مهندسی پزشکی واحد بیمارستان ها دارای چه وظایف، مشخصات و تعریفی است. در این بخش می توانید با مهندسی پزشکی واحد بیمارستان ها آشنا شوید. روزگاری درمان بیماران عمدتا“ منحصر به تجویز دارو ، رعایت رژیمهای غذایی خاص و انجام عملیات فیزیکی توسط خود طبیب می گردید . اما پس از انقلاب صنعتی و پیشرفت روزافزون تکنولوژی بویژه از نیمه دوم قرن بیستم امروزه تجهیزات و وسایل پزشکی نقش محوری و عمده ای را در سه حوزه پیشگیری ، تشخیص و درمان بیماریها ایفا می کنند بنحوی که اصولا“ تصور مرکز درمانی فاقد آنها دور از ذهن می نماید . از طرفی این تجهیزات بجهت وجه سرمایه ای چه از نقطه نظر ابتیاع و چه بلحاظ خدمات پس از فروش ، پارامتر بسیار مهمی در اقتصاد بهداشت مراکز درمانی محسوب می گردند . لذا همانقدر که وجود این تجهیزات و وسایل در صحن عملکرد و موفقیت مراکز درمانی موثر ومفید است ، عملکرد نادرست و یا مختل شدن آن ، در روند مراکز درمانی و فعالیت متخصصین اختلال و اشکال و بعضا“ صدمات جبران ناپذیر ایجاد می نماید . بنابراین وجود واحدی که در مراکز درمانی بطور تخصصی وظیفه مدیریت بر این سامانه ها را داشته و از طرفی از آخرین دست آوردها و پیشرفتهای تکنولوژیکی این عرصه مطلع و آنها را بدرستی در اختیار متخصصین امر قرار دهد ، اگرچه در کشور ما تا حدودی جدید و نو ظهور به نظر می رسد ، ولی در کشورهای صاحب علم و تکنولوژی روز ، سالهاست که امری معمول و بدیهی می باشد .
واحد مهندسی پزشکی بیمارستان
تعریف : ، مجموعه ایست که در سیستم ماتریسی سازمان بیمارستان وظیفه مدیریت کلیه امور مرتبط با تجهیزات و وسایل پزشکی را در راستای تامین ایمنی لازم برای بیماران و پرسنل و نیز بهره وری بهینه این تجهیزات جهت ارتقاء سه شاخصه کارآیی ، اثربخشی و رضایتمندی بیماران بعهده دارد .
هدف :
الف ) استفاده موثر از تجهیزات و وسایل پزشکی و بهره گیری بهینه از تمامی قابلیت های آنها
ب ) افزایش عمر مفید تجهیزات ، تضمین صحت و دقت عملکرد آنها و جلوگیری از خرابیهای زودهنگام و نابهنگام
ج ) کاهش هزینه های نگهداری ، تعمیر ، و زمان از کارافتادگی دستگاهها
د ) تامین ایمنی لازم برای پرسنل و بیماران در ارتباط با تجهیزات و وسایل پزشکی
هـ ) هدایت بیمارستان به استفاده از تکنیکها ، تجهیزات ووسایل نوین متناسب با نیازهای واقعی وتوانائیهای مرکز درمانی
وظایف مهندسی پزشکی واحد بیمارستان ها :
۱ ـ آموزش :
توانایی استفاده صحیح و بجا ، بهره گیری موثر از تمامی قابلیت های تجهیزات و وسایل پزشکی ، اجتناب از سوء استفاده و خطرات آنها ، رعایت اصول نگهداری روزمره جهت افزایش عمر مفید تجهیزات و تهیه گزارشهای مربوطه ، منوط به آموزش کامل و صحیح کاربران و نیز پاسخگویی مداوم به شبهات و سئوالات آنان می باشد . نیز این آموزشها موجب کاهش افت عملکرد واحدهای مرکز درمانی هنگام تعویض پرسنل با نظرات جدید می گردد .
۲ ـ تامین ایمنی بیماران و پرسنل :
دستگاهها و لوازم پزشکی جهت تشخیص و درمان در ارتباط مستقیم با بیماران و پرسنل بوده و می بایست اقدامات تامینی جهت حفاظت افراد از عوارض مربوطه و همچنین هنگام بروز خرابیها نظیر تشعشعات ، جریانهای نشتی ، ضربات ، آتش سوزی و … برابر روشهای استاندارد و توصیه شده بعمل آید .
۳ ـ مدیریت چرخه نصب و تعمیر :
نظارت بر تحویل و نصب و راه اندازی صحیح تجهیزات و لوازم ، قراردادهای خدمات پس از فروش ، اولویت بندی و پیگیری تعمیرات ، فاکتورهای هزینه تعمیرات ، مراحل و کیفیت و چگونگی تعمیر که عمدتا“ از سوی شرکتها صورت می پذیرد به منظور کاهش زمان از کارافتادگی دستگاه ، کاهش هزینه تعمیرات و عدم نیاز به تعمیرات مکرر می بایست صورت پذیرد .
لازم به ذکر است با توجه به تنوع و پیچیدگی دستگاهها و لوازم پزشکی که در حوزه های مختلف بکار گرفته می شود واز آنجا که امر تعمیر علاوه بر تخصص نیازمند آموزش و داشتن ابزار لازم و قطعات یدکی مربوطه می باشد و نیز بعضا“ بهانه جویی شرکتها جهت رفع مسئولیت تعمیرات و یا بزرگنمایی مشکلات ودر نتیجه افزایش هزینه های تعمیراتی ، اقدام مستقیم از سوی کارکنان واحد مهندسی پزشکی جهت تعمیر جز در موارد خاص و جزیی و دستگاههای ساده توصیه نمی گردد .
۴ ـ نظارت بر انبار طبی و انبار اسقاط :
همان اندازه که تجهیزات و لوازم پزشکی در تشخیص و درمان اهمیت و حساسیت دارد، رعایت شرایط نگهداری و انبار تجهیزات ولوازم پزشکی و قطعات آنها نیز از اهمیت و حساسیت برخوردار است . از طرفی اهمیت برنامه ریزی جهت تامین بموقع قطعات و لوازم پزشکی موردمصرف در بیمارستان نیازی به توضیح ندارد . بعلاوه نظارت بر نحوه اعلام اسقاطی تجهیزات پزشکی ، بکارگیری قطعات سالم موجود در دستگاه اسقاطی جهت راه اندازی سایر دستگاهها و نیز در صورت امکان تعمیر و راه اندازی دستگاههایی که به غلط اسقاط اعلام گردیده اند ، در کاهش هزینه های مرکز درمانی می تواند تاثیر بسزایی داشته باشد .
۵ ـ مدیریت نگهداری و عملکرد دستگاه :
نگهداری پیشگیرانه ( Preventive Maintenance ) یا به اختصار PM به مجموعه عملیات و بازرسی هایی گفته می شود که برای جلوگیری از خرابی ناگهانی و افزایش عمر مفید دستگاه به صورت دوره ای صورت می پذیرد . در این راستا برنامه ریزی و تهیه روالهای لازم و فرمهای مربوط به هر دستگاه با توجه به توصیه ها و نکات اعلام شده از سوی تولید کننده برای بازدیدهای دوره ای PM انجام می گیرد . از طرفی بررسی صحت عملکرد و دقت پارامترهای خروجی تجهیزات در تشخیص و عملیات درمانی کادر پزشکی نقش تعیین کننده ای دارد . برای اطمینان از عملکرد صحیح تجهیزات و کالیبره نمودن آنها ، می بایست آزمونهایی به شکل دوره ای و با استفاده از ابزارهای ویژه کالیبراسیون بر روی دستگاه انجام پذیرفته و خطاهای موجود تصحیح گردد .
۶ ـ کارشناسی مشاور خرید تجهیزات و وسایل پزشکی :
نیاز به دقت و امعان نظر در خصوص پارامترهای ذیل جهت خرید تجهیزات و وسایل پزشکی برای مرکز درمانی ، واحد مهندسی پزشکی را بعنوان یک عضو موثر در کمیته خرید مطرح می نماید :
ـ شناسایی پارامترها و عملکردهای مورد نیاز مرکز درمانی بر اساس میزان و نوع مراجعین و انتظارات کادر پزشکی وبر این اساس شناسایی دستگاههایی که واجد این پارامترها و عملکردها می باشند .
ـ مسایل لازم برای سرویس و نگهداری ، وضعیت سرویس داخل کشور و تامین قطعات یدکی
ـ کسب اطلاعات فنی لازم در خصوص عملکرد دستگاه در سایر مراکز درمانی داخلی و خارجی
ـ آنالیز صحت و سقم ادعاهای مطروحه از سوی فروشنده دستگاه
ـ تعیین اطلاعات لازم و تعهدات فنی که از سوی فروشنده می بایست با توجه به نوع دستگاه در اختیار قرار گیرد .
ـ کنترل دستگاههای خریداری شده بر اساس پروفرم های مربوطه و اطمینان از وجود تائیدیه های حاصل از انجام تست های پذیرش ( Acceptance Test )
7 ـ کارشناسی اقتصادی تجهیزات پزشکی :
بیمارستان از یک طرف به عنوان مرکزی که هزینه ها و درآمدهایی داشته و می بایست برنامه ریزی جهت ایجاد تعادل و کسب سود بیشتر در آن صورت پذیرد و از طرفی بلحاظ ارتباطی که با جان و سلامتی انسانها داشته و یکی از مهمترین و بدوی ترین نیازهای بشری را تامین می نماید ، از منظر اقتصادی بعنوان یک بنگاه اقتصادی خاص که طراحی فرآیندها و تصمیم گیریها در آن تابع شرایط و محدودیتهایی است مد نظر بوده ودر این راستا واحد مهندسی پزشکی وظیفه دارد با همکاری واحدهای امور مالی ، انبار ، حسابداری صنعتی ، شاخصه های تخصصی را در حوزه تجهیزات و وسایل پزشکی کارشناسی و جهت تصمیم گیری به مبادی ذیربط ارائه نماید .
۸ ـ نظارت بر اجرای استانداردهای فضاهای درمانی در خصوص تجهیزات پزشکی :
تشخیص و اجرای بهینه استانداردهای فضاهای درمانی با توجه به فرآیندهای درمانی در بیمارستان نظیر محل قرارگرفتن تجهیزات و وسایل ، نحوه ارتباط بخشها و حوزه های مختلف به یکدیگر و نحوه دسترسی به تجهیزاتی که استفاده از آنها میان چند بخش مشترک است و … از اموری است که می تواند یک مرکز درمانی را در انجام بهینه وظایف خود بویژه در زمانهای حیاتی ( Golden Time ) یاری رساند .
همچنین در بعضی قسمتهای در نظر نگرفتن شرایط فیزیکی و امکانات لازم هم می تواند باعث آسیب رساندن به دستگاه شود و هم اینکه ممکن است عوارض جبران ناپذیری برای پرسنل و بیماران بخش مربوطه و یا بخشهای مجاور داشته باشد .
۹ ـ مستند سازی و نگهداری اطلاعات :
مستند سازی و نگهداری اطلاعات مربوط به انجام بندهای قبل جهت حفظ سوابق و طبقه بندی آنها برای دسترسی سریع و بموقع به این اطلاعات نظیر شناسنامه های تجهیزات و وسایل پزشکی ، سوابق تعمیراتی ، عملکردی ، PM و کالیبراسیون هر کدام ، سوابق آموزشی پرسنل ، کاتالوگها ، دستورالعمها ، فیلمها ، اسلایدها و کتب مرجع مربوط به تجهیزات ، اقدامات تامینی و سایر موارد مربوط به فعالیتهای واحد بلحاظ مراجعات بعدی جهت تصمیم گیریهای آتی و تهیه گزارشهای مدون خواسته شده ، اهمیت زیادی داشته و می بایست به بهترین وجه صورت پذیرد . توصیه می گردد در این خصوص استاندارد خاصی از سوی وزارت متبوع تهیه و جهت یکسان سازی به سراسر کشور ابلاغ گردد .
۱۰ ـ ارتباط با اداره تجهیزات پزشکی دانشگاه علوم پزشکی متبوع
مشخصات فیزیکی واحد مهندسی پزشکی
سطح۲ یک اتاق اداری ، یک کارگاه عمومی، یک انبار
سطح ۳ یک اتاق اداری دو کارگاه ( کارگاه الکترونیک و الکتروتکنیک ، کارگاه مکانیک که میبایست دارای محلی تحت عنوان چاله سرویس باشد.)، یک انبار
سطوح ۴و۵و۶ نظیر سطح ۳ بعلاوه یک کارگاه مستقل در داخل بخش اتاق عمل با ابزار مستقل.
مشخصات نیروی انسانی :
سطح ۲ یک نفر پرسنل اداری
سطح ۳ یک نفر مسئول ( ترجیحا مهندس پزشک) یک نفر پرسنل اداری یک تکنسین( به ازای هر مرکز سطح دو تحت پوشش) یک نفر کارشناس مهندسی پزشکی جهت آموزش و PM و کالیبراسیون
سطح ۴ یک نفر مسئول ( مهندس پزشک ) یک نفر پرسنل اداری دونفر تکنسین یک نفر کارشناس مهندسی پزشکی جهت آموزش و PM و کالیبراسیون
سطح ۵و۶ یک نفر مسئول ( مهندس پزشک) دونفر پرسنل اداری یک نفر تکنسین( به ازای هر ۱۵۰ تخت ) یک نفر کارشناس مهندسی پزشکی جهت آموزش و PM ( به ازای هر ۳۰۰ تخت)
ساختار واحد مهندسی پزشکی :
با توجه به تعاریف و شرح وظایف ذکر شده ، واحد مهندسی پزشکی بعنوان یک رکن مهم در رابطه با امور تجهیزات پزشکی در بیمارستان ، فضا و پرسنل خاص خود را می بایست دارا باشد. بلحاظ ساختاری ، واحد مهندسی پزشکی از قسمتهای اداری ، کارگاهها و آزمایشگاه کالیبراسیون ( از سطح ۴ به بالا ) تشکیل می گردد . لازم به ذکر است آزمایشگاه کالیبراسیون با توجه به نقش مهم کالیبره بودن تجهیزات پزشکی و آزمایشگاهی در بدست دادن داده ها و خروجیهای صحیح تصمیم گیری درست در هنگام تشخیص و عملکرد مناسب طی درمان ، در سطوح ۴ به بالا و با هدف سرویس دهی به مراکز درمانی تحت پوشش سطوح پایینتر ، در نظر گرفته شده است و می بایست بعنوان زیر مجموعه واحد مهندسی پزشکی بیمارستان مربوطه و تحت نظارت اداره تجهیزات پزشکی استان ، طی یک برنامه زمان بندی مدون نسبت به این کار اقدام نماید . از آنجا که وسعت حوزه تحت نظارت آزمایشگاه کالیبراسیون بسته به پهنه جغرافیایی هر استان و تعدد مراکز درمانی سطح ۳ به پایین ، متفاوت خواهد بود ، تعداد آزمایشگاههای کالیبراسیون بازاء هر ۳ بلوک در طرح سطح بندی (سطح ۳) یک آزمایشگاه در نظر گرفته می شود .
در مورد کارگاهها و فضای واحد مهندسی پزشکی ، نظر به اینکه این کارگاهها یکی از آلوده ترین واحدها برای پرسنل می باشد ، می بایست در فضایی مستقر گردد که در معرض نور کافی و موثر بوده ، تهویه کامل میکروبی و هود مخصوص جهت بخار قلع و جیوه ، سرویس بهداشتی و حمام خاص خود در جوار واحد و … در آن تعبیه گردد . بعلاوه داشتن سیستم ارت مناسب و خط تلفن مستقیم و تعدادی خط تلفن داخلی بسته به تعداد بخشهای مرکز درمانی مربوطه از ضروریات این واحد است . رختکن و اتاق استراحت نیز از دیگر اجزاء ساختمانی این واحد است .
در پایان ذکر این نکته نیز لازم است که نیروهای فنی برای بیمارستانهای سطح ۳ به بالا در نظر گرفته شده است که برابر سیستم ارجاع مراکز سطح ۲ و ۱ ذیربط را نیز پوشش خواهند داد . لکن جهت تسهیل در انجام فعالیتهای مربوطه ، فضای فیزیکی و ابزارهای پایه بهمراه یک نفر پرسنل اداری در مراکز سطح ۲ پیش بینی گردیده است تا اقدامات اولیه جهت تجهیزات موجود در مراکز درمانی سطح ۲ در محل صورت پذیرفته و حتی الامکان از انتقال به مرکز درمانی سطح بالاتر خودداری گردد.
