امروزه شاید نسبت به چند دهه ی اخیر ، جنگ و یا بیماری های همه گیر ، عامل مرگ و میر افراد نباشد ، مسائلی که سلامت جامعه را تهدید می کنند کمی با چند دهه ی گذشته تغییر کرده است. چاقی در این سالها یکی از اصلی ترین عامل مرگ در جهان به حساب می آید.
شاید پرداختن به موضوع چاقی و اضافه وزن تکراری به نظر برسد؛ موضوعی که همه علت و درمان آن را می دانند و بسیاری با آن دست به گریبان هستند. اما نکته این جاست که برای پیشگیری از چاقی در نسل های آینده و بهبود وضعیت جسمانی نسل فعلی چاره ای نداریم جز این که به اطلاع رسانی و آگاه سازی افکار عمومی درباره پیامدهای شیوع چاقی، عوارض مرتبط با آن و افزایش روزافزون چاقی در کودکان ادامه دهیم تا رسالت خود را ایفا کنیم.در این مطلب به چند موضوع کمتر پرداخته شده مانند نقش نبود امنیت غذایی در افزایش چاقی و اضافه وزن در کشور، رژیم های غذایی نادرست افراد دارای اضافه وزن و نگرش نادرست مردم نسبت به رژیم غذایی سالم، در گفت وگو با ۲ کارشناس پرداخته ایم.در ابتدای مطلب جدیدترین آمار را درباره وضعیت چاقی در جهان مرور می کنیم.
چاقی، پنجمین عامل مرگ و میر
سازمان جهانی بهداشت در تازه ترین گزارش آماری خود اعلام کرد، اضافه وزن و چاقی پنجمین عامل مرگ و میر در جهان محسوب می شود. طبق آمار این سازمان، هر سال حداقل ۲.۸ میلیون فرد بزرگسال در اثر چاقی یا اضافه وزن در جهان می میرند. به علاوه ۴۴ درصد از بار دیابت، ۲۳ درصد از بار بیماری های قلبی و عروقی و ۷ تا ۴۱ درصد از بار سرطان های خاص در جهان با چاقی و اضافه وزن مرتبط است.همچنین در سال ۲۰۰۸، یک میلیارد و ۵۰۰ میلیون فرد بالغ در جهان اضافه وزن داشتند. در سال ۲۰۱۰ نیز حدود ۴۳ میلیون کودک زیر ۵ سال از اضافه وزن رنج می بردند. کارشناسان این سازمان هشدار می دهند که در گذشته چاقی و اضافه وزن مشکل اصلی کشورهای ثروتمند بود، در حالی که هم اکنون چاقی در کودکان بیشتر در کشورهای در حال توسعه دیده می شود. هم اکنون حدود ۳۵ میلیون کودک دارای اضافه وزن در کشورهای در حال توسعه و ۷ میلیون نفر در کشورهای توسعه یافته زندگی می کنند.
این ارزیابی ها نشان می دهد که امروزه چاقی و اضافه وزن بیش از لاغری و کم وزنی قربانی می گیرد.همچنان که می دانید علت اصلی چاقی و اضافه وزن نبود تعادل انرژی بین کالری دریافتی و مصرفی است و می توان با آن در ۲ سطح فردی و اجتماعی مقابله کرد. در سطح فردی محدود کردن مصرف چربی ها و کاهش کالری دریافتی، در پیش گرفتن رژیم غذایی سالم و افزایش فعالیت بدنی به عنوان راهکار شناخته می شود و در سطح اجتماعی اتخاذ سیاست های کلان برای رواج رژیم غذایی سالم، همکاری صنایع غذایی با نهادهای درگیر سلامت مردم و ترویج الگوهای غذایی سالم نقش اساسی ایفا می کند.
نبود امنیت غذایی و افزایش چاقی
نتایج مطالعات نشان می دهد که گاهی نگرانی و ترس از نخوردن غذای کافی موجب چاقی یا اضافه وزن می شود. به گزارش ایسنا کارشناسان می گویند نگرانی از نداشتن غذای کافی برای تامین نیاز غذایی خانواده وضعیتی موسوم به «نبود امنیت غذایی» است که معمولا در خانواده های کم درآمد شایع است. محققان انگلیسی می گویند اعضای خانواده های کم درآمد اغلب با مشکل اضافه وزن روبه رو هستند و باید پرداختن به این موضوع در مقابله با اپیدمی چاقی مدنظر قرار گیرد.دکتر کورش جعفریان متخصص تغذیه و عضو هیئت علمی دانشگاه تهران با تایید ارتباط بین درآمد خانواده و ابتلا به اضافه وزن به خراسان می گوید: زمانی که از «امنیت غذایی» صحبت می کنیم، در واقع به دسترسی افراد به مواد غذایی کافی برای تامین نیازهای جسمی بدن اشاره می کنیم، گاهی موقعیت جغرافیایی باعث می شود دسته ای از افراد به مواد غذایی مورد نیاز دسترسی نداشته باشند، گاهی مسائل روحی و روانی و دیدگاه نادرست درباره برخی از مواد غذایی باعث می شود فرد از مصرف آن ها محروم شود و گاهی به دلیل مشکلات مالی فرد نمی تواند انتخاب خوبی برای رژیم غذایی اش داشته باشد از این رو رژیم غذایی صحیحی ندارد.
واقعیت این است که بسیاری از افراد در خانواده های کم درآمد به سراغ مواد غذایی با قیمت های مناسب می روند تا بتوانند خود را سیر کنند. ارزان ترین مواد غذایی هم چاق کننده ترین مواد است. نشاسته، چربی ها و شکر جزو مواد غذایی سیرکننده است که در سبد غذایی بسیاری از خانواده ها به وفور دیده می شود. اگر این مواد غذایی در طول زمان به صورت ثابت در یک رژیم غذایی وجود داشته باشد و بیش از اندازه مصرف شود، باعث چاقی می شود.در چنین شرایطی می گوییم که نبود امنیت غذایی باعث چاقی در افراد می شود، در واقع افراد به دلیل در دسترس نبودن میوه، سبزی، غلات سبوس دار و دیگر مواد مغذی مورد نیاز خود، فقط به رفع گرسنگی فکر می کنند.
رفع گرسنگی با مواد نشاسته ای، چربی ها و شیرینی جات بدون داشتن فعالیت ورزشی و تحرک بدنی کافی، نتیجه ای جز افزایش وزن دربر نخواهد داشت.دکتر جعفریان با اشاره به این که دسته ای از افراد به علت بدغذایی، ترس از نخوردن غذای کافی، حذف صبحانه و در پیش گرفتن رژیم غذایی نادرست دچار اضافه وزن و چاقی می شوند، تصریح می کند: گاهی رژیم غذایی نادرست کاهش وزن باعث می شود سوخت و ساز بدن مختل شود و فرد با رژیم غذایی عادی چاق شود. گاهی کاهش متابولیسم بدن حتی در یک فرد با وزن معمولی ممکن است به اضافه وزن منجر شود.وی با بیان این که در مورد کودکان چاق وضعیت متفاوت است، می گوید: در بسیاری از موارد والدین به اشتباه تصور می کنند کودک وزن کافی ندارد و خودسرانه رژیم غذایی چاق کننده برای او در نظر می گیرند. در صورتی که در مراجعه به متخصص می توان دریافت که کودک اضافه وزن ندارد و تصور والدین از سلامت کودک، چاقی است. به طور کلی باید اذعان کرد که رژیم غذایی صحیح در کشور ما فراموش شده است و بیش از ۵۰ درصد جامعه ما الگوی صحیح غذایی را رعایت نمی کنند و مواد غذایی به اندازه کافی در رژیم غذایی مردم وجود ندارد، به همین دلیل است که انواع عوارض حاصل از رژیم غذایی نادرست شامل سوءتغذیه و کمبود وزن از یک سو و چاقی و اضافه وزن از سوی دیگر سلامت مردم را به مخاطره انداخته است.
سبد غذایی پرکالری
همچنین فاطمه صادقی کارشناس دفتر بهبود تغذیه وزارت بهداشت با بیان این که بیشتر مواد موجود در سبد غذایی خانوار ایرانی کالری زیادی دارد، به خراسان می گوید: قند و شکر و مواد نشاسته ای در حالی در سبد غذایی بسیاری از خانواده ها فراوان است که مواد مغذی مورد نیاز بدن از این سبد حذف شده است. افراد همچنین انگیزه ای برای تحرک، ندارند و این رژیم غذایی ناسالم در طول زمان باعث افزایش وزن و چاقی می شود. وی با بیان این که در این باره مطالعه ای در کشور نشده است، تاکید می کند: به نظر می رسد چاقی و اضافه وزن در خانواده های مرفه ایرانی بیشتر به دلیل رفاه و مصرف غذاهای آماده بروز پیدا می کند و اضافه وزن در خانواده های کم درآمد هم به دلیل نبود مواد غذایی سالم و مفید در برنامه غذایی و افزایش مواد غذایی پرکالری مشاهده می شود. به عبارتی مردم براساس میزان درآمد خود غذا می خورند نه به اندازه نیازشان.
سخن آخر
دکتر جعفریان افزود: اضافه وزن و چاقی نتیجه نبود تعادل در رژیم غذایی است و این تعادل را با هر نوع درآمد می توان کنترل کرد. اگر مردم را تشویق کنیم که غذاهای فرآوری شده را حذف کنند حجم زیادی از عوامل چاقی و اضافه وزن ناشی از رواج این دسته از غذاها را کم کرده ایم. بنابراین باید نگرش و دید مردم را نسبت به آن چه می خورند و آن چه به آن نیاز دارند، تغییر دهیم و سپس آن ها را تشویق کنیم که با هر میزان درآمد مواد غذایی سالم و متنوعی را خریداری کنند.
