دومین دوشنبه فوریه هر سال به عنوان «روز جهانی صرع» نامگذاری شده و بر همین اساس ،25بهمن، روز جهانی صرع است. این بیماری مجموعه‌ای از اختلالات عصبی مزمن است که با تشنج مشخص می‌شود.

بر اساس آمارهای اعلام شده از سوی انجمن صرع ایران حدود850 هزار تا یک میلیون ایرانی با این بیماری درگیرند. برای شناخت این بیماری، انواع و علائم آن با دکتر سعید قزوینیان، عضو انجمن مغز و اعصاب ایران به گفت‌و‌گو پرداختیم.

*صرع چیست؟

-صرع یا اپی لپیس یک بیماری مزمن و تکرار شونده در طول زمان است که در تمام افراد و در سنین مختلف اتفاق می‌افتد. در سلول‌های مغز امواج الکتریکی طبیعی وجود دارد، هر گاه این امواج به صورت طوفان الکتریکی، قسمتی یا همه مغز را به صورت ناگهانی دربر بگیرد، می‌تواند منجر به علائم حرکتی (تشنج)، حسی، روحی و روانی و … شود.

*شیوع این بیماری چگونه است؟

-حدود 0.5 تا یک درصد افراد جامعه به این بیماری مبتلا هستند.

*علل ابتلا به صرع چیست؟

-بر اساس سن، علل ابتلا به صرع متفاوت است مثلا در نوزادان نرسیدن اکسیژن به مغز به دلیل طول کشیدن خروج از کانال زایمان (زایمان سخت) شایع‌ترین علت تشنج است، اما کمبود کلسیم، قند و ویتامین B6 هم می‌تواند جزو علل آن باشد.

در سنین بالاتر، 6 ماه تا 5 سال تشنج شایع‌تر است که بین 1 تا 5 درصد کودکان را در این سن شامل می‌شود. سنین بالاتر (مدرسه) صرع‌های ارثی شایع است؛ یعنی صرع بزرگ، صرع کوچک (مات زدگی) و صرع پرشی شایع‌تر است. هر چه سن افزایش می‌یابد علل صرع تغییر می‌کند، در جوانان مصرف داروهای محرک مانند آمفتامین و ترامادول، مصرف مشروبات الکلی و ضربه‌ به سر عامل اصلی ابتلا است و در افراد بین 40 تا 60 سال تومورها و ضربه‌های مغز شایع‌ترین علت است و از 60 سال به بالا شایع‌ترین علت سکته‌های مغزی است.

*آیا علائم صرع در تمام بیماران یکسان است؟

-خیر، صرع به دو قسمت عمومی و جزئی تقسیم می‌شود. در نوع عمومی ناگهان دو نیم کره مغز درگیر می‌شود و فرد هنگام حملات صرع دچار بیهوشی می‌شود. برای مثال افرادی که به صرع بزرگ مبتلا هستند، هنگام حمله به زمین می‌افتند و دچار انقباض عضلات بدن، حرکات مکرر لرزشی و بی‌اختیاری ادرار می‌شوند. حتی ممکن است زبانشان را نیز گاز بگیرند که تمام این علائم 5 تا 15 دقیقه به طول می‌انجامد. اما افراد مبتلا به صرع کوچک که اغلب در سنین مدرسه هستند دچار مات‌زدگی گذرا می‌شوند.

در صرع جزئی فقط یک قسمت مغز به صورت ناگهانی و گذرا تحریک می‌شود، برای مثال اگر منطقه حرکتی مغز درگیر شود حرکات گذرا و تکراری در یک سمت بدن ایجاد می‌شود، اگر قسمت حسی درگیر شود فرد احساس مور مور یا گز گز دراندام‌ها می‌کند، اگر قسمت حسی درگیر شود فرد دچار ترس، اضطراب، توهمات بینایی، احساس غریبگی در محیط آشنا، احساس آشنایی با افراد غریبه و … می‌شود.

*آیا هر تشنجی نشانه ابتلا به صرع است؟

-خیر، ممکن است یک فرد به علت یک بیماری مثلا مسمومیت دارویی دچار یک بار تشنج شود که این صرع اطلاق نمی‌شود. صرع زمانی است که بیماری مزمن و تکرار شوند باشد.

*در هنگام مواجه با فردی که دچار تشنج شده چه اقداماتی را نباید انجام داد؟

-معمولا تشنج بین 5 تا 15 دقیقه به طول می‌انجامد. به افراد تاکید می‌شود از قرار دادن دست،انگشت، قاشق فلزی و یا هر گونه جسم خارجی درون دهان بیمار به شدت خودداری کنند؛ زیرا این مساله احتمال حوادث دیگر را تشدید می‌کند. عضلات فک قوی‌ترین عضله بدن است که در هنگام تشنج دچار انقباض می‌شود. به همین دلیل قرار دادن دست یا انگشت یا هر گونه جسم خارجی درون دهان فرد بیمار موجب ایجاد زخم‌های شدید می‌شود که گاه حتی موجب قطع انگشت می‌شود. هم‌چنین احتمال دارد با این اقدامات بیمار دچار خفگی شود.

*آیا این بیماری قابل درمان است؟

-حدود 70 تا 95 درصد بیماران با درمان دارویی بهبود نسبی یا کامل پیدا می‌کنند اما درصد اندکی با نظر متخصص مغز و اعصاب ممکن است نیاز به درمان جراحی داشته باشند.

*آیا صرع مانع زندگی و فعالیت اجتماعی افراد خواهد شد؟

-خیر، این افراد به راحتی می‌توانند ازدواج کنند و در رشته‌های مورد علاقه تحصیل کنند. اما افراد مبتلا به صرع باید به خاطر داشته باشند حتما همسر آینده خود را در جریان بیماری خود قرار دهند تا تحت نظر پزشک صاحب فرزند شوند. اما به طور کلی زایمان، ازدواج و بارداری برای آنها مانعی ندارد.

*در خصوص این بیماری چه باورهای غلطی وجود دارد؟

-متاسفانه برخی افراد بر این باور هستند که افرادی که تشنج می‌کنند دچار عقب ماندگی ذهنی هستند که این مساله کاملا ناصحیح و غیرعلمی است، هم‌چنین برخی تصور می‌کنند افراد مصروع به خصوص افرادی که به صرع جزئی مبتلا هستند و دچار علائمی مانند توهمات بینایی، مات زدگی و .. می‌شوند، بیمار روانی هستند و باید تحت نظر روانپزشک باشند که این نیز کاملا غلط است زیرا این بیمار باید تحت نظر متخصص مغز و اعصاب باشند.

برخی بیماران نیز تصور می‌کنند بیماریشان غیر قابل درمان است به همین دلیل از مراجعه به پزشک خودداری می‌کنند و این در حالی است که همان‌طور که گفته شده اکثر این بیماران قابل درمان یا بیماری قابل کنترل است.