یکی از رایج ترین راه های آماده کردن غذا ، سرخ کردن است. در این شیوه غذا را به صورت نیمه مستقیم روی حرارت قرار می دهیم. از نظر بسیاری از متحصصان تغذیه این شیوه ی پخت غذا درست نبوده و می تواند برای بدن مضر باشد.این روزها اکثر اغذیه فروشی ها و رستوران های غذاهای آماده، بنا به تذکر وزارت بهداشت و صدالبته برای تحریک حس بویایی و چشایی مشتری ها، محل طبخ و تهیه غذاهای آماده را مقابل دید مشتری ها قرار داده اند.
حال تصور کنید در حال برگشت به خانه هستید وگرسنگی امانتان را بریده. در حالی که افکارتان را متمرکز صرف یک غذای سالم خانگی کرده اید، در مسیر خود به یکی از این اغذیه فروشی ها می رسید.
عطر و بوی این غذاها از یک سو و طرز سرخ شدن و آماده کردن غذاهایی چون انواع برگرها، سوسیس، رست بیف، استیک، سیب زمینی سرخ شده، قارچ، مرغ و میگوی سوخاری از طرف دیگر شما را چنان وسوسه می کند که برخلاف تصمیم خود بدون هیچ تاملی وارد اغذیه فروشی شده و با یک منوی جذاب و رنگارنگ که طیف وسیعی از غذاهای سرد و گرم در آن درج شده، مواجه می شوید.
چون هوا سرد و تمایل به خوردن غذاهای گرم و سرخ شده بیشتر است یک ساندویچ سوسیس به همراه یک پرس سیب زمینی ویژه که اغلب همراه با قارچ و کالباس سرخ شده، پنیر پیتزا و سس فراوان است سفارش می دهید.
مسلم است خوردن چنین غذای چربی با این حجم برای رفع گرسنگی و تجدید قوا خالی از لطف نیست. اما پرسش اینجاست غذاهای گرم فست فودی چگونه سرخ می شوند؟ طی سرخ شدن چه تغییراتی در ماهیت روغن رخ می دهد؟ آیا این غذاها می توانند نیاز تغذیه ای ما را به ریز مغذی ها و درشت مغذی ها تامین کنند؟
سرخ کردن سطحی یا عمیق؟
سرخ کردن نوعی فرآیند پخت است. دراین فرآیند ازروغن به عنوان محیط انتقال حرارت به ماده غذایی استفاده می شود.
دو روش مهم سرخ کردن شامل سرخ کردن عمیق و سطحی است. در روش سطحی، عمق روغن کم و تنها بخشی از ماده غذایی در روغن قرار می گیرد.
در این روش پس از طبخ غذا روغن باقی مانده دور ریخته می شود. برگرها، استیک، شنیسل و ماهی به این روش سرخ می شوند.
اما در سرخ کردن عمیق، عمق روغن زیاد و ماده غذایی در روغن غوطه ور است. در این روش پس از طبخ، ماده غذایی از روغن خارج و روغن باقی مانده برای سرخ کردن ماده غذایی دیگر مورد استفاده قرار می گیرد.
سوسیس ها، ناگت ها، غذاهای سوخاری و سیب زمینی سرخ شده در اغذیه فروشی ها به این روش طبخ می شوند.
از آنجا که در سرخ کردن عمیق روغن برای مدت طولانی در معرض شوک حرارتی و ترکیبات موادغذایی مختلف قرار دارد واکنش های مخربی می تواند ماهیت غذا و روغن را تغییر و این روش طبخ را ناسالم سازد.
ضرورت وجود هواکش در مجاورت سرخ کن ها
طی جریان سرخ شدن، حرارت ایجاد شده توسط روغن، آب موجود در ماده غذایی را تبخیر و بخار حاصل وارد روغن و موجب هیدرولیز و ایجاد ترکیب سرطانزایی به نام آکرولئین در روغن می شود.
این ترکیب می تواند موجبات بروز سرطان کبد را مهیا سازد. بنابراین دستگاه های سرخ کن در منزل یا اغذیه فروشی ها باید در مجاورت هود یا هواکش های صنعتی قرار گرفته تا رطوبت خارج شده از ماده غذایی از محیط سرخ کن دور شود.
روغن های چند بار مصرف
ترکیبات سوخته باقی مانده از غذاها در روغن های چند بار مصرف با تولید کف، سطح تماس روغن با هوا را افزایش و موجب اکسید روغن و تخریب آنتی اکسیدان های (ترکیبات ضد سرطان) ماده غذایی می شود بنابراین جهت تهیه غذاهای سرخ شده اغذیه فروشی هایی را انتخاب کنید که روغن های چند بار مصرف آن به رنگ روشن، کم غلظت و مطبوع باشد و آثاری ازدود و ترکیبات سوخته به جای مانده از غذاهای سرخ شده و کف در آن دیده نشود.
در جریان سرخ شدن، آب ماده غذایی در اثر تماس با روغن داغ به سرعت بخار و فضاهای خالی با روغن پر می شود.
این امر موجب افزایش کالری محصول و افزایش دریافت انرژی می شود. مهم تر آن که اگر ماده غذایی گوشتی مثل سوسیس، ناگت یا غذاهای سوخاری به مدت طولانی در روغن های چند بار مصرف سرخ شوند چربی های مضر و کلسترول از بافت آنها خارج و وارد روغن می شود، حال اگر با همین روغن قارچ، سیب زمینی یا دیگر غذاهای گیاهی سرخ شود، به دلیل آن که بافت های گیاهی خشک و فاقد روغن هستند به سرعت چربی و کلسترول باقی مانده در روغن را دریافت و تبدیل به یک ماده غذایی پر کلسترول می شوند بنابراین در هنگام طبخ، غذاهای گیاهی را در کنار غذاهای گوشتی سرخ نکنید. در اکثر اغذیه فروشی ها این موضوع رعایت نمی شود. در صورت مشاهده، به فکر تهیه غذا از مکان دیگری باشید.
نابودی ریزمغذی ها
طی سرخ شدن، ریزمغذی ها که شامل ویتامین ها و املاح معدنی هستند دستخوش تغییراتی قرار می گیرند. ویتامین D در اثر اکسید روغن تخریب می شود. ویتامین B و C در اثر حرارت بالا و مدت زمان طولانی طبخ آسیب می بیند، ویتامین A و رنگدانه های آنتی اکسیدانی به سهولت پلیمریزه شده که با تغییر رنگ روغن یا ماده غذایی قابل تشخیص است.
از طرفی املاح معدنی مثل آهن از ماده غذایی خارج و با کاهش مقاومت روغن سبب اکسید آن می شود. سدیم و پتاسیم ماده غذایی با اسیدهای چرب آزاد روغن وارد واکنش شده و سبب تشکیل ترکیبات صابونی و افزایش کف و ایجاد حباب و تسریع اکسیداسیون می شود البته این را هم بدانید که طی حرارت های بالا سلنیوم تخریب شده و احتمال خروج جیوه به داخل روغن به خصوص در هنگام طبخ آبزیان افزایش می یابد.
آرد سوخاری از ورود روغن به داخل غذا می کاهد
هنگام سرخ شدن درشت مغذی ها که شامل پروتئین ها، چربی ها و کربوهیدرات ها هستند کمتر دستخوش تغییرات قرار می گیرند.
البته اگر مرغ، ماهی یا گوشت به مدت طولانی سوخاری شود پروتئین های سطح آن بسرعت غیرقابل جذب، اسیدهای آمینه ضروری چون لیزین و تریپتوفان که عامل ترشح سروتونین (هورمون شادی) هستند تخریب و اسیدهای چرب، غیرقابل هضم می شوند.
در سیب زمینی سرخ شده نیز کربوهیدرات های نشاسته ای طی حرارت های زیاد هیدرولیز شده و حاوی ترکیبات سرطان زای آکریلامید می گردند. بنابراین بهتر است برای تهیه مرغ، میگو و ماهی سوخاری انواعی را که حاوی پودر یا خمیر سوخاری هستند انتخاب و پس از طبخ در زمان مصرف لایه سوخاری را از روی غذا جدا کرده و دور بیندازید.
خمیر سوخاری تا حدودی از جذب روغن به داخل غذا جلوگیری کرده و از احتمال ایجاد واکنش های مخرب و افت ارزش تغذیه ای محصول می کاهد.
در مورد سیب زمینی سرخ شده نیز مطالعات نشان داده برش های نازک و کشیده به طور آشکاری محتوای چربی، آکریلامید و پروکسید را افزایش می دهد بنابراین در هنگام تهیه سیب زمینی سرخ شده از اغذیه فروشی ها آنهایی را که با ضخامت بیشتری برش داده شده انتخاب کنید و قسمت های سوخته و برشته را جدا و دور بیندازید.
