هر محیطی که زندگی در آن جریان داشته باشد را محیط زیست میگویند.موجودات زنده و عامل های خارجی فیزیکی با هم کنش را انجام میدهند تا بتوانند محیط زیست را تشکیل بدهند.در توسعهٔ پایدار 3 پایه وجود دارد که محیط زیست یکی از آن ها میباشد.حفظ محیط زیست سالم بستگی به رفتار و عمل مردم دارد و باید این رفتار و عمل آموزش داده شود.
هر ایرانی روزانه ۷۰۰ گرم زباله تولید می‌کند. بخش دیگری از زباله‌ها توسط بیمارستان‌ها و صنایع تولید می‌شوند. در مورد تولید زباله‌ها، علاوه بر بحث آلایندگی می‌توان مباحث فرهنگی و آموزشی نیز مطرح کرد.
در همین رابطه محمد درویش، دبیرکل دفتر آموزش و مشارکت مردمی سازمان حفاظت محیط‌زیست می‌گوید: «آموزش در مدارس، مساله ظریفی است؛ ما به تجربه دریافته‌ایم که قبل از سن ۱۲ سالگی، نباید به صورت متمرکز در مورد معضلات محیط‌زیستی با بچه‌ها صحبت کنیم. ما باید تلاش کنیم تا بچه‌ها عاشق سرزمین و طبیعت خود شوند و بتوانند خاطره خوشی را در طبیعت تجربه کنند.»
یکی از خطرناک‌ترین زباله‌ها، زباله‌های بیمارستانی هستند. این زباله‌ها چه خطراتی برای محیط‌زیست دارند و راه صحیح دفع آنها چگونه است؟
خطراتی که زباله‌های بیمارستانی دارند، این است که می‌توانند با شدت بیشتری منابع آب، خاک و هوا را آلوده کنند و همچنین اگر در دسترس حیات وحش و حیوانات ولگرد قرار بگیرند، آلودگی به سرعت منتشر می‌شود. بنابراین اولویت اول، امحای این زباله‌هاست که حتی می‌تواند به گسترش آلودگی‌های میکروبی بینجامد. بهترین راه امحا و از بین بردن زباله‌های بیمارستانی، سوزاندن آنها در کوره‌های مخصوص است که از فیلترهای لازم برخوردار هستند و از تشدید آلودگی هوا جلوگیری می‌کنند.
زباله‌های صنعتی، پساب‌ها و پسماندهای صنعتی نیز مانند زباله‌های بیمارستانی اهمیت دارند؛ اینکه در قبال آلایندگی صنایع، تنها عوارض آلایندگی از آنها گرفته می‌شود را بازدارنده می‌دانید؟
این عوارض بازدارنده هست و تا حدودی هم توانسته بازدارنده عمل کند، اما هنوز با آنچه ما در مورد جلوگیری از آلایندگی این صنایع در رابطه با محیط‌زیست در نظر داریم، به صورت معنی داری فاصله دارد.
روش صحیح دفع زباله‌های صنعتی به چه شکل است؟
دفع زباله‌های صنعتی به مسائلی بستگی دارد؛ اگر آن زباله، ماده‌ای شیمیایی یا فلزی باشد، دستوالعمل‌های خاصی دارد که توسط دفتر آب و خاک سازمان حفاظت محیط‌زیست، در کمیسیون مشترکی که شهرداری‌ها هم حضور دارند، اقدام می‌شود.
یکی از روش‌های دفع زباله‌ها سوزاندن آنهاست. سوزاندن زباله در فضای باز بیش از آنکه مفید باشد، مضر است. نظرتان در رابطه با روش سوزاندن زباله‌ها چیست؟
متاسفانه روش سوزاندن زباله که در کشور ما نیز رواج دارد، کار بسیار خطرناکی است، چون گازهای ناشی از آن می‌تواند اثرات فوق‌العاده بدی روی سلامتی انسان‌هایی که در محل سوزاندن قرار دارند، بگذارد. سوزاندن زباله در فضای باز به هیچ عنوان توصیه نمی‌شود.
ارزیابی شما از وضع موجود در رابطه با این روش چیست؟
وضع ما در این باره نگران‌کننده است، طوری که در اغلب شهرهای شمالی ما وضعیت بحرانی است و متاسفانه ما هنوز نتوانسته‌ایم به روش‌های بهداشتی دفع زباله یا استفاده از تکنولوژی‌ای که بتواند زباله را به کمپوست تبدیل کند، دست پیدا کنیم و حجم بزرگی از زباله‌های کشور سوزانده می‌شود. از آنجا که محل‌های دفع، حجم کمی دارند و همین حجم‌ها نیز پر شده‌اند، ظاهرا راحت‌ترین و بهترین راهی که می‌توانند انتخاب کنند، سوزاندن زباله‌هاست و متوجه عوارض غیر قابل جبران آن برای جان انسان‌ها و پسرفت در وضعیت زیست‌محیطی کشور نیستند.
زباله‌ها خارج از بحث آلایندگی، چهره طبیعت را نیز زشت می‌کنند، به نظر شما این مساله فرهنگی است یا توجه چندانی به جمع‌آوری زباله‌ها از طبیعت و پاکسازی آن نمی‌شود؟
زباله‌ها علاوه بر اینکه چهره طبیعت را زشت می‌کنند، به اشتباه توسط پرندگان، دام و همچنین حیات وحش مورد تغذیه قرار می‌گیرند. این موضوع باعث تشدید بیماری‌های مختلف شده و در نهایت وارد زنجیره غذایی انسان‌ها نیز می‌شود. پرتاب زباله از خودروها نیز نشان‌دهنده بی‌توجهی مردم است. چنین مسائلی نشان‌دهنده این است که ما در این حوزه کار فرهنگی درستی انجام نداده‌ایم و مردم آموزش‌های لازم را ندیده‌اند. این موضوع می‌تواند یک لکنت فرهنگی باشد؛ ما می‌توانستیم با وضع قوانین بازدارنده مثل وضع جریمه‌های سنگین، همان کاری که در رابطه با کمربند ایمنی انجام دادیم را در مورد پرتاب زباله‌ها از خودروها نیز مورد نظر داشته باشیم، اما کار مهم‌تری که باید اتفاق بیفتد این است که ما باید هزینه تولید زباله را به صورت مالیات از شهروندان دریافت کنیم تا شهروندان دریابند اگر زباله کمتری تولید کنند، این مساله می‌تواند از نظر اقتصادی نیز به نفع آنها باشد. این تجربه‌ای است که در بسیاری از کشورهای دنیا اتفاق افتاده است و ما هم می‌توانیم از این تجربه مفید استفاده کنیم تا انگیزه تولید زباله کاهش یابد. در این صورت است که می‌توانیم کشوری داشته باشیم که حرف برای گفتن دارد، نه اینکه مثل امروز روزانه هر نفر ۷۰۰ گرم زباله تولید کند که از میانگین جهانی بالاتر است.
در بحث راهکارها، بسیاری از افراد به نقش نهادهای مدنی در این زمینه اشاره دارند، ارزیابی شما از نقش این نهادها چگونه است؟
یکی از تجربه‌های موفق، تجربه‌های چهره به چهره است که طی آن تشکل‌های مردم نهاد باید با مردم ارتباط بگیرند و با جوامع محلی مختلف صحبت کنند تا مشکلات حل شود. یکی دیگر از راهکارها نیز نقش کلیدی رسانه‌های ملی، نوشتاری و همچنین نقش مهم آموزش و پرورش است که می‌تواند در این حوزه گام‌های موثری بردارد، اما همان‌طور که اشاره شد، قوه قضائیه و نیروی انتظامی نیز باید مقررات سختگیرانه‌تری اعمال و اجرا کنند تا آن دسته از متخلفانی که تحت هر شرایطی به تخلف خود ادامه میدهند، با جریمه‌های سنگین رو‌به‌رو شوند.
نظرتان در مورد طرح‌هایی مثل پلیس محیط‌زیست چیست؟ آیا می‌توان با اتکا به آنها انباشت زباله در طبیعت را کم کرد؟
پلیس محیط‌زیست هم طرحی است که می‌تواند در این حوزه اثربخش باشد و در حقیقت در برابر متخلفانی قرار می‌گیرد که نه از سر ناآگاهی، بلکه از روی عمد و عناد، به تخریب محیط‌زیست و آلودگی بیشتر آن دامن می‌زنند.
یکی از اقدامات بنیادین در این زمینه، آموزش‌های زیست‌محیطی در مدارس است، چطور می‌توان این آموزش‌ها را به مدارس برد؟
آموزش در مدارس، مساله ظریفی است؛ ما به تجربه دریافته‌ایم که قبل از سن ۱۲ سالگی، نباید به صورت متمرکز در مورد معضلات محیط‌زیستی با بچه‌ها صحبت کنیم. ما باید تلاش کنیم تا بچه‌ها عاشق سرزمین و طبیعت خود شوند و بتوانند خاطره خوشی را در طبیعت تجربه کنند. بعد از ۱۲ سالگی است که وقتی بچه‌ها عاشق طبیعت شدند و خلاقیت آنها رشد یافت، می‌فهمند که من هستم، چون ما هستیم، آن زمان باید آرام آرام آموزش‌های آکادمیکی به آنها در رابطه با محیط‌زیست ارائه شود و به این ترتیب ما از نسلی برخوردار می‌شویم که دارای سواد محیط‌زیستی و فهم اکولوژیک هستند. اشتباهی که امروز رخ می‌دهد، این است که ما برای مهدکودک‌ها و کودکستان‌ها شرح می‌دهیم که شهر درگیر با آلودگی است و بسیاری از افراد سرطان گرفته‌اند و… که این موارد بچه‌ها را می‌ترساند. بنابراین کاری که ما می‌کنیم باعث می‌شود نگاه آنها به محیط‌زیست به عنوان یک موضوع رعب‌آور باشد و تا جایی که امکان دارد، از آن دوری کنند. اینها مسائلی راهبردی هستند که گاهی می‌بینیم در مدارس ما نیز ریشه دوانده است.
با توجه به اینکه هر نفر روزانه حدود یک کیلوگرم زباله تولید می‌کند، چه اقداماتی را می‌توان در منازل انجام داد؟
این پیام باید داده شود که هر خانواده‌ای که زباله بیشتری تولید می‌کند، باید مالیات و جریمه بیشتری بدهد و به این صورت است که انگیزه‌ای برای کاهش زباله‌های خانگی ایجاد می‌شود؛ یک بخش از اقداماتی که می‌توان در این زمینه انجام داد، تولید کمپوست از زباله‌های‌تر خانگی است، بخش دیگر این است که زباله‌های خشک را تفکیک کنند و به واحد‌های تولیدی بازگردانند، برای مثال بطری‌های آب معدنی، نوشابه و کنسروها، و به این صورت است که می‌توان تولید زباله را کاهش داد.
منبع : سلامت نیوز
