نقش منیزیم در حفظ تعادل و سلامت بدن

میزان کلی منیزیم در بدن حدود ۲۵ گرم است. ۵۰ تا ۶۰ درصد، منیزیم بدن در استخوان بندی، ۲۰ تا ۳۰ درصد آن در عضلات و کمتر از یک درصد آن در خون یافت می شود.

منیزیم به طور عمده درون سلول هاست و بیش از ۳۰۰ واکنش آنزیمی بدن به حضور منیزیم نیاز دارد. منیزیم برای تعداد زیادی از اعمال متابولیک ضروری است، زیرا آنزیم های نیازمند منیزیم در متابولیسم کربوهیدرات، چربی، پروتئین و الکترولیت ها دخالت دارند.

وجود منیزیم برای انتقال، ذخیره و مصرف انرژی حیاتی است. به علاوه منیزیم نقش اساسی در رشد سلول ها، تولید مثل و ساختار و نفوذپذیری غشای سلولی دارد.

به علت متنوع بودن نقش منیزیم در بدن جانداران، کمبود آن به شکل های گوناگون از جمله اختلالات الکترولیت ها (کلسیم و پتاسیم)، متابولیک، عصبی، عضلانی و قلبی ـ عروقی پدیدار می شود.

سبزیجات سبز مانند اسفناج منبع خوبی برای منیزیم است. برخی حبوبات مانند لوبیا و نخود، دانه ها و مغزها و غلات سبوس دار نیز منیزیم دارند.

در اروپا میزان مصرف روزانه توصیه شده منیزیم برای بزرگسالان ۳۷۵ میلی گرم در روز است. موسسه پزشکی آمریکا وابسته به آکادمی ملی علوم که میزان توصیه شده مصرف منیزیم را مشخص می کند سه معیار اعلام کرده است.

میزان مجاز توصیه شده میزان مصرف پیشنهادی در هر روز برای تامین نیازهای بدن است.

مصرف کافی در صورت عدم دسترسی به اطلاعات علمی کافی برای اعلام میزان مجاز توصیه شده مورد استفاده قرار می گیرد.

حداکثر میزان مصرف قابل تحمل، بیشترین میزان مصرف در هر روز که باعث آسیب به سلامت نشود را بیان می کند.

عوارض بالینی کمبود منیزیم

مصرف منیزیم به میزان آن در رژیم غذایی بستگی دارد. در کشورهای صنعتی در دهه های اخیر، کاهش قابل توجهی در مصرف منیزیم دیده می شود.

به این ترتیب، میزان جذب منیزیم از طریق غذا ممکن است به اندازه ای نباشد که جلوی بروز اختلالات ناشی از کمبود منیزیم را بگیرد.

برای مثال، دو مطالعه پیمایشی در فرانسه نشان داد که۷۲ درصد از مردان ۹۲ ۱۵ سال و ۸۳ درصد از زنان ۹۰ ۱۰ سال مصرف منیزیمی کمتر از میزان توصیه شده دارند. به جز رژیم غذایی، علت های دیگری نیز برای کمبود منیزیم وجود دارد. از جمله این که سلامت روده و کلیه ها می تواند بشدت بر میزان منیزیم اثر بگذارد.

منیزیم از روده ها و البته نزدیک به ۵۰ درصد منیزیم خوراکی جذب می شود. اختلالات گوارشی مانند اسهال می تواند توانایی بدن برای جذب منیزیم را کاهش دهد. کلیه ها نیز مقدار زیادی از منیزیم ترشح شده را بازجذب می کنند.

کلیه های سالم می توانند دفع ادراری منیزیم را کاهش دهند تا کمبود خوراکی آن را جبران کنند. با این حال، برخی داروها مانند مدرها و آنتی بیوتیک ها و ترکیب های شیمیایی، ابتلا به بیماری هایی نظیر دیابت می تواند باعث افزایش دفع منیزیم از ادرار شود.

افراد مستعد ابتلا به بیماری های قلبی، فشار خون، دیابت و پوکی استخوان باید منابع غذایی که حاوی منیزیم کافی هست را در رژیم غذایی روزانه شان بگنجانند

علائم زودرس کمبود منیزیم شامل مواردی همچون کاهش اشتها، تهوع و استفراغ و خستگی و ضعف می شود.

البته با تشدید کمبود منیزیم کرختی، گزگز، افزایش انقباض و گرفتگی عضلانی، تغییرات روانی مانند اضطراب و تحریک پذیری، بی نظمی در ضربان قلب و… هم در فرد ایجاد می شود.

کمبود شدید منیزیم می تواند به کمبود کلسیم و پتاسیم در خون منجر شود که موجب ایجاد اختلال در آهنگ ضربان قلب می شود.

چه کسانی به مکمل منیزیم نیاز دارند؟

استفاده از مکمل منیزیم هنگامی ضروری است که بنا بر شواهد بالینی یا ابتلا به برخی بیماری ها، اختلالات ناشی از کمبود منیزیم در حال وقوع یا محتمل باشد: در مواردی مثل کاهش مصرف منیزیم، سوءجذب به دلیل اختلالات گوارشی یا دفع بیش از اندازه به دلیل مصرف داروهای مدر و برخی آنتی بیوتیک ها یا داروهای ضدسرطان یا ابتلا به بیماری هایی همچون دیابت کنترل نشده (به علت افزایش دفع ادراری منیزیم) و استرس (به علت افزایش ترشح هورمون استرس، آدرنالین، که دفع ادراری منیزیم را افزایش می دهد).

اعتیاد به الکل به علل گوناگون، از جمله سوءتغذیه و افزایش ادرار، کمبود کلسیم یا پتاسیم که اغلب با کمبود منیزیم همراه است، افزایش تحریک پذیری و گرفتگی عضلات، افزایش سن به علت کاهش مصرف غذا، کاهش جذب روده ای و افزایش دفع، اختلالات قاعدگی و سندروم پیش قاعدگی برای تنظیم ناپایداری عاطفی، تکانه های عصبی و انقباضات دردناک عضلانی، اختلالات رفتاری در کودکان بویژه اختلال کاهش توجه یا بیش فعالی برای کنترل رفتارهای بیش فعالی.

نقش مکمل منیزیم در بهبود عملکرد بدن

مکمل خوراکی منیزیم می تواند علائم مربوط به طیفی از بیماری ها را که احتمالا ناشی از کمبود منیزیم هستند، بخوبی بهبود بخشد، از جمله:

سندروم پیش قاعدگی (PMS): اصطلاح سندروم پیش قاعدگی (PMS) به مجموعه علائم خلقی، جسمی و شناختی اطلاق می شود که در فاز دوم چرخه قاعدگی (تا دو هفته پیش از شروع خونروش) رخ می دهد و پس از آغاز خونروش فروکش می کند. علائم پیش قاعدگی ۲۰ درصد از زنان در سن باروری را آزار می دهد.

معیارهای تشخیصی سندروم پیش قاعدگی از سوی کالج متخصصان زنان و زایمان آمریکا تعیین شده است.

افزایش استروژن در گردش می تواند علت کاهش در میزان منیزیم پلاسما باشد، زیرا این هورمون جذب و مصرف منیزیم توسط بافت نرم و استخوان را افزایش می دهد.

چند مطالعه نشانگر سطوح پایین منیزیم در بافت زنان دچار سندروم پیش قاعدگی و نیز اثربخشی درمان با منیزیم خوراکی (۴۰۰ ـ ۲۰۰ میلی گرم در روز) به تنهایی یا در ترکیب با ویتامین B۶ است. پس از دو دوره درمان، منیزیم باعث بهبود معناداری در احتباس مایع، خلق منفی و تحریک پذیری بیماران شد.

مطالعات اخیر همچنین شواهدی مبنی بر سودبخشی ویتامین B۶ در کاهش علائم روحی یا جسمی سندروم پیش قاعدگی به دست می دهند. مشخص شده است که منیزیم و ویتامین B۶ در بهبود علائم اضطرابی سندروم پیش قاعدگی اثر هم افزایی دارند.

یائسگی: پوکی استخوان و شکستگی های ناشی از آن نگرانی مهمی برای بهداشت عمومی، بویژه با توجه به افزایش سن جوامع است. تخمین زده می شود خطر تمام عمر شکستگی برای زنان یائسه نزدیک به ۴۰درصد است. در افراد سالمند، شکستگی لگن با حدود ۲۰ درصد مرگ و میر همراه است و افرادی که زنده می مانند نیز در معرض هزینه های سنگین مراقبت های پرستاری هستند. یکی از فاکتورهای خطر برای پوکی استخوان در زنان یائسه نبود استروژن است.

استروژن به عنوان آنتاگونیست هورمون پاراتیروئید (PTH) عمل می کند. این هورمون باعث افزایش از دست رفتن کلسیم از استخوان ها و افزایش جذب کلسیم از روده، از طریق تحریک فعالیت ویتامین D می شود. به این ترتیب، استروژن با مهار اثر هورمون پاراتیرویید باعث حفظ استخوان ها می شود.

در زنان یائسه، کاهش استروژن سبب تسریع در از دست رفتن کلسیم وابسته به سن، به دلیل افزایش اثر PTH از یک سو و کاهش اثر ویتامین D برای جذب کلسیم از روده از سوی دیگر می شود.

علاوه بر این، کمبود منیزیم در زنان یائسه دچار پوکی استخوان شایع است.بنابراین، هم یائسگی و هم کمبود منیزیم هر دو بر استخوان تاثیر منفی دارند.

استرس: واژه استرس هر روز بیشتر از گذشته در معناهای گوناگون به کار گرفته می شود. برخی دانشمندان آن را بیماری شهرنشینی می نامند. استرس پاسخ آماده باش بدن به محرک های جسمی، روانی، اجتماعی یا عاطفی است که تحریک پذیری، فعالیت آدرنرژیک و ترشح هورمونی (کورتیکوستروئید) را در بر می گیرد.

استرس یک تجربه شخصی است. بیشتر استرسی که ما تجربه می کنیم به درک ما از وضعیتمان بستگی دارد بنابراین، منابع استرس در افراد گوناگون تفاوت های چشمگیری دارد.

استرس می تواند حاد (گذرا، در نتیجه شرایط خاص) یا مزمن (طولانی، به علت یک وضعیت پایدار یا ویژگی های فردی) باشد.

استرس می تواند مثبت (سازگاری با شرایط تازه، افزایش عملکرد) یا منفی (موجب اضطراب و احتمالا احساس درماندگی و افسردگی و…) (پاسخ جنگ یا گریز) باشد.

استرس منفی، یا به اصطلاح نگرانی، می تواند مشکلات متعددی به همراه آورد. اگر استرس مدت طولانی برجا بماند یا مرتب تکرار شود، می تواند دفاع ایمونولوژیک را تضعیف کند، خطر بیماری قلبی را افزایش دهد و باعث پیری زودرس شود.

بر اساس داده های آژانس اروپایی ایمنی و تندرستی، بیش از ۳۰ درصد کارگران اروپایی از استرس ناشی از کار رنج می برند. مشخص شده است بیش از ۲۲ درصد بیماری های قلبی مردان وزنان را می توان به استرس کاری نسبت داد. (بتازگی یک مطالعه مبتنی بر جمعیت در شمال ایتالیا نشان داد ۵۹ درصد از شرکت کنندگان دچار اختلالات روان تنی (شامل خلق تحریک پذیر، اضطراب، علائم کارکردی جسمی، اخلاق زدایی، فوبیا و..) مرتبط با استرس و نگرانی بودند.

استرس یک پاسخ آماده باش است که آزادسازی کاته کول آمین ها (مانند آدرنالین) و کورتیکوستروئیدها را افزایش می دهد. فشار خون، ضربان قلب و گلوکز خون را بالا می برد.

اثرات آدرنرژیک استرس روانی باعث شیفت منیزیم از فضای درون سلولی به بیرون سلول می شود که خود منجر به افزایش دفع ادراری منیزیم و در نهایت کاهش ذخایز منیزیم بدن می شود. بنابراین استرس، چه فیزیکی (فعالیت، گرما، سرما، ضربه و…) و چه عاطفی (درد، اضطراب، هیجان یا افسردگی) نیاز به منیزیم را افزایش می دهد.

کمبود منیزیم در سلول های عصبی ممکن است سبب افزایش تحریک پذیری عصبی عضلانی (سندروم کزاز)، اضطراب، بی خوابی و سرانجام افسردگی ماژور شود.

اضطراب، بی خوابی: اختلالات اضطرابی شایع ترین اختلالات در روانپزشکی هستند. نزدیک به هشت درصد بیمارانی که به پزشک مراجعه می کنند اختلال اضطرابی فراگیر دارند. مطالعات نشان می دهد فراوانی تمام عمر آن شش پنج درصد است. اختلال اضطرابی فراگیر در زنان دو برابر مردان گزارش می شود و بیشتر در میانسالی مشاهده می شود، به گونه ای که میزان فراوانی آن در زنان بعد از ۳۵ سالگی و در مردان بعد از ۴۵سالگی افزایش می یابد. تخمین زده می شود بروز آن در افراد مسن بیشتر است و به ۷.۳ درصد می رسد.

اضطراب نیز با افزایش آزادسازی کاته کول آمین همراه است که همگام با کورتیکوستروئیدها، مسوول افزایش دفع ادراری منیزیم است.

به علاوه، افزایش سفتی عضلانی ناشی از اضطراب می تواند به ازدست رفتن منیزیم کمک کند. نخوابیدن طولانی مدت که اغلب از اضطراب ناشی می شود، باعث افزایش فعالیت دستگاه عصبی سمپاتیک و به دنبال آن کاهش منیزیم سرم می شود.

به علاوه، مشاهده شده است که مکمل خوراکی منیزیم تغییرات نوارمغز هنگام خواب و تغییرات شبانه هورمون ها را که در پیری عادی (افراد ۶۰ ۸۰ ساله) دیده می شود، معکوس می کند. تغییرات اعمال شده از سوی منیزیم مشابه اثرات لیتیوم، پرکاربردترین تثبیت کننده خلق بوده است.

اختلالات رفتاری کودکان: اختلال کاهش توجه / بیش فعالی (ADHD) اختلال رفتاری شایعی در کودکان است که می تواند تکامل عاطفی و اجتماعی آنان را تحت تاثیر قرار دهد. تخمین زده می شود سه درصد کودکان معیارهای ADHD را برآورده می کنند. این به آن معناست که در کلاسی با ۲۵ ۳۰ دانش آموز، دست کم یک نفر احتمالا به ADHD مبتلاست.

علائم این اختلال شامل اشکال در تمرکز و توجه، اشکال در کنترل رفتار و بیش فعالی است. برخلاف انتظار، داروهای محرک اغلب برای کاهش علائم این اختلال موثر هستند اگرچه احتمال سوءمصرف و عوارض جانبی آنها وجود دارد.

این در حالی است که مطالعات، اثربخشی درمان با منیزیم و ویتامین B۶ در کودکان دچار اختلالات عصبی ـ رفتاری را تایید می کند.

گرفتگی عضلات پا در بارداری: کاهش منیزیم اغلب با کاهش پتاسیم و کلسیم نیز همراه است. افزایش تحریک پذیری عصبی ـ عضلانی نشانه شایعی از تخلیه ذخایر منیزیم بدن است. بیماران ممکن است به رغم نرمال بودن غلظت کلسیم یونیزه، نشانه تروسو (اسپاسم کف دست یا پا به دنبال فشار دادن اندام در سطح عروق یا اعصاب اصلی تنه) یا نشانه شووستک (انقباض عضلات لب و صورت به دنبال ضربه ملایم روی عصب تمپوروفاسیال) داشته باشند. تخلیه شدیدتر ذخایر می تواند منجر به نیستاگموس افقی (حرکات آونگی غیرارادی، سریع و ریز چشم)، کزاز (انقباض غیرارادی عضلات) و تشنج شود.

گرفتگی پا امری شایع در بارداری است: تا ۳۰ درصد زنان باردار ممکن است دچار گرفتگی عضلات پا شوند. منشا این وضعیت بخوبی شناخته نشده است، اما ممکن است کاهش منیزیم در ایجاد آن نقش داشته باشد زیرا نیاز بدن به منیزیم در بارداری افزایش می یابد.

چند روش درمانی پیشنهاد شده است، از جمله نمک های کلسیم، سدیم و منیزیم، مکمل های مولتی ویتامین و مواد معدنی، داروهای ضد صرع، کینین به تنهایی یا همراه با تئوفیلین، ورزش های کششی و…

فعالیت فیزیکی، اسپاسم کلی: فعالیت فیزیکی شدید می تواند باعث کاهش منیزیم قابل توجه و طولانی مدت شود. از دست رفتن منیزیم به دنبال ورزش از سه مکانیسم منشا می گیرد: افزایش دفع منیزیم به علت افزایش ترشح هورمون ها، استرس و افزایش تعریق.

به علاوه، از آنجا که منیزیم نقش اساسی در تامین و مصرف انرژی دارد، ورزش باعث افزایش نیاز و مصرف منیزیم می شود.

منیزیم می تواند با اثر بر دستگاه های عصبی و عضلانی بر انتقال تکانه های عصبی و انقباض عضلانی اثرگذار باشد. بنابراین، کمبود منیزیم باعث افزایش رفلکس ها می شود.

حفظ تندرستی در سایه منیزیم

MAGNE B۶ فرآورده ای دارویی حاوی منیزیم و ویتامین B۶ است که نخستین بار سال ۱۹۷۰ در فرانسه وارد بازار شد. در حال حاضر این فرآورده در بیش از ۴۰ کشور دنیا مجوز ورود به بازار را دارد.

ماده موثر ®MAGNE B۶ نمک منیزیم با فراهم آوری زیستی است.

ماده معدنی منیزیم به فراوانی در بدن یافت می شود و در شمار بسیاری از فرآیندهای فیزیولوژیک نقش دارد، بنابراین برای حفظ تندرستی ضروری است.

در حالت عادی منیزیم از راه غذا وارد بدن می شود، اما میزان منیزیم موجود در اغلب غذاها کافی نیست.

در این میان® MAGNE B۶ برای درمان یا پیشگیری از علائم ناشی از کمبود منیزیم، چه به دلیل جذب ناکافی و چه به دلیل دفع بیش از معمول، به کار می رود بنابراین در حالی که کمبود منیزیم می تواند به طیف گسترده ای از اختلالات دستگاه های عصبی و عصبی ـ عضلانی (گوارشی، قلبی و…) منجر شود، مکمل های منیزیم می توانند این علائم را بهبود ببخشند.

®MAGNE B۶ منیزیم را به شکل محلول تامین می کند تا جذب (فراهم آوری زیستی) بهتری در روده ها داشته باشد (در حالی که نمک های غیر محلول منیزیم مانند اکسید منیزیم یا کربنات منیزیم این ویژگی را ندارند).

به این ترتیب، ذخایر منیزیم بدن زودتر تامین می شود. ترکیب منیزیم با ویتامین B۶ باعث افزایش فراهم آوری زیستی و جذب بافتی آن می شود و از آنجا که کمبود همزمان منیزیم و ویتامین B۶ به فراوانی دیده می شود، این دو ترکیب اغلب با هم تجویز می شوند.