در بدن انسان عضوی به نام کلیه وجود دارد که البته در بدن بعضی جانداران دیگر هم موجود است.کلیه ماده های زائد و را از بدن خارج میکند و کار تسویه خون را انجام میدهد و همچنین متابولیت ها توسط کلیه دفع میشوند.کلیه نامی است که از غرب می آید و در میان پارسی زبانان و هندی زبانان با همین نام شناخته و رایج شده است.
کمبود ترکیبات شیمیایی داخل ادرار مانند سیترات و منیزیم که به صورت طبیعی از به هم چسبیدن کریستال ها جلوگیری می کنند باعث تشکیل سنگ می شود.
سنگ های کلیه در اکثر موارد کوچک بوده و با جداشدن از کلیه وارد حالب (میزنای) می شود، دراین حالت است که بیمار با سابقه دفع سنگ و یا بدون سابقه قبلی دچار درد ناگهانی پهلو همراه با تهوع و نفخ شکم می شود.
سنگ های ریز کمتر از پنج میلی متر در اکثر موارد (با تجویز دارو و دستورات داده شده توسط متخصص کلیه و مجاری ادرار) دفع می شود و سنگ های بزرگتر از هفت میلی متر عمدتاً داخل کلیه و میزنای باقی مانده و باعث صدمه به بافت کلیه (و در صورت عدم تشخیص به موقع و یا عدم پی گیری بیمار) و یا از کار افتادن کلیه می شود.
برای آگاهی از علل و عوامل تشکیل سنگ کلیه گفتگویی را با “دکتر پروانه اباذری- دکترای پرستاری و استادیار دانشگاه علوم پزشکی اصفهان” انجام داده ایم که مشروح آن را در ادامه می خوانید:
علت تشکیل سنگ کلیه چیست؟
آقایان به دلیل ناشناخته کلسیم بیشتری نسبت به خانم ها در ادرار دفع می کنند؛ در واقع هورمون های زنانه به پیشگیری از تشکیل سنگ کمک می کند اما هورمون های مردانه به تشکیل سنگ کمک می کند و این دلیل شیوع 2 تا 3 برابری سنگ کلیه در مردان نسبت به زنان است.
البته بعد از یائسگی شیوع سنگ در آقایان و خانم ها برابر می شود.
سنگ‌های ادراری را می توان جزو بیماری های شایع جوامع بشری دانست که می‌تواند با و یا بدون درد و عفونت ادراری بروز کند.
علل ایجاد سنگ‌های ادراری متفاوت و فاکتور فیزیولوژیکی و محیطی دو عامل موثر در ایجاد سنگ‌های ادراری است.
سنگ‌های ادراری در کودکان و سالمندان کمتر دیده می‌شود سنگ‌های ادراری در افراد جوان و میانسال شایعتر است،
آب و هوا یکی از عوامل محیطی مؤثر در ایجاد سنگ‌های ادراری عنوان است و سنگ‌های ادراری معمولاً در فصول گرم سال بیشتر دیده می‌شود.
نوع آب در تشکیل سنگ بی‌تاثیر است و اهمیتی ندارداما میزان آبی که فرد در طول شبانه روز مصرف میکند نقش مهمی در ایجاد سنگ‌های ادراری دارد به نحوی که مصرف کمتر آب احتمال بروز سنگ را بیشتر میکند.
رژیم غذایی در تشکیل سنگ‌های ادراری مهم ارزیابی می شود و در افرادی که زمینه تشکیل سنگ وجود دارد رژیم غذایی نامناسب می‌تواند زمینه ساز ایجاد سنگ باشد، همچنین مصرف زیاد مواد غذایی حاوی اگزالات کلسیم و اسید اوریک در افراد سنگ ساز، تشکیل سنگ را تسریع میکند.
سنگ کلیه بیشتر در مردان اتفاق می افتد یا زنان؟
سنگ‌های ادراری با شیوع بیشتر در مردان، در رده سنی 20 تا 50 سال بروز می کند و سبب بروز علایمی همچون درد پهلو، تکرر و سوزش ادرار می‌شود و عوامل مختلفی چون ارث، آب وهوا، نوع تغذیه و فعالیت، جنس در میزان بروز وشیوع آن مؤثر است.
در سنگ های ادراری وراثت هم نقش دارد؟
علت اصلی سنگ های ادراری ناشناخته است اما قطعاً سابقه خانوادگی نقش بسزایی دارد؛ نقش ژنتیک کاملاً محرز است.
هم پدر و هم مادر می توانند ژن معیوب را به فرزند خود انتقال دهند و خوشبختانه همین باعث می شود شیوع آن بالا نباشد.
ارث به عنوان یکی از عوامل فیزیولوژیک موثر در بروز سنگ است، این عامل، علت 40 تا 50 درصد تشکیل سنگ‌های ادراری است و شیوع سنگ در زنان به علت هورمون های زنانه کمتر از مردان است.
شغل هم می تواند تأثیرگذار باشد؟
بسیاری از افراد پشت میز نشین و کم تحرک هستند ، هنچنین اشتغال افراد در مشاغلی که فرد در حین انجام کار در معرض گرمای شدیدی باشد می تواند در افزایش احتمال ابتلا به سنگ مؤثر باشد.
گرمای زیاد باعث تعریق زیاد و کاهش تولید ادرار می شود و همین باعث می شود که شانس تشکیل سنگ افزایش یابد،البته ما درد حاد سنگ را قابل ستایش می دانیم.
گفته می شود نگهداشتن ادرار به بزرگ شدن سنگ های کلیه کمک می کند!
بله، نگهداشتن ادرار باعث ته نشینی مواد و شانس رشد باکتری در ادرار نگهداشته شده، می شود.
سنگ های عفونی و اضرابی هم داریم که در افراد بی حرکت ایجاد می شود.
توصیه نمی شود ادرار به هیچ وجه نگهداشته شود اما متأسفانه این موضوع در کودکان بیشتر مشاهده می شود.
آیا نشانه هایی وجود دارد که قبل از این درد حاد بیمار بتواند به پزشک مراجعه کند؟
غیر از درد می تواند خون در ادرار به همراه درد یا بدون درد یک علامت باشد، البته ما انتظار داریم خون در ادرار همراه با درد باشد.
شایع ترین علامت سنگ های ادراری که فرد را به سمت پزشک هدایت می کند، درد است زیرا عاملی برای مراجعه است، زمانی که فرد دچار درد می شود باید بداند که سنگ کلیه او ماه ها و سالها طول کشیده تا تشکیل شده است.
دلیل اینکه معتقدیم علامت درد برای سنگ کلیه بسیار مهم است ، این است که اگر درد وجود نداشته باشد به وجود سنگ پی برده نمی شود و ممکن است اندازه آن بزرگ و بزرگ تر شود و محل اتصال کلیه به حالب را مسدود نموده و باعث جمع شدن ادرار در کلیه شود و پس ازآن کلیه بزرگ و تحت فشار قرار گیرد و بدون سروصدا کلیه از بین برود؛ به همین دلیل علامت درد قابل ستایش است.
اگردرد با تهوع همراه باشد، چه اتفاقی می افتد؟
دردهای کلیوی باحالت تهوع هم می تواند همراه باشد، اگر سمت راست یا چپ باشد بستگی به سن بیمار می تواند با تشخیص هایی مثل آپاندیس همراه باشد ولی ماهیت دردهای سنگ های ادراری، دردهای شبیه زایمان است که می گیرد و رها می کند.
بی اشتهایی و اسهال هم می تواند از علامت های سنگ کلیه باشد.
تغییر رنگ ادرار هم نشانه ای از سنگ کلیه است؟
اگر علت تغییر رنگ ادرار خون باشد، باید در آزمایش تأیید شود؛ هر نوع تغییر رنگ ادرار خون دلیلی برای سنگ کلیه نیست چرا که مصرف بعضی از مواد غذایی و داروها هم می تواند باعث تغییر رنگ ادرار باشد.
منبع : ایمنا
