جام حذفی ایران برای اولین بار در سال ۱۳۵۵ شروع شد و قهرمان آن دوره تیم ملوان بندرانزلی بود که در مقابل تراکتورسازی در بازی پایانی به برتری چهار بر یک رسید.بنا بر این نتیجه، همچنان که می بینیم، جامی با قدمت ۳۷ ساله تا الان برگزار شده است. سال های بین ۵۶ تا ۵۷ و ۶۸، ۷۱، ۷۶ سال هایی است که شاهد برگزاری این مسابقات به صورت سراسری نبوده ایم و مسابقات به صورت جام حذفی تهران برگزار شد.
پرافتخار ترین تیمهای جام حذفی
در بیست وپنج دوره گذشته جام حذفی ، تیم استقلال تهران با کسب شش عنوان قهرمانی پرافتخارترین تیم تاریخ جام حذفی است و تیم پرسپولیس با کسب پنج قهرمانی پس از استقلال قرار دارد و در صورت پیروزی مقابل سپاهان برای ششمین بار قهرمان شده و با رکورد استقلال برابری می کند. استقلال در سالهای ۵۶ ، ۷۴ ، ۷۸ ، ۸۰ ، ۸۶ و ۹۰ به ترتیب با شکست تیمهای هما ، برق ، بهمن ، سپاسی ، پگاه و شاهین بوشهر موفق به فتح جام حذفی شده است .
پرافتخارترین مربیان جام حذفی
علی پروین سه بار با پرسپولیس در سالهای ۶۵ ، ۷۰ و ۷۷ و بهمن صالح نیا نیز ۳ بار با ملوان در سالهای ۵۵ ، ۶۵ و ۶۹ موفق به کسب جام قهرمانی شده اند و پرافتخارترین مربیان در تاریخ جام حذفی هستند. در بین مربیان خارجی فاتح جام نیز لوکا بوناچیج با سپاهان دو بار جام قهرمانی را بدست آورده است. در ضمن علی دایی با دو قهرمانی متوالی در پرسپولیس در سالهای ۸۸ و ۸۹ از این حیث رکورددار است.
پرافتخارترین بازیکن جام حذفی
جلال اکبری بازیکن سابق سپاهان و پرسپولیس با پنج عنوان قهرمانی پرافتخارترین بازیکن تاریخ جام حذفی است. او در سال های ۸۲، ۸۴ و ۸۵ با سپاهان ۳ بار عنوان قهرمانی جام حذفی را بدست آورد و در سال های ۸۸ و ۸۹ نیز با پرسپولیس قهرمانی جام حذفی را تجربه کرده است و بدین ترتیب او با ۵ قهرمانی در جام حذفی پرافتخارترین بازیکن تاریخ جام حذفی است. او در فصل ۸۹ در حالی با پرسپولیس قهرمان شد که حتی یک دقیقه هم در این مسابقات برای پرسپولیس به میدان نرفت.
محمد نوازی بازیکن اسبق تیمهای استقلال و صبا ، با کسب ۴ عنوان دومین بازیکن پرافتخار تاریخ جام حذفی است. محمد نوری نیز در صورت قهرمانی پرسپولیس و محرم نویدکیا در صورت قهرمانی سپاهان به رکورد نوازی خواهند رسید.
بیشترین حضور در فینال
استقلال تهران با حضور در ۹ فینال ، رکورد جالبی را از خود بر جای گذاشته است. استقلال در تاریخ جام حذفی، ۹ بار به فینال راه یافته که در ۶ فینال برنده و در ۳ فینال دیگر مغلوب شده است. پرسپولیس و ملوان نیز با حضور در ۷ فینال در رتبه دوم قرار دارند.
حضور متوالی در فینال: ملوان انزلی با شش حضور
ملوان انزلی از سال ۶۵ تا ۷۰ موفق به شش بار حضور متوالی در فینال شد .
موفق ترین تیم فینال: سپاهان اصفهان
سپاهان اصفهان که چهارمین فینال خود را تجربه می کند، در سه حضور قبلی اش در فینال موفق به شکست حریفان شده است. سپاهان در سالهای ۸۲ ، ۸۴ و ۸۵ به ترتیب مقابل سه تیم تهرانی استقلال ، پرسپولیس و صبا به برتری رسیده و قهرمان جام حذفی شد.
ناکام ترین تیم فینال: تراکتورسازی تبریز
این تیم تبریزی در سالهای ۵۵ و ۷۳ موفق به حضور در فینال شد ، اما در هر دو دوره شکست خورد و موفق به قهرمانی نشد.
بنا بر این گزارش، در بیشتر سال های دهه شصت خورشیدی ـ که لیگ سراسری برای باشگاه های فوتبال ایران وجود نداشت ـ جام حذفی تنها مسابقات سراسری و ملی ایران به شمار می رفت و قهرمان آن می توانست در جام باشگاه های آسیا ـ که بعدها با تغییر ساختار و با نام لیگ قهرمانان آسیا برگزار شد ـ راه پیدا کند. با این حال، پس از آغاز مسابقات لیگ سراسری ایران و همزمان آغاز مسابقات جام برندگان جام آسیا، نحوه مشخص شدن نمایندگان ایران در مسابقات آسیایی دگرگون شد.
بدین ترتیب که قهرمان لیگ به مسابقات جام باشگاه های آسیا راه می یافت و قهرمان جام حذفی، راهی مسابقات جام برندگان جام آسیا می شد.
این گزارش یادآور می شود، کنفدراسیون فوتبال آسیا در فصل ۰۳ ـ ۲۰۰۲ تصمیم به انحلال مسابقات جام برندگان جام آسیا و تغییر ساختار جام باشگاه های آسیا گرفت که در پی آن، مسابقات لیگ قهرمانان آسیا راه اندازی شد که از آن پس، همواره یکی از نمایندگان فوتبال ایران در مسابقات لیگ قهرمانان آسیا، قهرمان جام حذفی ایران بوده و اهمیتی دوچندان به این مسابقات داده است.
شناسنامه اولین دوره جام حذفی ایران
در نخستین دوره جام حذفی که سال ۱۳۵۵ برگزار شد، ملوان و تراکتورسازی به فینال رسیدند. ملوان در لیگ تخت جمشید حضور داشت، ولی تراکتورسازی در یک دسته پایین‌تر بازی می‌کرد. دیدار فینال نخستین دوره جام حذفی، روز جمعه ۳ دی ۱۳۵۵ در امجدیه برگزار شد و پانزده هزار نفر در یک روز برفی و سرد این بازی را دیدند؛ محمد صالحی، داور سرشناس کشورمان این بازی را سوت زد.
ملوان با پیروزی چهار بر یک مقابل تیم دسته دومی تراکتورسازی به عنوان قهرمانی دست یافت. این بازی تا یازده دقیقه به پایان بدون گل بود، اما در ده دقیقه آخر پنج گل به ثمر رسید. عزیز اسپندار در دقیقه ۷۹ و علی نیاکانی در دقایق ۸۲ و ۸۷ ملوان را سه، صفر پیش انداختند و عبدالله محسنی زاده در دقیقه ۸۹ یک گل تراکتور را به ثمر رساند، اما اسپندار در دقیقه ۹۰ گل چهارم ملوان را زد و بدین ترتیب، ملوان قهرمان نخستین دوره جام حذفی شد.
ملوان: رمضان احمدپور، رضا ویشگاهی، رضا رافت، منوچهر ناوران، محمود پیشگاه‌هادیان، قاسم سلطانزادی، حسن دشتی (۴۶ ـ ابوالفضل مزدستان)، میخائیل پطروسیان، علی نیاکانی، عزیز اسپندار و غفور جهانی (۸۹ ـ نصرت ایراندوست)
سرمربی: بهمن صالح نیا
تراکتورسازی: حمید ملک احمدی، مجید سوزنده، خلیل سلیمی، ابراهیم کیان طهماسبی، مجید ناظمی، بهرام گلشنی (۸۵ ـ تقی اخطاری)، منصور کاویانپور، جلال صدیق احمدی، رحیم مه نمای اقدم، پرویز مظلومی (۶۳ ـ عبدالله محسنی زاده) و عباس کارگر
سرمربی: محمد بیاتی
نتاج بازی‌های نهایی جام حذفی
فصل قهرمان نتیجه نایب‌قهرمان
۱۳۵۴ ـ ۵۵ ـ ملوان ۱:۴ تراکتورسازی
۱۳۵۵ ـ ۵۶ ـ استقلال ۰:۲ هما
۱۳۵۶ ـ ۶۵ برگزار نشد
۱۳۶۵ ـ ۶۶ ـ ملوان ۰:۲ خیبر خرم‌آباد
۱۳۶۶ ـ ۶۷ ـ پرسپولیس ۰:۱ (۰:۱) (۰:۰) ملوان
۱۳۶۷ ـ ۶۸ ـ شاهین اهواز ۴:۴ (۴:۱) (۰:۳) ملوان
۱۳۶۸ ـ ۶۹ ملوان ۵:۶ ضربات پنالتی استقلال
۱۳۶۹ ـ ۷۰ ـ پرسپولیس ۱:۲ ملوان
۱۳۷۰ ـ ۷۱ برگزار نشد
۱۳۷۱ ـ ۷۲ برگزار نشد
۱۳۷۲ ـ ۷۳ سایپا ۱:۱ (۰:۰) (۱:۱) جنوب اهواز
۱۳۷۳ ـ ۷۴ ـ بهمن ۱:۲ (۱:۰) (۰:۲) تراکتورسازی
۱۳۷۴ ـ ۷۵ استقلال ۱:۵ (۱:۳) (۰:۲) برق شیراز
۱۳۷۵ ـ ۷۶ برق شیراز ۰:۳ ضربات پنالتی بهمن
۱۳۷۶ ـ ۷۷ برگزار نشد
۱۳۷۷ ـ ۷۸ پرسپولیس ۱:۲ استقلال
۱۳۷۸ ـ ۷۹ استقلال ۱:۳ بهمن
۱۳۷۹ ـ ۸۰ فجر سپاسی ۱:۳ (۰:۱) (۱:۲) ذوب‌آهن
۱۳۸۰ ـ ۸۱ استقلال ۳:۴ (۱:۲) (۲:۲) فجر سپاسی
۱۳۸۱ ـ ۸۲ ذوب‌آهن ۵:۶ ضربات پنالتی (۲:۲) (۲:۲) فجر سپاسی
۱۳۸۲ ـ ۸۳ سپاهان ۲:۵ (۲:۳) (۰:۲) استقلال
۱۳۸۳ ـ ۸۴ صبا ۲:۴ ضربات پنالتی (۱:۱) (۱:۱) ابومسلم
۱۳۸۴ ـ ۸۵ سپاهان ۲:۴ ضربات پنالتی (۱:۱) (۱:۱) پرسپولیس
۱۳۸۵ ـ ۸۶ سپاهان ۰:۴ (۰:۱) (۰:۳) صبا
۱۳۸۶ ـ ۸۷ استقلال ۱:۳ (۱:۰) (۰:۳) پگاه
۱۳۸۷ ـ ۸۸ ـ ذوب‌آهن ۲:۵ (۱:۰) (۱:۵) راه‌آهن
۸۸ ـ پرسپولیس ۴: ۱ (۱ : ۰) (۳: ۱) گسترش فولاد تبریز
۸۹ : پرسپولیس ۴:۳(۲:۴) (۱:۰) ملوان
۹۰ : استقلال ۱:۴ پنالتی شاهین بوشهر
۹۱ : پرسپولیس ۲:۲ سپاهان (۴:۲)
منبع:asemoni.com