شاید شما نیز شنیده باشید که می گویند خوردن برخی از دانه ها مانند بادام و یا مغز گردو می تواند فعالیت مغز شما را افزایش دهد و همچنین حافظه ی شما را تقویت نماید ، اما این سخن تا چه حد حقیقت دارد؟ آیا مواد غذایی دیگر نیز این خاصیت را دارند؟
مادربزرگم همیشه جیب هایم را پر از مغزدانه ها می کرد و صبح ها برایم عدسی می پخت تا حافظه ام قوی شود. آن قسمت از سریال داستان های مجید را هم فراموش نمی کنم که به دنبال ملخ دریایی بود تا حافظه اش را تقویت کند، اما واقعا نوع تغذیه می تواند روی حافظه ما تاثیر مثبت یا منفی بگذارد؟ در این رابطه گفت وگویی با دکتر سیدعلی کشاورز، متخصص تغذیه و رژیم درمانی و مدیرگروه تغذیه دانشکده بهداشت دانشگاه علوم پزشکی تهران انجام دادیم که می خوانید:
آقای دکتر! آیا با خوردن غذاهای مختلف می توانیم حافظه مان را تقویت کنیم؟
بله، تغذیه به روش های مختلف روی حافظه انسان تاثیر می گذارد.
چه موادی باعث تقویت حافظه می شوند؟
ماهی به علت داشتن چربی امگا۳، گوشت قرمز و گوشت انواع پرندگان به دلیل داشتن آهن، ویتامین C موجود در میوه ها و سبزیجاتی مانند مرکبات، توت فرنگی، گریپ فروت، انار، گوجه فرنگی، کلم بروکلی، هویج و سویا به علت تاثیر آن در بهبود عملکرد سلول های عصبی، ویتامین های گروه B به ویژه B۶ و B۱۲ و تیامین که در مخمر، جوانه گندم، برنج قهوه ای، دانه سویا، جوی دوسر، عدس، تخمه آفتابگردان و گردو وجود دارند، روی که منبع آن گوشت، جگر، غلات سبوس دار، محصولات سویا، لوبیای خشک، تخم مرغ، پنیر، حبوبات و سبزیجات سبز تیره و زرد است و ید که بر عملکرد غده تیرویید اثر می گذارد.
به امگا۳ اشاره کردید، این چربی چطور باعث افزایش حافظه می شود؟
اسید های چرب امگا ۳، باعث حفاظت غشای خارجی سلول های عصبی می شوند و مغز انسان می تواند فعالیت های خود را بهتر انجام دهد.
امگا ۳ غیر از ماهی در چه مواد غذایی دیگری وجود دارد؟
منبع امگا ۳، ماهی های آزاد مانند سالمون، ساردین، میگو و شاه ماهی است و از دیگر منابع می توان به انواع مغزها، سویا، روغن بادام زمینی و روغن زیتون اشاره کرد. البته مقدار کمی از آن هم در تخم دانه کتان یا مغز گردو یا برخی روغن های گیاهی مثل روغن کنجد هم وجود دارد.
آیا مصرف مکمل آن هم مفید است؟
بله، مصرف مکمل امگا۳ نیز می تواند موثر باشد.
به مصرف گوشت ها به دلیل داشتن آهن اشاره کردید. آهن چه نقشی در این میان بازی می کند؟
به اثبات رسیده افرادی که دچار فقر آهن هستند و کم خونی دارند، دچار عدم تمرکز و کاهش قدرت یادگیری می شوند. زیرا در مبتلایان به کم خونی ناشی از فقر آهن، اکسیژن کافی به سلول های مغزی نمی رسد و همین مساله باعث می شود فرد به عارضه کم حافظگی دچار شود.
آهن جز در انواع گوشت در چه مواد غذایی دیگری یافت می شود؟
زرد آلو، آلو، حبوبات، سویا، تخم کدو و محصولات دریایی، البته میزان آهن در گوشت قرمز و گوشت شترمرغ بیشتر است!
آیا برخی بیماری های داخلی هم می توانند باعث افت حافظه شوند؟
بله، مثلا اختلالات متابولیسمی ید روی حافظه تاثیر می گذارند. این موضوع بیشتر به فعالیت غده تیرویید بستگی دارد. وقتی فردی دچار اختلالات عملکرد غده تیرویید و متابولیسم ید می شود، باید همزمان با دارودرمانی غذاهای غنی از ید مثل انواع ماهی و نمک یددار مصرف کند تا بهبود یابد.
درست است که با گرسنه شدن قدرت تمرکز و حافظه مان کم می شود؟
بله. به طور کلی، گرسنگی هم بر قدرت حافظه و هم تمرکز اثر منفی دارد. وقتی فردی گرسنه می شود اگر به موقع غذا نخورد، قندخونش پایین می آید و تمرکز و قدرت یادگیری اش را از دست می دهد. سوخت منحصربه فرد مغز ما نوعی قند به نام گلوگز است. گلوگز از تجزیه نشاسته سیب زمینی و غلات به دست می آید. وقتی ما به اندازه کافی غذا نمی خوریم و نشاسته کافی دریافت نمی کنیم، این قند تامین نمی شود و وقتی سوخت مغز تامین نشود فرد بی حوصله است و قدرت تمرکز و یادگیری اش را از دست می دهد. به همین دلیل مهم است ما حتی اگر اضافه وزن داریم ۳ وعده غذایی مان را بخوریم یعنی هیچ یک از وعده های صبحانه، ناهار و شام را حذف نکنیم.
چه عادت های غذایی ای برای حافظه ما مضر هستند؟
مصرف لبنیات همراه با غذاهای آهن دار یا قرص آهن مضر است. نباید در وعده ناهار و شام شیر مصرف کنیم و همرا با شام و ناهار حداکثر یک پیاله ماست یا یک لیوان دوغ بخوریم. مصرف چای بعد از غذا نیز جذب آهن و روی را مختل می کند در نتیجه فرد کم خون می شود. مصرف نوشابه های کولادار همراه غذا نیز همین اثر را دارند.
آیا چاقی یا لاغری هم در میزان حافظه موثر است؟
چاقی و اضافه وزن و لاغری به معنی بدخوری و کمبود موادمغذی در بدن است و هر دو برای حافظه مضرند. داشتن رژیم غذایی متعادل در هر سنی و نظم غذایی می تواند به ما در داشتن حافظه ای قوی کمک کند.
بهترین وعده ای که قدرت تمرکز را در انسان بالا می برد، کدام است؟
بهترین زمانی که مغز می تواند غذای کافی به دست آورد، صبح است. با خوردن صبحانه ای که حاوی موادقندی، غلات و چربی هاست، می توان عملکرد مغز را در طول روز افزایش داد اما در کل همه افراد در هر شرایطی لازم است ۳ وعده غذایی صبحانه، ناهار و شام را مصرف کنند و حذف هر یک از این وعده ها به ضرر حافظه خواهد بود.
