که خطر ابتلا به دیابت، بیماری قلبی و سکته مغزی را کاهش می دهد. تحقیقات اولیه نشان می دهد مصرف روغن کنجد با یا بدون ویتامین E به مدت 8 هفته می تواند فشار خون، قند خون و سطح کلسترول را در افراد مبتلا به این بیماری ها کاهش دهد.

آرتروز. تحقیقات اولیه نشان می دهد استفاده از روغن کنجد روی زانوها 3 بار در روز به مدت 4 هفته باعث کاهش درد و بهبود عملکرد بدنی در افراد مبتلا به آرتروز زانو می شود. به نظر می رسد روغن کنجد، همچنین ژل موضعی دیکلوفناک دارویی که برخی اوقات برای درد آرتروز استفاده می شود، کارآیی دارند.

درد. برخی تحقیقات نشان می دهد ماساژ سبک با روغن کنجد می تواند به کاهش درد در افرادی که در بیمارستان به دلیل ضربه به دست و پاها بستری هستند، کمک کند.

تورم (التهاب) وریدها ناشی از درمان دارویی سرطانی وریدی. تحقیقات اولیه نشان می دهد استفاده از روغن کنجد به عنوان بخشی از ماساژ سبک وریدها می تواند درد ناشی از این وضعیت را کاهش دهد.

آرتریت روماتوئید. تحقیقات اولیه نشان می دهد مصرف کنجد به مدت 6 هفته می تواند باعث بهبود درد، تورم و عملکرد بدنی در زنان مبتلا به روماتیسم مفصلی شود.

از دیگر مواردی که کنجد می تواند بر آنها تاثیر مثبت داشته باشد می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• پیری پوست
• بیماری آلزایمر
• اضطراب
• آب مروارید
• ناباروری مردان
• یبوست
• کاهش مهارت های حافظه و تفکر در افراد مسن بیشتر از حد طبیعی سن آنها
• یخ زدگی
• بیماری قلبی
• کم خونی بیماری مزمن
• طاسی الگوی مردانه (آلوپسی آندروژنیک)
• چاقی
• ریزش موی تکه تکه (آلوپسی آره آتا)
• پوسته پوسته شده و خارش پوست (پسوریازیس)
• زخم معده
• سرطان معده
• سکته
• علائم یائسگی
• زگیل
• استخوان های ضعیف و شکننده (پوکی استخوان)
• التیام زخم

طرز تهیه ارده و روغن ارده کنجد

تهیه ارده: ارده، به کنجد خمیر شده‌ گفته می‌شود. برای تهیه ارده، ابتدا دانه‌های کنجد را پس از جمع‌آوری، خیس می‌کنند تا پوسته سیاه یا قهوه‌ای‌ رنگ و نازک آن به راحتی جدا شود. سپس دانه‌های سفید رنگ و پوست‌ کنده کنجد را با آسیاب له می‌کنند و خمیر نسبتا شلی به‌دست می‌آورند که به این خمیر، ارده می‌گویند.

تهیه روغن ارده: روغن ارده که گاهی به روغن کنجد ارده نیز معروف است از ارده استخراج می شود. روغن ارده به وسیله حرارت دادن و سرخ کردن کنجد یا به عبارتی بو دادن کنجد و سپس آسیاب نمودن آن تولید می‌شود. لذا می‌توان نتیجه گرفت روغنی که از ارده به‌دست می‌آید، روغن کنجد بو داده می‌باشد، درحالیکه روغن پرس سرد کنجد، مستقیما از کنجد خام بدست می آید. روغن کنجد پرس سرد با استفاده از وارد کردن فشار به دانه‌های کنجد بدست می آید و استخراج آن از دانه روغن صرفا یک روش مکانیکی است و هیچ گونه فراوری یا افزودنی به دانه کنجد اعمال نمی شود.

بیشتر بخوانید: برای کم کردن چربی کنجد بخورید

ارده بسیار مقوی است

ارده سرشار از چربی های سالم، ویتامین ها و مواد معدنی است. در واقع، فقط یک قاشق غذاخوری معادل 15 گرم بیش از 10 درصد ارزش روزانه برخی از مواد مغذی را برای بدن تامین می کند. یک قاشق غذاخوری ارده معادل 15 گرم تاهینی (ارده) حاوی موارد زیر است:

• کالری: 90 کالری
• پروتئین: 3 گرم
• چربی: 8 گرم
• کربوهیدرات: 3 گرم
• فیبر: 1 گرم
• تیامین: 13 درصد ارزش روزانه
• ویتامین B6: 11 درصد ارزش روزانه
• فسفر: 11 درصد ارزش روزانه
• منگنز: 11 درصد ارزش روزانه

ارده به عنوان منبع بزرگی از فسفر و منگنز نقش مهمی در سلامت استخوان ها ایفا می کنند، همچنین سرشار از تیامین (ویتامین B1) و ویتامین B6 است که برای تولید انرژی مهم هستند.

بعلاوه، حدود 50 درصد از چربی موجود در ارده از اسیدهای چرب اشباع نشده تک تشکیل می شود. اینها ضمن داشتن خاصیت ضدالتهابی با کاهش خطر ابتلا به بیماری مزمن مرتبط هستند.

نحوه نگهداری از ارده و روغن کنجد

برای دستیابی بهتر به فواید ارده کنجد و فواید روغن کنجد بایستی با نحوه نگهداری از این ماده مغذی آشنایی داشت، ارده و روغن کنجد سرشار از اسیدهای چرب اشباع نشده‌اند که اگر در معرض هوای گرم و نور قرار بگیرند، چربی‌هایشان اکسید می‌شود، بنابراین بهتر است ارده کنجد و دیگر فراورده‌های کنجد در جای خشک، خنک و دور از آفتاب نگهداری شود.

مضرات ارده کنجد

از فواید ارده کنجد انرژی‌زا بودن آن می‌باشد، بنابراین دارای درصد بالایی کالری نیز می‌باشد، و چنانچه شما جزو افراد کم‌ تحرک هستید که روزانه بیش از 20 دقیقه پیاده‌روی منظم ندارید یا ورزش نمی‌کنید، بدانید که با خوردن این ماده مغذی، حتما چاقی و عوارض آن انتظارتان را می‌کشد. همچنین استفاده از ارده برای افراد دیابتی مضر است.

لازم به ذکر است، با وجود اینکه ارده خواص بسیاری دارد اما روغن آن را فقط برای استعمال و پخت و پز میتوان مورد استفاده قرار داد و در صورتی که به عنوان سرخ کردن استفاده شود مضر است.

عوارض جانبی مصرف کنجد

هنگامی که به صورت خوراکی مصرف می شود: کنجد در صورت استفاده خوراکی به مقدار معمول موجود در غذا به احتمال زیاد ایمن است، همچنین در صورت استفاده از روغن کنجد به عنوان روش درمانی برای کوتاه مدت نیز ایمن است فقط ممکن است در برخی افراد واکنش های آلرژیک ایجاد کند.

هنگامی که روی پوست استفاده می شود: روغن کنجد هنگامی که روی پوست قرار می گیرد به احتمال زیاد ایمن است و فقط ممکن است در برخی افراد واکنش های آلرژیک ایجاد کند.

هنگام استفاده داخل بینی: کنجد در صورت استفاده کوتاه مدت به صورت اسپری بینی به احتمال زیاد گزینه ایمنی است، اما در صورت استفاده طولانی مدت از اسپری بینی روغن آن احتمال می رود باعث انسداد بینی شود.

ارده سرشار از آنتی اکسیدان است

لیگنان آنتی اکسیدان موجود در ارده از آسیب رادیکال های آزاد در بدن جلوگیری می کند و خطر ابتلا به بیماری را کاهش می دهد.

رادیکال های آزاد ترکیبات ناپایداری هستند و هنگام وجود در بدن در سطح بالا به بافت ها آسیب می رسانند و در ایجاد بیماری هایی مانند دیابت نوع 2، بیماری های قلبی و برخی از سرطان ها نقش دارند.

لیگنان سسامین به طور ویژه در ارده زیاد است، ترکیبی که پتانسیل آنتی اکسیدانی امیدوارکننده ای را در برخی از آزمایش ها در فاز آزمایشگاهی و حیوانی نشان داده است.

به عنوان مثال، خطر ابتلا به سرطان را کاهش داده و از کبد در برابر آسیب رادیکال های آزاد محافظت می کند. با این حال، برای درک کامل این تاثیرات تحقیقات بیشتری در فاز انسانی لازم است.

ارده خطر ابتلا به بیماری های خاص را کاهش می دهد

مصرف دانه کنجد خطر ابتلا به برخی شرایط مانند دیابت نوع 2 و بیماری های قلبی را کاهش می دهد، همچنین عوامل خطر در بیماری های قلبی از جمله سطح کلسترول بالا و تری گلیسیرید کاهش می یابد.

علاوه بر این، یک مطالعه روی 50 فرد مبتلا به آرتروز زانو نشان داد افرادی که روزانه 3 قاشق غذاخوری معادل 40 گرم دانه کنجد مصرف می کنند در مقایسه با گروه دارونما به طور قابل توجهی سطح کلسترول در آنها کاهش می یابد.

مطالعه 6 هفته ای دیگر روی 41 فرد مبتلا به دیابت نوع 2 نشان داد آنهایی که بخشی از صبحانه خود را با 2 قاشق غذاخوری معادل 28 گرم ارده جایگزین کردند در مقایسه با گروه کنترل سطح تری گلیسیریدشان به طور قابل توجهی کاهش یافت. علاوه بر این، رژیم های غذایی سرشار از چربی های اشباع نشده تک با کاهش خطر ابتلا به دیابت نوع 2 ارتباط دارند.

بیششتر بخوانید:کاهش پوکی استخوان با مصرف زیتون

ارده خاصیت ضدباکتری دارد

ارده و کنجد به دلیل داشتن آنتی اکسیدان های قوی خاصیت ضدباکتری دارند. در حقیقت، در برخی از کشورهای اروپای مرکزی و خاورمیانه، روغن کنجد به عنوان یک درمان خانگی برای زخم های پا مرتبط با دیابت استفاده می شود.

در یک مطالعه روی ظرفیت ضدباکتریایی عصاره دانه کنجد محققان دریافتند این ماده در برابر 77 درصد نمونه های باکتریایی مقاوم در برابر دارو آزمایش شده است.

علاوه بر این، یک مطالعه روی موش ها نشان داد روغن کنجد به بهبود زخم ها کمک می کند. محققان دلیل این امر را چربی ها و آنتی اکسیدان های موجود در روغن اذعان داشتند. با این حال، مطالعات بیشتری در فاز انسانی مورد نیاز است.

ارده حاوی ترکیبات ضدالتهابی است

برخی از ترکیبات موجود در ارده بسیار ضدالتهاب هستند. اگرچه التهاب کوتاه مدت پاسخی سالم و طبیعی به آسیب است، اما التهاب مزمن به سلامتی آسیب می رساند.

مطالعات در فاز حیوانی نشان می دهند کنجد و سایر آنتی اکسیدان های دانه کنجد التهاب و درد مربوط به آسیب، بیماری ریوی و آرتریت روماتوئید را تسکین می دهند، همچنین سسامین در حیوانات به عنوان یک درمان برای آسم مورد بررسی قرار گرفته است بیماری که با التهاب مجاری تنفسی مشخص می شود.

لازم به یادآوری است بیشتر این تحقیقات در حیوانات با استفاده از آنتی اکسیدان های کنجد غلیظ کنسانتره انجام شده است نه خود ارده. ارده حاوی آنتی اکسیدان های قدرتمند به میزان کمی است. علاوه بر این، برای درک کامل چگونگی تاثیر دانه کنجد بر التهاب در انسان تحقیقات بیشتری لازم است.

ارده سیستم عصبی مرکزی را تقویت می کند

ترکیبات موجود در ارده سلامت مغز را بهبود می بخشد و خطر ابتلا به بیماری های تخریب عصبی مانند زوال عقل را کاهش می دهد. در مطالعات در فاز آزمایشگاهی نشان داده شده است اجزای دانه کنجد از سلول های عصبی مغز و انسان در برابر آسیب رادیکال های آزاد محافظت می کند.

آنتی اکسیدان های دانه کنجد می توانند از سد خونی مغزی عبور کنند یعنی می توانند جریان خون را ترک کنند و مستقیم روی مغز و سیستم عصبی مرکزی تاثیر بگذارند. یک مطالعه روی حیوانات نشان می دهد آنتی اکسیدان های کنجد به جلوگیری از تشکیل پلاک های آمیلوئید بتا در مغز کمک می کند که مشخصه بیماری آلزایمر است.

علاوه بر این، یک مطالعه روی موش ها نشان داد آنتی اکسیدان های دانه کنجد اثرات مضر سمیت آلومینیوم را در مغز کاهش می دهد. با این حال، این تحقیقات اولیه در مورد آنتی اکسیدان های جدا شده کنجد است نه دانه های کنجد کامل یا ارده. قبل از نتیجه گیری تحقیقات بیشتری در مورد فاز انسانی مورد نیاز است.

ارده اثرات ضدسرطانی دارد

دانه های کنجد به دلیل اثرات ضد سرطانی در حال بررسی هستند. برخی از مطالعات در فاز آزمایشگاهی نشان می دهد آنتی اکسیدان های دانه کنجد باعث مرگ سلول های سرطانی روده بزرگ، ریه، کبد و پستان می شوند.

دو آنتی اکسیدان اصلی در دانه کنجد به دلیل پتانسیل ضدسرطانی بسیار مورد بررسی قرار گرفته اند. هر 2 باعث مرگ سلول های سرطانی شده و سرعت رشد تومور را کاهش می دهند. علاوه بر این، تصور می شود آنها بدن را در برابر آسیب رادیکال های آزاد محافظت می کنند که خطر ابتلا به سرطان را کاهش می دهد.

اگرچه تحقیقات در فاز آزمایشگاهی و حیوانی امیدوار کننده است، اما مطالعات بیشتری در فاز انسانی مورد نیاز است.

ارده به محافظت از عملکرد کبد و کلیه کمک می کند

ترکیبات موجود در ارده از کبد و کلیه ها در برابر آسیب محافظت می کند. این اندام ها مسئول دفع سموم و مواد زائد از بدن هستند. یک مطالعه روی 46 فرد مبتلا به دیابت نوع 2 نشان داد گروهی که 90 روز روغن کنجد مصرف کردند عملکرد کلیه و کبدشان در مقایسه با گروه کنترل بهبود یافته است.

علاوه بر این، یک مطالعه در فاز آزمایشگاهی نشان داد عصاره دانه کنجد سلول های کبدی موش را از فلز سمی به نام وانادیم محافظت می کند. علاوه بر این، یک مطالعه روی جوندگان نشان داد مصرف دانه کنجد باعث عملکرد بهتر کبد می شود.

این کار باعث افزایش چربی سوزی و کاهش تولید چربی در کبد می شود در نتیجه احتمال ابتلا به بیماری کبد چرب کاهش می یابد.

اضافه کردن ارده به رژیم غذایی آسان است

ارده به راحتی به رژیم غذایی اضافه می شود. این ماده به عنوان یکی از مواد اصلی هوموس شناخته شده است، اما در برخی غذاهای دیگر نیز استفاده می شود حتی می توان از آن در تهیه سس سالادها و محصولاتی مانند کیک و شیرینی نیز استفاده کرد.

ارده یک روش خوشمزه برای افزودن آنتی اکسیدان های قدرتمند و چربی های سالم به رژیم غذایی، همچنین چندین ویتامین و مواد معدنی است. این ماده خاصیت آنتی اکسیدانی و ضدالتهابی دارد و از جمله مزایای سلامتی آن می توان به کاهش عوامل خطر بیماری قلبی و محافظت از سلامت مغز اشاره کرد، همچنین تهیه آن در خانه بسیار راحت است. به طور کلی ارده یک رژیم غذایی ساده، سالم و خوش طعم است.

بیشتر بخوانید:اندازه ی بیضه ی سالم (معاینه ی بیضه)

هشدارها و احتیاط های ویژه پیرامون مصرف کنجد

بارداری و شیردهی: اطلاعات قابل اعتماد کافی برای دانستن اینکه آیا مصرف کنجد هنگام بارداری یا شیردهی بی خطر است یا خیر وجود ندارد، بنابراین برای مصرف آن در این شرایط با پزشک خود مشورت کنید.

كودكان: مصرف كنجد به صورت كوتاه مدت به صورت خوراکی به احتمال زیاد ایمن است.

انسداد معده به نام تنگی آناستوموتیک خوش خیم: فیبر زیاد موجود در دانه های کنجد خطر انسداد روده را در افراد با تنگی آناستوموتیک خوش خیم افزایش دهد.

دیابت: کنجد سطح قند خون را در افراد مبتلا به دیابت کاهش می دهد. مراقب علائم کاهش قند خون (هیپوگلیسمی) باشید و در صورت ابتلا به دیابت و استفاده از کنجد به مقدار دارویی قند خون خود را با دقت کنترل کنید.

فشار خون پایین: کنجد فشار خون را کاهش می دهد. از نظر تئوری استفاده از کنجد در مقادیر دارویی ممکن است باعث کاهش فشار خون در افرادی که از قبل فشار خون پایین دارند، شود.

جراحی: کنجد بر سطح قند خون تاثیر می گذارد و کنترل قند خون را حین و بعد از جراحی دشوار می کند. حداقل 2 هفته قبل از یک عمل جراحی برنامه ریزی شده مصرف کنجد را متوقف کنید.

دوز مناسب مصرف کنجد

دوزهای زیر در تحقیقات علمی مورد مطالعه قرار گرفته است:

بزرگسالان

برای فشار خون بالا: جایگزینی سایر روغن های پخت و پز با تقریبا 35 گرم روغن کنجد معادل حدود 2.5 قاشق غذاخوری به صورت روزانه به مدت حدود 6 الی 9 هفته یا استفاده از ترکیب روغن کنجد و روغن سبوس برنج به عنوان تنها روغن پخت و پز روزانه به مدت حدود 8 هفته استفاده شده است.