ورزش رشته شمشیربازی كه پیشینه درازمدتی دارد، به شکل دو نفره برای مردان و زنان انجام می شود. مسابقات شمشیربازی، هم بشکل تک نفره و هم بشکل گروهی انجام می گیرد. شمشیربازها در زمان مسابقه باید لباس های مخصوصی بپوشند و از دستكش، لباسی مخصوص و یك ماسك با تور فلزی استفاده نمایند تا صورت و بدن از ضربه های احتمالی حریف محفوظ بماند.
به لباس شمشیربازها یك كابل سیم متصل است، این سیم به دستگاه مخصوصی ارتباط پیدا می كند كه می تواند ضربه های وارد را ضبط و محاسبه كند. محوطه مسابقه شمشیربازی كه به آن پیست می گویند، چهارده متر طول و 8/1 تا دو متر پهنا دارد. این پیست با هفت خط افقی به نواحی مختلف تقسیم می شود و جنسی شبیه توری فلزی دارد.
انواع شمشیرها
فلوره
فلوره شمشیری است به وزن 500 گرم و به طول 110 سانتی متر كه شامل دسته، گارد و تیغه می باشد. تیغه شمشیر فلوره از جنس فولاد آلیاژی است كه خاصیت فنری دارد. در نوك تیغه این شمشیر تكه ای قرار دارد كه هرگاه بازیكن بتواند فشاری معادل 500 گرم نیرو بر بدن حریف وارد كند، این ضربه روی دستگاه مخصوص ضبط می شود.
تعداد ضربات برای زنان و مردان، 5 ضربه برای مدت ۳ دقیقه است (دور مقدماتی) و دور حذفی، 15 ضربه در 3 زمان 3 دقیقه ای می باشد. مسابقات فلوره تنها به وسیله یك سرداور قضاوت می شود و ضربه ای امتیاز می گیرد كه به جلیقه ای وارد شود كه نیم تنه بالای بدن را می پوشاند به جز دست شمشیرباز و هدف در این رشته قسمت جلو وپشت سینه است.
اپه
اپه شمشیری است به طول 110 سانتی متر و وزن 770 گرم كه ضخامت تیغه آن بیشتر از تیغه فلوره است. مقطع تیغه اپه مثلث شكل است و در این رشته هم مانند فلوره ضربه ها به وسیله دستگاه مخصوص ضبط می شود.برای ثبت امتیاز، شمشیرباز باید 750 گرم نیرو بر نوك شمشیر وارد كند تا دستگاه ضربه را ثبت نماید. هدف در بازی اپه، تمام بدن است و تعداد ضربات، 5 ضربه در ۳دقیقه می باشد كه برای هر بازی در نظر گرفته می شود. البته تنها ضربه با نوك شمشیر ملاك امتیازدهی است.
سابر
شمشیر سابر 500 گرم وزن دارد و طول آن 105 سانتی متر است كه شامل 88 سانتی متر طول تیغه است. هدف در این رشته، همه قسمتهای بالای بدن است و می توان هم با نوك شمشیر و هم از پهلو به صورت پرش ضربه وارد آورد.در سالهای اخیر، مسابقات سابر به صورت الكتریكی درآمده و قضاوت مسابقات با یك سرداور است. برای برد، تعداد 5 ضربه در مدت ۳دقیقه لازم است. حركات و سرعت عمل در سابر بسیار بیشتر و سریعتر از دو رشته دیگر (فلوره و اپه) است و با ضربات نوك و لبه آن امتیاز به دست می آید.
اصطلاحات شمشیربازی
اتک: گرفتن حالت حمله به خود رااتک می گویند. در این حالت، شمشیرباز دست را پیش می گیرد و حمله می كند و طرف دیگر دفاع كننده است.
گارد شمشیر: قسمتی از شمشیر است كه دست را در مقابل حریف حفاظت می كند.
فول: خطا و نقض قانون بازی است. عمده خطاها عبارتند از:
1- بی ادبی و توهین به حریف.
2- اعتراض به داور یا حریف پس از اعلان رأی داوران.
3- گرفتن بدن حریف و جلوگیری از بازی وی.
4- نداشتن وسایل كامل مسابقه.
5- پرتاب كردن شمشیر به طرف حریف.
6- خشونت پس از اخطار.
7- تكرار حمله به حریف بعد از فرمان ایست داور.
رده های سنی مسابقات
– نونهالان (زیر 14 سال).
– نوجوانان (زیر 17 سال).
– جوانان (زیر 20 سال).
– بزرگسالان (سن آزاد است).
تعداد نفرات: یك تیم شمشیربازی از 4 نفر تشكیل می شود كه شامل 3 نفر اعضای اصلی و 1 نفر ذخیره می باشد، البته مسابقات به شكل انفرادی و تیمی انجام می شود.
مدت مسابقه: زمان هر مسابقه 4 دقیقه می باشد و وقت های تلف شده در حین مسابقه محاسبه می شود. با دستور سرداور بازی شروع می شود و بعد از هر ضربه امتیازدار، دو شمشیر باز به وضع سابق خود در پشت خط گارد باز می گردند.
وسایل شمشیربازی
1- لباس كاملاً سفید (وست و شلوارک).
2- ماسك صورت و دستكش.
3- جلیقه الکتریکی در رشته سابرو فلوره
تاريخچه شمشير بازي :
شمشير بازي ورزش روزگاران كهن است . فن شمشير زدن و استفاده از شمشير براي حمله و دفاع , تاريخي بسيار دراز دارد . شمشير مهمترين اسلحه بشر طي چندين هزار سال بوده است و بهمين دليل تنها ورزشي است كه تاريخي روشن دارد و مدارك زنده و گويايي در موجوديت آن وجود دارد.
كارشناسان ورزشي , با توجه به مدارك موجود , معتقدند كه ورزش شمشير بازي در ابتداي قرن چهارم ميلادي در اروپا متولد شده است . كشور آلمان پيشقدم اين ورزش سلحشوري است . در ابتداي قرن پانزدهم , شمشير بازي از آلمان به ايتاليا راه يافت و در قرن شانزدهم در همه اروپا متداول شد و مدارس شمشير بازي به آموزش علاقمندان اين ورزش پرداختند , اما انگيزه اصلي براي كسب مهارت در شمشير بازي آن بود كه خود را مهياي دوئل ( جنگ تن به تن ) كنند.
در اواخر قرن 19 ميلادي كه بسياري از كشورها دوئل را ممنوع اعلام كردند , زمينه بسيار مساعدي براي گسترش شمشير بازي به عنوان ورزش فراهم شد و باشگاههاي متعددي تاسيس شد تا به تربيت شمشير بازان بپردازند.در سالهاي آخر قرن نوزدهم ورزش شمشير بازي بقدري در اروپا متداول بود كه حتي قبل از تصويب مقررات مربوط به آن , جز مسابقات رسمي اولين دوره بازيهاي المپيك آتن 1896 قرار گرفت. در سال 1914 در كنگره بين المللي كميته هاي المپيك سراسر جهان كه در پاريس تشكيل شد , مقررات فدراسيون بين المللي شمشير بازي , مورد تصويب اعضا قرار گرفت.
شمشير بازي در ايران :
ورزش شمشير بازي براي نخستين بار توسط مير مهدي ورزنده در ايران معرفي شد و اندك اندك , بخصوص در مدرسه نظام آن روز , آموزش داده شد و گسترش يافت .
در سال 1328 سه نفر از جوانان ايراني كه براي تحصيل به اروپا رفته و هنگام تحصيل با ورزش شمشير بازي آشنا شده بودند , در بازگشت به ايران كوشش زيادي در گسترش هر چه بيشتر اين ورزش بعمل آوردند و سرانجام موفق شدند فدراسيون شمشير بازي ايران را تاسيس كنند . اين سه تن عبارت بودند از ابتهاج , نير نوري و بصير.
آندره مارات زي اولين مربي خارجي بود كه براي آموزش شمشير بازي از كشور ايتاليا به ايران آمد. مارات زي , با وجود آنكه حدود 70 سال داشت اما تلاش و كوشش بسياري در آموزش جوانان ايران كرد.
در سال 1345 اولين دوره مسابقات بين المللي جوانان در ايران و در تالار ورزشي تازه تاسيس 7 تير ( واقع در ضلع شمالي پارك شهر تهران ) برگزار شد.
در اين مسابقات , پير فري رئيس فدراسيون بين المللي شمشير بازي هم حضور يافت و با كمك او بود كه 3 شمشير باز برجسته ايراني ( شاپور زرنگار , بيژن زرنگار , عباي افضلي ) براي گذراندن دوره عالي مربيگري به فرانسه رفتند و در موسسه ملي ورزش فرانسه به فرا گرفتن اصول و فنون پيشرفته اين ورزش پرداختند . اين سه نفر پس از بازگشت به وطن مربي تيم ملي شمشير بازي ايران شدند .
محصول اين فعاليتها مقام قهرماني شمشير بازي آسيا در بازيهاي آسيايي تهران در سال 1974 بود . ايران توانست 16 مدال طلا , 3 مدال نقره و 7 مدال برنز در انفرادي و تيمي بدست آورد و با شايستگي تمام قهرمان آسيا شود . در اواخر سال 1358 با تصميم سازمان تربيت بدني ايران فعاليت شمشير بازها متوقف شد و اين توقف 10 سال ادامه داشت تا آنكه در سال 1368 بار ديگر شمشير بازي فعاليت خود را از سر گرفت.
از چهره هاي صاحب نام در ورزش شمشير بازي ايران ميتوان کیومرث طلوعی – بیژن سرهنگ پور – قدرت رضایی- فرهاد رضایی – بهرام این صدری – احمد کارپور- شاپور و بيژن زرنگار , اسفنديار زرنگار , , حميد فتحي , اصغر پاشاپور , و منوچهر شفاهي را ياد كرد.
منبع:sport.harferooz.com