امسال خبر ناراحت کننده ای شنیدیم که مادر بابلی بر اثر خوددرمانی شپش سر، موجب مرگ فرزند 7 ساله ی خود شد.این مادر برای از بین بردن شپشی که به سر دو فرزند هفت و ۱۰ساله‌اش افتاده بود، از سم کشاورزی استفاده کرده و باعث مسمومیت آن‌ها شده بود. در نهایت، دختر هفت‌ساله به کما رفت و بعد از چند روز، فوت کرد، اما برادر ۱۰ساله او بعد از بستری شدن و درمان چندروزه در بیمارستان، از مرگ نجات یافت و زنده ماند.
کوتاهی متولیان در آگاه‌سازی والدین دانش‌آموزان
این فاجعه، کوتاهی مدیران آموزش و پرورش و متولیان سلامت در مراکز بهداشت را در اطلاع‌رسانی درست درخصوص شیوع و درمان شپش آشکار کرد و عملکرد این دو مجموعه زیر سوال رفت که چرا سطح اطلاع‌رسانی به والدین دانش‌آموزان در این حد پایین بوده است که یک مادر از وجود شامپوی ازبین‌برنده شپش مطلع نباشد و به جای آن، از سم کشاورزی استفاده کند.
متخصصان سلامت اولین دلیل وجود این حشره چندمیلی‌متری در سر کودکان را رعایت نکردن بهداشت معرفی می‌کنند، اما سوال اینجاست که با وجود انواع شامپوها، حمام‌های دم دست و توجه خانواده‌ها به بهداشت فرزندان که مسلما در مقایسه با دهه‌های ۶۰ و۷۰ رشد چشمگیری داشته است، هنوز هم شپش حتی در مدارس نقاط مرفه شهر به سر دانش‌آموزان می‌افتد.
همین چند وقت پیش بود که رسانه‌ها از شکایت والدین دانش‌آموزان از وجود شپش سر در مدارس مناطق مرفه تهران خبر دادند و این خبر زنگ خطری بود برای مسئولان مدراس که شپش توانسته است حتی در مناطق مرفه هم نفوذ کند و از سر بچه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌پول‌دارهای پایتخت سر درآورد.
ادعای شایع نبودن شپش در مدارس خراسان رضوی
در عین حال، با موج رسانه‌ای ایجاد‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شده از این فاجعه، بار دیگر، بحث شپش در مدارس را رسانه‌ها از متولی اصلی در مباحث مربوط به دانش‌آموزان، یعنی آموزش و پرورش، جویا شدند. در همان بازه زمانی، دو ماه پیش، با توجه به خبر ناگوار فوت دختربچه هفت‌ساله بر اثر سوء درمان شپش، مدیران آموزش و پرورش برخی استان‌ها، از جمله خراسان رضوی، به سانسور اصل این مشکل در مدارس پرداختند و صریحا اعلام کردند که شپش در مدارس خراسان رضوی شایع نشده است. این جمله را معاون تربیت بدنی و سلامت اداره کل آموزش و پرورش خراسان رضوی هم گفته بود و عنوان کرده بود: از حضور دانش‌آموزانی که دچار شپش شده‌اند در مدرسه جلوگیری می‌شود. این دانش‌آموزان را برای دریافت شامپوی مخصوص، به مراکز بهداشت ارجاع میدهیم و اگر افراد مبتلا به شپش حدود یک هفته تا ۱۰روز از شامپوی مخصوص استفاده کنند و نظافت را رعایت نمایند، شپش از بین می‌رود.
آشکار شدن خبر شیوع شپش در مدارس خراسان رضوی بعد از فروکش کردن موج رسانه‌ای
اظهارات وی هرچند در ظاهر این اطمینان خاطر را به خیلی از خانواده‌ها داد که نگران سرایت شپش به سر فرزندانشان نباشند، واقعیت امر این است که شپش در مدارس مشهد و خراسان رضوی شیوع داشته است که این امر بعد از فروکش کردن موج رسانه‌ای ناشی از فوت دختر هفت‌ساله آشکار شد.
این ماجرا در خبری که محمدجعفر صادقی، مدیر پیشگیری و مبارزه با بیماری‌های دانشگاه علوم پزشکی مشهد، اعلام کرد، آشکار شد و به این ترتیب، پرده از سانسور قبلی مدیران آموزش و پرورش خراسان رضوی درخصوص شیوع نیافتن شپش در مدارس این استان برداشته شد.
نگرانی برای نیم میلیون دانش‌آموز دختر در استان
در این میان، با توجه به اینکه خراسان رضوی بیش از یک میلیون و ۱۰۰هزار دانش‌آموز دارد و بزرگ‌ترین جمعیت دانش‌آموزان کشور مربوط به این استان است، قطعا شیوع هر انگل یا بیماری، سطحی گسترده و تعداد زیادی از دانش‌آموزان و خانواده‌ها را درگیر می‌کند که لازمه آن جز حساسیت و اقدام بموقع متولیان امر در اطلاع‌رسانی و جلوگیری از شیوع نیست.
در همین راستا، به سراغ پورجاهد، معاون تربیت‌بدنی و سلامت اداره‌کل آموزش و پرورش استان، می‌رویم. وی ابتدا به وضعیت موجود در استان می‌پردازد و می‌گوید: نیمی از جمعیت یک میلیون و ۱۰۰هزار نفری دانش‌آموزان خراسان رضوی دختر هستند و با توجه به اینکه دختران چندبرابر پسران در معرض حمله انگل شپش قرار دارند، باید برای جمعیتی بیش از نیم‌میلیون‌نفری، برنامه کنترل شپش را در نظر بگیریم.
شپش در مدارس به صورت موردی بوده!
وی برخلاف گفتگوی دو ماه پیش خود که اعلام کرده بود شپش در مدارس خراسان رضوی شیوع نداشته است، در حال حاضر، عنوان می‌کند: در مدارس استان به صورت موردی شپش در سر دانش‌آموزان بوده، اما این‌گونه نیست که بگوییم در این زمینه عدد و رقمی وجود دارد و شپش شیوع زیادی پیدا کرده است. وی خاطرنشان می‌کند: از یک ماه و نیم پیش که گزارش‌هایی از مشاهده شپش در نیشابور و گلبهار ارائه شد، دیگر از این انگل در مدارس خبری نشده است. وی با اشاره به اینکه انگل‌هایی مانند شپش سر با سرد شدن هوا در محیط‌های تجمعی زیاد می‌شود، ادامه می‌دهد: رعایت نکردن بهداشت به شپش‌ها فرصت می‌دهد که تولید مثل بیشتری داشته باشند و رشد کنند. پورجاهد معتقد است که وجود شپش ربطی به این ندارد که مدرسه در کدام منطقه شهر باشد. رعایت نکردن بهداشت شیوع آن را در پی دارد، حالا مدرسه در بالای شهر باشد یا پایین شهر، اما بی‌شک خانواده‌هایی که در مناطق محروم یا کم‌برخوردار ساکن هستند، تامین امکانات بهداشتی را در اولویت سبد خرید قرار نمی‌دهند و هزینه کمتری برای آن درنظر می‌گیرند، مگر آنکه ضرورت و اهمیت توجه به نکات بهداشتی، حتی جزئی‌ترین آن‌ها، توسط نهادهای بهداشتی و آموزشی به خانواده‌ها گفته شود.
گزارش آن‌چنانی‌ای از شپش نداشتیم
وقتی از معاون تربیت‌بدنی و سلامت آموزش و پرورش خراسان رضوی درخصوص موضع دو ماه گذشته‌اش درخصوص شپش که شیوع آن را انکار کرده بود می‌پرسیم، عنوان می‌کند: گزارش آن‌چنانی‌ای درباره شپش از مدارس مشهد و خراسان رضوی نداشتیم. در پی گزارش‌هایی که مبنی‌بر وجود شپش در برخی مدارس ارائه شده، اقدامات لازم برای جلوگیری از شیوع آن صورت گرفته است.
پورجاهد از گزارش‌های موردی وجود شپش در مدارس مشهد هم خبر می‌دهد، اما از ارائه آماری دقیق در این‌باره و درباره مدارس مناطقی که دانش‌آموزان آن به این انگل مبتلا شده‌اند خودداری می‌کند.
……………………………………
به ازای هر ۷۵۰دانش‌آموز، به یک مربی بهداشت نیاز است
کمبود ۸۰۰ مربی بهداشت در مدارس خراسان رضوی
با این حال، آنچه در امر بهداشت مدارس باعث نگرانی است، کمبود مربیان و مراقبان بهداشت در مدرسه است، مسئله‌ای که مدیران آموزش و پرورش را به سمت بهره‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌گیری از مشارکت دانش‌آموزان و معلمان دیگر سوق داده است. پورجاهد در همین خصوص می‌گوید: به ازای هر ۷۵۰دانش‌آموز، به یک مربی بهداشت نیاز است، اما در خراسان رضوی ۴۰۰نفر با عنوان مراقب سلامت در مدارس مشغول به کار هستند که بیشتر در مدارس دخترانه سامان‌دهی شده‌اند. ۲۰۰نفر از معلمان دروسی مانند علوم و زیست، به عنوان رابطان بهداشت، در مدارس به این موضوع می‌پردازند.
در حقیقت، مشکل کمبود نیرو در حوزه مربی و مراقب بهداشت مدارس مشکلی سراسری است، به گونه‌ای که مدارس کشور به ۷هزار و ۵۰۰ مراقب سلامت نیاز دارند، در حالی که به گفته معاون تربیت‌بدنی و سلامت دانشگاه فرهنگیان، در دو نوبت استخدام وزارت آموزش و پرورش، در مجموع، از ۱۵هزار استخدامی، تنها ۴۵۰نفر به عنوان مراقب سلامت جذب این وزارتخانه شدند. همه این‌ها در حالی است که خراسان رضوی بیش از یک میلیون و ۱۰۰ دانش‌آموز دارد و براساس مصوبه آموزش و پرورش، باید بیش از ۱۴۰۰مربی بهداشت در مدارس استان مشغول به کار باشند، اما در مجموع، کمتر از ۶۰۰ نفر مربی بهداشت در مدارس استان فعالیت دارند که حدود ۲۰۰نفر از آنان هم معلمانی هستند که امر بهداشت مدرسه را در کنار تدریس انجام می‌دهند و همه این‌ها یعنی جمعیت مربیان بهداشت مدرسه در خراسان رضوی حتی نیاز نیمی از دانش‌آموزان را پاسخ‌گو نیست.
ارائه آموزش‌های لازم برای پیشگیری از شپش
به گفته پورجاهد، معاون تربیت‌بدنی و سلامت آموزش و پرورش خراسان رضوی، کلاس‌هایی هم برای مربیان بهداشت در مدارس و هم برای دانش‌آموزان به منظور ارائه آموزش‌های لازم تشکیل شده است تا پیشگیری از شیوع این انگل با سرعت بیشتری صورت گیرد.
وی خاطرنشان می‌کند در صورت مشاهده دانش‌آموزی با انگل شپش، اولین اقدام، جداسازی دانش‌آموز مبتلا از دیگر دانش‌آموزان است و سپس، معرفی وی به مراکز بهداشتی و داروخانه‌ها جهت دریافت داروست. پورجاهد می‌گوید تا زمانی که انگل رفع نشده باشد، دانش‌آموز اجازه ورود به کلاس را ندارد. معاون تربیت بدنی و سلامت آموزش و پرورش خراسان رضوی در بخش دیگری از سخنانش، از تشکیل کمیته‌ای خاص با همکاری دانشگاه علوم پزشکی مشهد خبر می‌دهد و می‌گوید: در چندین جلسه با این کمیته، دستورالعمل‌ها و آیین‌نامه‌هایی تدوین و به مدارس ارسال شده است. وی ادامه می‌دهد: در بروشورهایی که به مدارس داده‌ایم، نحوه پیشگیری و درمان این بیماری و ارجاع دانش‌آموزان مبتلا به مراکز بهداشتی تشریح شده است.
وی همچنین می‌گوید: مراکز بهداشت از طرف دانشگاه علوم پزشکی موظف هستند به طور منظم، در مدارس حضور یابند و در امر غربالگری، با مراقبان و رابطان بهداشت مدرسه همکاری کنند.
……………………………………
مدیرگروه پیشگیری و مبارزه با بیماری‌های دانشگاه علوم پزشکی مشهد:
- انتشار شپش سریع و خلاصی از آن سخت است
گروه گزارش- «نیمی از مبتلایان به وجود انگل شپش در سر، دانش‌آموزان هستند. در عین حال، با انجام اقدامات کنترلی دقیق در سطح مراکز تجمعی مثل مدارس و مهد‌کودک‌ها، می‌توان از شیوع این انگل در جامعه جلوگیری کرد.»
مدیر گروه پیشگیری و مبارزه با بیماری‌های دانشگاه علوم پزشکی مشهد، با بیان این جمله، می‌گوید: آلودگی به شپش ارتباطی با وضعیت اقتصادی و موقعیت اجتماعی ندارد و در هر مکان تجمعی، از جمله مدرسه، امکان شیوع آن هست، اما در مدارس مناطق محروم، به دلیل اینکه بهداشت فردی و عمومی کمتر مورد‌توجه است، امکان آلودگی بیشتر می‌شود.
صادقی در گفتگو با خبرنگار ما، عنوان می‌کند: احتمال ابتلا به شپش در طول سال وجود دارد، اما در شش ماه اول سال تحصیلی، امکان شیوع آن بیشتر است.
دلیل این موضوع تماس لباس‌های دانش‌آموزان با یکدیگر است، چرا‌که پوشش‌های گرم زمستانی در زمان آویزان کردن البسه در مدرسه، خطر سرایت را بیشتر می‌کند.
وی ادامه می‌دهد: اخبار آلودگی به شپش از تمام شهرستان‌های استان و از همه رده‌های سنی گزارش می‌شود، اما میزان آلودگی در دختران به‌ویژه در سنین ۶ تا ۱۲سال بیشتر است.
مدیر گروه پیشگیری و مبارزه با بیماری‌های دانشگاه علوم پزشکی مشهد از همکاری این نهاد با آموزش و پرورش خبر می‌دهد و بیان می‌کند که برنامه مراقبت و کنترل شپش از جمله این همکاری‌ها محسوب می‌شود.
همچنین می‌افزاید: پیش از شروع فصل زمستان، اقداماتی در مدارس انجام می‌شود. شیوه‌های وارسی سر دانش‌آموزان در زمینه این انگل را آموزش میدهیم و داروهای لازم را به صورت رایگان در اختیار افراد مبتلا قرار میدهیم.
صادقی همچنین از تهیه محتواهای آموزشی توسط دانشگاه علوم پزشکی مشهد برای مدارس خبر می‌دهد و می‌گوید: بازدید از مدارس منظم انجام می‌شود. البته همه این اقدامات برای کنترل این معضل بهداشتی است.
وی در عین حال، تاکید می‌کند: امکان خلاصی همیشگی از انگل شپش وجود ندارد. وی معتقد است: تنها مخزن این حشره انسان است و سابقه همزیستی آن
با انسان به قدمت تاریخ بشر است. این جمله یعنی باید در‌‌برابر آن، آماده‌باش دائمی وجود داشته باشد، مخصوصا به این دلیل که انتشار آن بسیار سریع است و خلاصی از آن، با وجود امکانات بهداشتی، سخت است.
……………………………………
نقد یک متخصص از بی‌توجهی والدین در اقدامات پیشگیرانه و درمان بموقع
- شپش قبل از مشکل بهداشتی، یک مشکل فرهنگی است
گروه گزارش- «شپش بیشتر از آنکه یک مشکل بهداشتی باشد، یک مشکل فرهنگی است.»
یک متخصص پوست و مو با توجه به مشکلات شیوع شپش در مدارس مشهد و خراسان رضوی، با بیان این جمله، می‌گوید: اگر فرد مبتلا به‌موقع به پزشک مراجعه و خود را درمان کند، از انتقال شپش جلوگیری می‌شود، اما خانواده‌ها به این موضوع بی‌‌اعتنایی می‌کنند.
محمدعلی نیل‌فروش‌زاده در گفتگو با خبرنگار شهرآرا، با اشاره به اینکه در سال‌های اخیر، شپش سر شایع شده است، ادامه می‌دهد: این موضوع به دلیل کم‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌توجهی به شپش سر است. وقتی فردی مبتلا می‌شود، این حشره را به‌راحتی به دیگری منتقل می‌کند و فرد زمانی متوجه می‌شود سرش شپش دارد که دچار خارش‌های شدید شده و چندماهی از بیماری‌اش گذشته و ده‌ها نفر را مبتلا کرده است.
وی می‌افزاید: درمان شپش سر در قدیم تراشیدن موها بود و از آنجا که این بیماری در میان دختران شیوع بیشتری دارد، تراشیدن موی دختران بر اثر ابتلا به این انگل، خاطره‌ای بسیار بد از این بیماری در حافظه مادربزرگ‌ها گذاشته است. شاید این موضوع در ترسناک بودن شپش بی‌تاثیر نباشد. با این حال، به گفته این متخصص، درمان شپش خیلی هم سخت نیست، البته به شرط آنکه پیش از آنکه شپش تخم‌هایش را روی ساقه تعداد زیادی از موها بچسباند، برای درمان اقدام شود.
نیل‌فروش‌زاده پیشگیری از شیوع این انگل را با ارتقای بهداشت کل جامعه میسر می‌داند و می‌گوید: راه پیشگیری از آن، آگاهی دادن به والدین، معلمان و سایر مردم است. از این طریق، می‌توان هرچه سریع‌تر موارد ابتلا را کاهش داد. وی تاکید می‌کند که شپش سر در هر طبقه اجتماعی ممکن است دیده شود، هرچند بهبود وضعیت بهداشتی، اقتصادی و اجتماعی تاثیر بسزایی در کاهش آلودگی به شپش دارد. به گفته این پزشک، حدود ۳۰ثانیه طول می‌کشد تا یک شپش از سری به سری دیگر نقل مکان کند. وی می‌گوید: حتی راه‌های دیگر سرایت این انگل، مثلا از طریق شال گردن، کلاه و بالشت، شیوع کمتری دارد و شپش سر حتی از حیوانات به انسان منتقل نمی‌شود. وی درباره راه‌های درمان این انگل، می‌گوید: درمان شپش با شامپوی مخصوص این انگل صورت می‌گیرد که باید ۵ تا ۱۰دقیقه روی سر بماند و بعد، شسته شود. شست و شو با این شامپو باید هر هفت روز یک‌بار تکرار شود. البته پزشکان مصرف خودسرانه این شامپو را برای همه افراد ممنوع کرده‌‌اند و در این ممنوعیت، تاکید بیشتری بر کودکان زیر شش سال و مادران باردار دارند.
وی عنوان می‌کند: شپش از خون انسان تغذیه می‌کند و اگر تا ۲۴ساعت غذا نخورد، می‌میرد. این حشره در تمام مراحل زندگی خود خون‌خوار است.
منبع: شهر آنلاین
