اهدای خون برای نجات جان زندگی افراد بیمار و نیازمند فرآورده های خونی یکی از رفتارهای بشر دوستانه است که خوشبختانه در ایران نیز مردم از این عمل خدا پسندانه استقبال کرده اند و میانگین اهدا کنندگان خون در ایران در مقایسه با سایر کشورها بالاتر است.
مدیرعامل سازمان انتقال خون ضمن تشریح برخی از دستاوردها و اقدامات سازمان انتقال خون طی سه سال گذشته، بر لزوم فرهنگ‌سازی و ساختن نسل جدید اهدا کنندگان خون در کشور تاکید کرد.
به گزارش ایسنا، دکتر علی اکبر پور فتح الله در نشستی خبری گفت: وظیفه سازمان‌های انتقال خون در دنیا بر اساس تعریف سازمان بهداشت جهانی تامین خون کافی و سالم است. در زمینه کافی بودن خون باید گفت که این شاخص به معنای آن است که دسترسی به خون و فرآورده‌های خونی فراهم باشد. سازمان بهداشت جهانی اعلام کرده که 150 هزار مرگ مادر در حین زایمان یا بارداری به دلیل عدم دسترسی به خون ایجاد می‌شود. بر این اساس با تامین خون کافی می‌توان از این تعداد مرگ و میر جلوگیری کرد.
وی افزود: شاخص سلامت خون نیز به این معنی است که از سالم بودن خون تامین شده اطمینان داشته باشیم که در کشور ما خوشبختانه در هر دو مقوله وضعیت بی‌نظیری داریم و در این شاخص‌ها همپای کشورهای توسعه یافته هستیم؛ به طوریکه در زمینه کفایت خون حدود 27 واحد اهدای خون به ازای هر 1000 نفر داریم که سالانه حدود 2 میلیون و 100 هزار واحد خون را در بر می‌گیرد. حال در کشورهای پیشرفته این شاخص 36 واحد به ازای هر 1000 نفر است که البته روند آن رو به کاهش است چرا که دنیا به سمت انتقال خون محافظه کارانه می‌رود.
ذخیره 7برابری خون و فرآورده‌های خونی در کشور
پور فتح الله با بیان اینکه ما معتقدیم میزان اهدای خون‌مان همان شاخص خودکفایی است، گفت: خوشبختانه در سال گذشته کمبودی در زمینه خون و فراورده‌های خونی در مراکز درمانی نداشتیم و از طرفی در سال جاری هم شاخص مصرف خون در کشور هیچ گاه از 5 تا 7 برابر مصرف روزانه کمتر نبوده است. در عین حال ما برای پاسخ به بحران‌ها شبکه خون سراسر کشور را به صورت روزانه مدیریت می‌کنیم و همیشه 7 برابر مصرف خون و فرآورده‌های خونی ذخیره خون داریم.
مدیرعامل سازمان انتقال خون ادامه داد: در زمینه سلامت خون نیز برنامه پالایش پلاسمای خون را در دست اجرا داریم که بر اساس آن پلاسمای ایرانی را برای تبدیل به داروهای مشتق از پلاسما به خارج از کشور ارسال می‌کنیم و در آنجا این پلاسما مورد بررسی قرار می‌گیرد.
سطح سلامت خون‌های اهدایی در ایران بالاتر از آمریکا
وی افزود: بر این اساس نتایج مربوط به 2.5 میلیون پلاسمایی که طی سه سال در خارج از کشور تبدیل به محصول شده‌اند، نشان داده که ما تنها دو مورد هپاتیت A، دو مورد HCV، 43 مورد پاراویروس B19 داشتیم و هیچ موردی از هپاتیت B در آنها نبوده است. بر اساس این نتایج و در مقایسه آنها با سایر کشورها سطح امنیت خون در کشور ما برابر با اتحادیه اروپاست و سطح سلامت خون‌مان هم بالاتر از کشور آمریکا بوده است.
برنامه‌ای برای اهداکنندگان بار اولی
وی با بیان اینکه دو سوم ویروس‌های موجود در خون مربوط به اهدا کنندگان بار اولی است، گفت: بر این اساس سازمان بهداشت جهانی برنامه‌ای را ترتیب داده تا با استفاده از آن میزان اهدا کنندگان بار اول را کاهش دهد. ما نیز در کشور این برنامه را به صورت پایلوت از استان کردستان آغاز کردیم و به این صورت عمل می‌کنیم که برای اهدا کنندگان بار اول مراحل آزمایش و غربالگری را انجام می‌دهیم و بعد از چهار ماه این اهدا کنندگان مجددا برای اهدای خون فراخوان می‌شوند. بر این اساس در استان کردستان 7000 اهدا کننده بار اولی داشتیم که بعد از فراخوان 50 درصد آنها برای اهدای خون مراجعه نکردند.
پور فتح الله همچنین گفت: در نظر داریم تا این برنامه را تا پایان سال در 10 استان دیگر اجرا کنیم. البته باید توجه کرد از آنجایی که 50 درصد اهدا کنندگان مجددا برای اهدای خون مراجعه نمی‌کنند در نتیجه هزینه‌های انتقال خون هم به میزان 50 درصد افزایش می‌یابد، اما ما معتقدیم که صرف این هزینه برای حفظ سلامت خون ارزشمند است.
مدیرعامل سازمان انتقال خون با بیان اینکه در حال حاضر میزان اهدا کنندگان مستمر ما 52 درصد و میزان اهدا کنندگان با سابقه ما 24 درصد است، گفت: امیدواریم در سال آینده بتوانیم شاخص اهدا کنندگان مستمر را به 90 درصد رسانده و فقط 10 درصد اهدا کننده بار اول داشته باشیم.
مراکز انتقال خون استان‌ها، به مراکز جامع اهدای خون تبدیل می‌شوند
پور فتح‌الله با بیان اینکه در نظر داریم مراکز انتقال خون استان‌ها را به مراکز جامع اهدای خون تبدیل کنیم، گفت: چرا که در این مراکز جامع امکان اهدای پلاکت، سلول‌های بنیادی و … نیز وجود دارد. باید توجه کرد که ما امسال 100 هزار واحد پلاسمای مازاد بر مصرف‌مان را برای تبدیل به داروهای مشتق از پلاسما به خارج از کشور فرستادیم و در نظر داریم تا در سال 1400 این میزان به یک میلیون لیتر پلاسما در کشور برسد و بتوانیم 100 درصد داروهای مشتق از پلاسما را از پلاسمای ایرانی تامین کنیم.
پور فتح الله در ادامه صحبت‌هایش با بیان اینکه ما جمعیت اهدا کنندگان‌مان را مدیون دوران جنگ هستیم، گفت: در آن زمان حس همبستگی مردم باعث شد تا برای اهدای خون مراجعه کنند؛ به طوریکه ما در سال‌های جنگ تحمیلی افزایش 7 برابری اهدای خون را نسبت به سال‌های پیش از جنگ داشتیم و هنوز هم از آن حس همبستگی دوران جنگ استفاده می‌کنیم چرا که عمده جمعیت اهدا کننده ما افرادی هستند که در دوران جنگ کار اهدای خون را انجام داده‌اند. در عین حال باید توجه کرد که اگر نسل بعدی را نسازیم و این نسل به 60 سالگی برسند و از چرخه اهدای خون خارج شده باشند، با مشکل مواجه می‌شویم.
پور فتح الله ادامه داد: باید توجه کرد که متولدین سال 83 به بعد در کشور واکسن هپاتیت B دریافت کردند. بنابراین می‌توانیم با فرهنگ‌سازی اهدای خون در آنها خطر صفر هپاتیت را در کشور تجربه کنیم. در چند روز اخیر نیز در حادثه پلاسکو دیدیم که انتقال خون چه جایگاهی دارد و می‌تواند حس مشارکت مردم را فراهم کند. باید توجه کرد که در بسیاری از کشورها مراکز انتقال خون محلی برای فراهم کردن حس مشارکت مردم هستند. ما در حادثه پلاسکو نیازی به خون نداشتیم اما باید این بستر را در کشور ایجاد کنیم که مردم بتوانند مشارکت‌شان را در جایی نشان دهند و همین فرصت‌هاست که جمعیت اهدا کنندگان را برای ما می‌سازد.
اهدای خون 17 درصدی زنان تهران در حادثه پلاسکو
پور فتح الله ادامه داد: به عنوان مثال میزان بانوان اهدا کننده خون در کشور کمتر از 5 درصد است اما در 24 ساعت اول بعد از حادثه پلاسکو میزان مراجعه بانوانی که در تهران موفق به اهدای خون شدند به 17 درصد رسید. بنابراین ما از این بستر می‌توانیم تغییر نگرش و تغییر رفتار ایجاد کنیم و این افراد را به جمعیت اهدا کننده خون متصل کنیم.
بانک داوطلبان سلول‌های بنیادی تکمیل می‌شود
پور فتح الله در بخش دیگری از صحبت‌هایش به ایجاد بانک سلول‌های بنیادی اشاره و اظهار کرد: در کشور ما تا کنون 8000 پیوند مغز استخوان انجام شده که تنها 100 مورد آن غیر خویشاوند است. این در حالیست که در دنیا 50 درصد پیوندهای مغز استخوان از غیر خویشاوند انجام می‌شود. بنابراین بخشی از هموطنان ما به سلول‌های بنیادی سازگار دسترسی ندارند که بر این اساس ما به سرعت بانک داوطلبان سلول‌های بنیادی را تکمیل می‌کنیم؛ به طوریکه در حال حاضر 13 هزار مورد داوطلب اهدای سلول‌های بنیادی و بند ناف در این بانک ثبت شده‌اند. همچنین 17 هزار نفر هم در بیمارستان شریعتی ثبت شدند که به بانک سلول‌های بنیادی متصل می‌شوند و مجموعا ما 30 هزار داوطلب اهدای سلول‌های بنیادی در کشور داریم.
مدیرعامل سازمان انتقال خون یکی از اقدامات مهم سازمان انتقال خون کشور را حمایت از تولید داخل دانست و گفت: امسال برای اولین بار تمام کیسه‌های مورد نیاز انتقال خون از شرکت‌های داخلی خریداری شد و دو شرکت بزرگ با استانداردهای بین‌المللی و با نگاه به بازارهای منطقه در حوزه تولید کیسه خون فعال شدند. همچنین با همکاری دو شرکت دانش بنیان تجهیزات مرتبط با زنجیره سرد سازمان انتقال خون را تامین کردیم.
کمبود فصلی خون در “اسفندماه” و پویش “اهدای خون از یلدا تا نوروز”
مدیرعامل سازمان انتقال خون در ادامه صحبت‌هایش به کمبودهای فصلی خون و فرآورده‌های خونی در کشور اشاره و اظهار کرد: از آنجایی که برخی فرآورده‌های خونی از جمله پلاکت چهار روز دوام می‌آورند و بنابراین در برخی مواقع دچار کمبودهای فصلی می‌شویم. یکی از بیشترین مشکلات ما در فصل زمستان رخ می‌دهد؛ چرا که به دلیل سرمای هوا مراجعه اهداکنندگان کاهش می‌یابد. از طرفی فصل زمستان به نوروز ختم می‌شود و کمبود فصلی شدیدی را در اسفندماه تجربه می‌کنیم. این در حالیست که بیشترین مصرف خون ما به دنبال افزایش سفرهای نوروزی در حین نوروز است.
وی افزود: بنابراین پویشی را با عنوان اهدای خون از یلدا تا نوروز پیش بینی کردیم و در ایام فجر هم با عنوان “فجر خون بخش” شاهد حضور مردم خواهیم بود. همچنین در چهارشنبه سوری نیز با شعار “سرخی خون من از تو” مردم را برای اهدای خون دعوت می‌کنیم تا بتوانیم با ذخیره خونی مناسبی وارد ایام نوروز شویم.
مدیرعامل سازمان انتقال خون در پاسخ به سوال خبرنگاری درباره اعتباربخشی بانک‌های خون بیمارستانی گفت: با حمایتی که معاونت درمان انجام داد، سنجه‌های مرتبط با انتقال خون بیمارستانی یکی از سنجه‌های اصلی و مستقل در اعتباربخشی بیمارستان‌ها است. البته چرخه بیمارستانی انتقال خون دچار مشکلات متعددی در سطح آموزش، نگرش و … است که ما با همکاری آزمایشگاه مرجع سلامت تلاش می‌کنیم تا سمینار سالانه‌ای را برای بانک‌های خون بیمارستانی برگزار کنیم که از 70 بانک خون بیمارستانی کشور در این برنامه مشارکت می‌کنند.
پورفتح الله ادامه داد: در زمینه اعتباربخشی نیز سنجه‌ها در انتقال خون تدوین شده و شاهد ارزیابی بانک‌های خون خواهیم بود. همچنین برنامه نرم افزاری از رگ دهنده تا گیرنده داریم که امیدوارم در سال آینده راه‌اندازی شود که در صورت اجرای آن ارزیابی بانک‌های خون تسهیل می‌شود.
پورفتح الله در پاسخ به سوال دیگری درباره استقرار سیستم هموویژلانس در کشور که به بررسی خون از لحظه اهدا تا تزریق و بررسی عوارض پس از تزریق خون می‌پردازد، گفت: در این زمینه کار بزرگی انجام دادیم و در نشست منطقه مدیترانه شرقی سازمان بهداشت جهانی رتبه اول هموویژلانس را دریافت کردیم.
وی در پاسخ به سوال دیگری درباره سرانجام پنج مرکز اهدای خون تهران که قرار بود از سوی مجمع خیرین سلامت ساخته شود، گفت: در حال حاضر با مساعدت شهرداری تهران در پنج نقطه تهران زمین‌هایی را به ارزش 120 میلیارد تومان دریافت کردیم و بانک صنعت و معدن نیز تعهد ساخت آنها را داده است. در حال حاضر هر پنج پروژه در مرحله عملیاتی هستند و قرار است تا پایان شهریور ماه سال آینده تحویل داده شوند.
وی در پاسخ به سوال دیگری درباره ایجاد صنعت پلاسما در کشور گفت: ما جزو معدود کشورهایی هستیم که به دانش تولید پلاسما دسترسی یافته‌ایم و سازمان بهداشت جهانی در این زمینه ایران را به عنوان مدلی در جمع‌آوری پلاسما معرفی کرده است. البته ایجاد صنعت پلاسما کاری است که باید از سوی بخش خصوصی انجام شود. در عین حال با توجه به بستری که اکنون در کشور ایجاد کرده‌ایم، دسترسی به صنعت پلاسما چندان مشکل نیست و بخش خصوصی می‌تواند وارد کار پالایشگاهی شود و پلاسما را تبدیل به خمیر کند تا ما به جای ارسال پلاسما به اروپا، خمیر پلاسما را با حجم کمتر ارسال کنیم. بنابراین به تدریج مراحل بعدی زنجیره صنعت پلاسما نیز تکمیل می‌شود.
پورفتح الله در پاسخ به سوال ایسنا درباره اقدامات انجام شده در انتقال خون برای افزایش مشارکت بانوان در امر اهدای خون گفت: در حال حاضر متوسط کشوری اهدای خون بانوان کمتر از پنج درصد است که البته نسبت به چند سال گذشته رشد یک درصدی را تجربه کرده است. البته در این زمینه مشکلاتی در خود سازمان انتقال خون نیز وجود دارد؛ چرا که از آنجایی که مراجعه بانوان برای اهدای خون کمتر بوده در انتقال خون هم نسبت به ایجاد فضا و امکانات برای اهدای خون بانوان کمتر توجه شده است. به طوریکه حتی تیم‌های سیار ویژه انتقال خون برای بانوان وجود ندارد و این چرخه‌ای است که در شاخص اهدای خون بانوان اثر می‌گذارد.
وی افزود: یکی از اقدامات موثر برای افزایش اهدای خون بانوان ایجاد مراکز جامع اهدا است تا امکان اهدای خون خانوادگی را فراهم کند و این موضوع می‌تواند منجر به افزایش اهدای خون در بانوان شود.
پورفتح‌الله در پاسخ به سوال دیگری درباره اقدامات خیرین سلامت در انتقال خون گفت: ما بسته‌های خدمتی خیرین را تعریف کردیم، به عنوان مثال در حوزه سلول‌های بنیادی با هزینه‌های سنگینی هم در حوزه ایجاد بانک سلول‌های بنیادی و هم در زمینه آزمایش‌های آن وجود دارد که با تعیین بسته‌های خدمتی سعی کردیم مشارکت خیرین را در این حوزه افزایش دهیم.
منبع/ایسنا
