حالا که زود است ، من برای لاغر شدن وقت زیادی دارم. یا دیگر از من گذشته نمی توانم وزن خود را کم کنم. این جمله ها شاید برای شما نیز آشنا باشد. باید بگوییم که کم کردن وزن سن و سال نمی شناسد ، فقط نیازمند به اراده ی قوی است.
اگر نگاهی به دور و بر خود بیندازیم، می بینیم که تعداد کودکان چاق از چند دهه گذشته بیشتر شده است و اگر چاقی این کودکان درمان نشود، می تواند در میانسالی و سالمندی زمینه ساز ابتلا به بسیاری بیماری ها شود…
بیشتر کودکان و نوجوانان مبتلا به چاقی در چرخه های معیوبی اسیر می شوند که نتیجه آن ناامیدی و از دست دادن اعتمادبه نفس و بسیاری فرصت های طلایی دیگر است. اگر فرزند شما هم از این مشکل رنج می برد، گفت وگوی ما را با ریحانه ناظمی و کارشناسان «سلامت» بخوانید.
ریحانه ناظمی که طی ۳ ماه ۱۰ کیلوگرم وزن کم کرده، می گوید:
دوست داشتم مثل دوستانم لاغر باشم
ریحانه جان چند سال داری؟
۱۳ سال.
قبل از اینکه رژیم بگیری چند کیلوگرم بودی؟
۷۶ کیلوگرم، با قد ۱۶۳ سانتی متر.
و الان؟
۶۶ کیلوگرم.
هر ماه چقدر وزن کم کردی؟
ماه اول ۶ کیلوگرم، ماده دوم ۳ کیلوگرم و ماه سوم یک کیلوگرم.
از چه زمانی وزنت بالا رفت؟
از ۹ سالگی.
چرا؟
پرخور بودم و خوردن برایم عادت شده بود. در مدرسه علاوه بر خوراکی هایی که مادرم برایم می گذاشت، چیپس و پفک هم می خوردم. در خانه علاوه بر ناهار، شیر و کیک و عصرها میوه و شیرینی زیادی می خوردم و شامم هم کامل بود.
اعضای خانواده تان هم اضافه وزن دارند؟
مادرم نه اما پدرم کمی چاق است که البته ایشان هم رژیم غذایی دارند.
با شما رژیم را شروع کردند؟
نه، پدرم نزدیک یک ماه است رژیم دارند و از این بابت خوشحالم. ایشان طی یک ماه ۷ ۶ کیلوگرم وزن کم کرده اند.
چرا تصمیم گرفتی وزن کم کنی؟
وقتی همسن و سالانم را می دیدم که لاغر هستند ناراحت می شدم. دوست داشتم مثل آنها باشم. مجبور بودم برای لباس پیداکردن خیلی بگردم. خانواده هم زیاد می گفتند که چاق هستم و باید وزنم را پایین بیاورم.
متخصص تغذیه چه نوع رژیمی برایت تجویز کرد؟
الآن در مدرسه فقط یک واحد میوه و یک لقمه نان و پنیر دارم. ناهارم ۵ قاشق غذاخوری برنج یا یک کف دست نان با گوشت و سالاد فراوان است. عصر می توانم میوه با چای و خرما بخورم. شامم هم برنج نیست و بیشتر گوشت می خورم. به طور کلی در برنامه غذایی ام نسبت به قبل، میوه و گوشت بیشتر شده است. مجاز به خوردن هله هوله، آجیل و بستنی نیستم. به عنوان تنقلات بیشتر میوه یا خرما می خورم. قند و شکر برایم ممنوع شده و حتی به جای شکر در صبحانه خرما می خورم.
چطور در ماه اول نسبت به ماه های بعدی بیشتر وزن کم کردی؟
خودم کمتر می خوردم به همین دلیل لاغرتر شدم.
با وجود پرخور بودن و عادت های غذایی ای که قبلا داشتی، گرفتن رژیم برایت سخت نبود؟
چرا. در مدرسه دوستانم چیپس می خوردند و زیاد تعارفم می کردم اما می خواستم به هدفم برسم و به همین دلیل جلوی خودم را می گرفتم. در خانه هم میلم کمتر شده بود اما مادر و پدرم هم خیلی کمکم می کردند.
مکمل هم دریافت می کنی؟
بله، قرص آهن می خورم.
ورزش هم می کنی؟
چند جلسه کلاس بسکتبال اسم نوشتم و شرکت کردم ولی خیلی زود آن را رها کردم چون فرصت و اشتیاق کافی نداشتم و در حال حاضر ورزش نمی کنم.
نگاه متخصص تغذیه و رژیم درمانی
توصیه دکتر سید علی کشاورز به والدینی که کودکشان رژیم گرفته
مـواد غـذایـی پـرکـالـری نـخـریـد
آیا چاقی بین کودکان و نوجوانان کشورمان شایع است؟
بله، متاسفانه کشور ما هم از این معضل جهانی مستثنی نیست. تحقیقات علمی کشور نشان داده چاقی روزبه روز در حال افزایش است. ما کشوری هستیم در حال گذار تغذیه، یعنی رفتارهای سنتی تغذیه ای ما در حال فراموش شدن است و رفتارهایی جایگزین می شوند که عواقب آن بر سلامت ناشناخته است. مثلا نان و پنیر و گردو صبحانه ما با شیر و کیک و بیسکویت و… جایگزین شده و در میان وعده ها به جای برگه و مغزها، پفک، چیپس و نوشابه و… می خوریم. این مواد نه تنها نیاز بدن را تامین نمی کنند، بلکه به شدت چاق کننده اند و افزودنی شیمیایی دارند و نوع پخت و آماده سازی آنها خطر ابتلا به بیماری های مختلف را بالا می برد. در واقع به علت مصرف تنقلات کم ارزش و چاق کننده، شاهد روند افزایش چاقی در کودکان هستیم و متاسفانه معمولا چاقی کودکان تا ۳۰ درصد چاقی دوران بلوغ را به دنبال دارد و چاقی دوران نوجوانی تا ۸۰ درصد باعث بلوغ زودرس می شود. به همین دلیل مهم است کودکان و نوجوانان در مرز رسیدن به بلوغ چاق نباشند.
به نظر شما کودکان و نوجوانان تا چه حد از رفتارهای تغذیه ای والدین پیروی می کنند؟
کودکان تا قبل از ۶ سالگی از رفتارهای تغذیه ای خانواده الگو می گیرند اما بعد از آن با ورود به جامعه از دوستان پیروی می کنند. مثلا فرزند مادری که صبحانه نمی خورد و به جای آن بیسکویت و کیک می خورد، حتما صبحانه خور نمی شود. مادری که عادت به خوردن تنقلات دارد، ذائقه کودکش را خراب می کند. کودکانی که به مهد یا مدرسه می روند نیز عادت های اشتباهی پیدا می کنند. در مهد به عنوان میان وعده به کودکان به جای میوه یا مغزها، کیک و بیسکویت می دهند. با ورود کودک به مدرسه طبیعی است که بیشتر از جامعه الگو بگیرد و طرفدار رفتار تغذیه ای رایج بین همکلاسی ها شود.
پس می توان گفت اصلاح رفتارهای تغذیه ای در خانواده و بعد جامعه نقش قابل توجهی در پیشگیری یا
کند شدن روند چاقی کودکان دارد؟
بله. بدون شک مهم ترین علت اصلاح الگوهای غذایی اول خانواده و بعد جامعه هستند.
آیا برای کودک یا نوجوانی که به دلیل غفلت دچار اضافه وزن شده می توان رژیم لاغری تجویز کرد تا وزن کم کند؟
در درجه اول برای کودکانی که اضافه وزن دارند، باید الگوی غذایی را اصلاح کرد. فراموش نکنیم معنای پیروی از رژیم لاغری، نخوردن نیست بلکه درست خوردن است. رژیم یعنی خوردن و سیری شکمی و سلولی. باید بدخوری ها را اصلاح کرد. با برقراری تعادل تغذیه ای و کنترل افزایش وزن، اضافه وزن کودکان اصلاح می شود. در گذشته متخصصان اطفال معتقد بودند نباید به کودکان رژیم غذایی داد اما در حال حاضر که مفهوم رژیم جا افتاده، متخصصان اطفال، کودکان چاق را به کارشناسان تغذیه ارجاع می دهند تا الگوی غذایی آنها اصلاح و متعادل شود. نوجوانان چون قابلیت درک دارند می توان به آنها گفت کمتر بخورند تا وزنشان پایین بیاید اما به کودکان کم سن تر نمی توان گفت نخور تا وزنت کم شود. اصلاح الگوی غذایی در این کودکان می تواند از افزایش بیشتر وزن پیشگیری کند و سرعت افزایش وزن را پایین آورد. پس از کمترین سن می توان الگوی غذایی کودکان را اصلاح کرد اما به کودکان چاق نباید گرسنگی داد تا وزن کم کنند. متخصص تغذیه دانش کافی دارد و کودک را سیر نگه می دارد در عین حال به کاهش وزن او کمک می کند.
فرض کنید با اصلاح رفتارهای تغذیه ای کودک یا نوجوان ما وزن کم کرد، چه کنیم این رفتارها در او نهادینه شود؟
پایدارماندن رفتارهای تغذیه ای هنر والدین است. حفظ رفتارهای تغذیه ای آسان نیست و والدین باید خودشان این رفتارها را داشته باشند و به آنها معتقد باشند زیرا اگر رفتارهای غلط را ادامه دهند و غذای چرب، حاضری و پرکالری طبخ و مصرف کنند، نمی توان انتظار داشت کودک رفتار درستی از نظر تغذیه ای داشته باشد. نمی توان کودکان را از خوردن منع کرد زیرا در این صورت از نظر روانی صدمه می بینند. والدین حتی باید از خرید موادغذایی پرکالری هم خودداری کنند.
اما اگر بیرون از خانه هوس خوردن این نوع مواد غذایی کرد، چه کنیم؟
نباید او را منع کرد. رفتارهای تغذیه ای را باید به تدریج و با مدارا اصلاح کرد. نباید بی رحمانه با کودک برخورد کرد.
به نظر شما در سنین رشد، مصرف کدام گروه های غذایی مهم تر هستند و نباید در برنامه غذایی جایشان خالی بماند؟
هیچ گروهی مهم تر از دیگری نیست. ۴ گروه نان و غلات، لبنیات، گوشت و میوه و سبزی ها همگی برای سلامت کودک و نوجوان مفیدند. هر روز باید هر ۴ گروه در برنامه غذایی آنها باشد. محدودیت ها باید بیشتر در مورد موادغذایی بی ارزش مثل کیک، بیسکویت، انواع فست فودها، شیرینی و… به اجرا درآید.
نگاه متخصص طب ورزشی
ورزش های خوب برای بچه های چاق
دکتر احمد باقری مقدم/ عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران
بحث چاقی در کودکان از موضوع ها و معضلات دنیای توسعه یافته امروزی و زمینه ساز بسیاری بیماری ها از جمله بیماری های قلبی است. کنترل و پیشگیری و درمان چاقی در کودکان اهمیت بالایی دارد و اصلاح شیوه زندگی یعنی اصلاح رژیم غذایی و افزایش تحرک روزانه می توانند در این میان کمک کننده باشند. رژیم غذایی برای کودکان محدودیت دارد و اگرچه متخصصان تغذیه می توانند با اصلاح رفتارهای تغذیه ای در کودکان وزن آنها را کنترل کنند، اما نقش ورزش در پیشگیری و درمان چاقی بارزتر و شاخص تر است.
در این میان دو موضوع مهم افزایش فعالیت های فیزیکی و انجام ورزش های سازمان یافته و برنامه ریزی شده باید در نظر گرفته شود. نشستن های طولانی مدت جلوی تلویزیون و بازی های رایانه ای و بی تحرکی در منزل و استفاده دائم از خودرو و راهپیمایی و پیاده روی نکردن عامل چاقی است. ورزش های منظم به ویژه ورزش های هوازی به سوخت چربی در بدن کمک می کنند و نقش مهمی در کاهش وزن و کنترل آن دارند.
ورزش های هوازی توصیه شده برای کودکان و نوجوانان طناب زدن، شنا، دوچرخه سواری و دویدن ملایم و طولانی است. این ورزش ها مناسب و مفرح هستند اما شدت و مدت آنها اهمیت دارد. شدت ورزش هوازی در کودکان و نوجوانان باید در حدی باشد که به حدود ۱۰۰ تا ۱۲۰ ضربان در دقیقه برسد. مدت آن نیز باید به تدریج افزایش یابد و به یک ساعت در روز برسد و حداقل ۵ روز در هفته تکرار شود. آنچه در ورزش کودکان مهم است، بحث تداوم است. برای این منظور بهتر است ورزش های موردعلاقه کودکان و نوجوانان را در قالب بازی و برنامه های ورزشی مشخص تنظیم کنیم. به این ترتیب کودک با نشاط و تفریح و انگیزه بالا آن را ادامه می دهد. اگر کودک یا نوجوان شما دچار چاقی شکمی است، می توان به کمک ورزش های خاص سایز دور کمر او را کاهش داد. افزایش قدرت عضلات به خصوص در ناحیه شکم و کمر به کمک برخی ورزش ها به جلوگیری از افزایش سایز و جمع شدن شکم کمک می کند. فراموش نکنید ورزش کودکان باید آرام اما مداوم باشد. در ورزش های خسته کننده از ذخایر غیرچربی استفاده می شود و تاثیر کمتری در کنترل وزن دارند. بسکتبال که انتخاب ریحانه ناظمی بوده، ورزشی ترکیبی از هوازی و غیرهوازی یعنی دویدن های آرام همراه فعالیت شدید است و در مجموع به کاهش وزن کمک می کند اما مهم تر از این مساله اثر دیگری است که بسکتبال برای دخترخانم های نوجوان دارد و آن افزایش تراکم استخوانی و پیشگیری از پوکی استخوان در دوران یائسگی است. به خانم ریحانه توصیه می کنم اگر از این ورزش لذت می برد، حتما آن را ادامه دهد.
نگاه فوق تخصص روان پزشکی کودک
نگویید بچه هرچه تپل تر، بهتر!
دکتر کتایون خوشابی/ عضو هیات علمی دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی
چاقی در اغلب موارد زمینه ژنتیکی دارد. در بیش از ۵۰ درصد موارد، کودکان چاق والدین چاق دارند و متاسفانه خانواده هایی که همیشه با مساله اضافه وزن و چاقی روبر هستند، در بیشتر موارد مراقب رژیم غذایی فرزندانشان نیستند.
باور غلطی در خانواده ها به خصوص در میان مادران وجود دارد که فکر می کنند هر چه به فرزندانشان خوراک بیشتری بدهند و کودک تپل تر باشد، فرزند سالم تری دارند در حالی که این باور اشتباه است و چاقی مولد بیماری است. روی این نگرش فرهنگی خوب باید کار شود. مادر خوب، مادری نیست که فرزندش را با خوراکی های پرکالری تغذیه و او را دچار اضافه وزن کند.
کودکی که در خانواده با مساله چاقی روبروست، از همان ابتدا از سوی همسن و سالان مورد تمسخر قرار می گیرد. این کودکان در مهد و مدرسه به دلیل کم تحرکی و ناتوانی در انجام بسیاری فعالیت های ورزشی طرد می شوند و مورد تمسخر لفظی قرار می گیرند. با بالارفتن سن، مشکل افسردگی هم به اضافه وزن و چاقی اضافه می شود. کودک به دلیل حس کسلی و غمگینی، احساس ناامیدی می کند و آنچنان که باید برای گرفتن رژیم غذایی تلاش نمی کند. درواقع کودکان چاق وارد یک چرخه معیوب می شوند و پرخوری آنها افزایش می یابد و اضافه وزن ناشی از آن، باعث تشدید افسردگی خواهد شد. کودکان دچار اضافه وزن، با ۲ اختلال در سنین نوجوانی روبرو می شوند؛ بی اشتهایی عصبی و بولمیا.
نوجوان مبتلا به بی اشتهایی عصبی، دچار مشغله ذهنی در مورد تناسب اندام می شود و گرفتن رژیم های سخت و انجام ورزش های سنگین برای کاهش وزن را آغاز می کند اما در اغلب موارد، عاقبت خوبی در انتظار او نیست. در بولمیا نیز نوجوان دوره های پرخوری دارد. یعنی به شکل مکشی در عرض مدت کوتاهی موادغذایی زیاد و پرکالری را می بلعد و بعد به دلیل احساس گناه، انگشت در حلق می کند و تمام یا قسمتی از موادغذایی بلعیده شده را بالا می آورد. این موضوع به شکل چرخه معیوب هر روز ادامه می یابد و عوارض جسمی و روان شناختی بسیاری دارد.
چه در اختلال بی اشتهایی عصبی و چه در بولمیا، نوجوان دچار افسردگی ثانویه می شود و دلیل آن نارضایتی از شکل اندام است. هر دو اختلال اگر آغاز شوند، درمان سختی دارند. مشکل دیگری که چاقی در کودکان و نوجوان ایجاد می کند، پایین آوردن اعتمادبه نفس است. مقایسه خود با همسن و سالانی که اندام زیبایی دارند، باعث کاهش اعتمادبه نفس، ناامیدی، بی انگیزگی و افسردگی، پرخوری و افزایش وزن می شود. در بسیاری موارد کودکان چاق فرصت های طلایی زندگی را از دست می دهند و از رفتن به اجتماعاتی که همسالانشان در آن حضور دارند، اجتناب می کنند که این موضوع خود تشدیدکننده چرخه معیوب است.
اگر والدین با نوجوان همدلی نداشته باشند، مشکل تشدید می شود. سرزنش های دائمی در خانواده عوارض روان شناختی ناشی از چاقی را تشدید می کند.
خانواده ها باید یاد بگیرند از کودک یا نوجوانشان حمایت کنند. گرفتن رژیم و انجام ورزش های سنگین برای کاهش وزن کار راحتی نیست. باید با استفاده از روش های مثبت و تشویقی، والدین به همراه گروه درمانی متشکل از روان شناس یا روان پزشک و متخصص تغذیه و طب ورزشی به کودک یا نوجوان کمک کنند. فراموش نکنید افزایش اضطراب، خود پرخوری می آورد. پس اگر کودکی دچار اضطراب یا افسردگی است، می توان از داروهای ضدافسردگی برایش استفاده کرد. در نهایت اگر باور و نگرش خانواده به رژیم غذایی و ورزش تغییر نکند، نمی توان از کودک و نوجوان انتظار زیادی داشت، بنابراین والدین باید شیوه زندگی شان را اصلاح کنند.
