تغذیه در هر فصل می تواند بباعث بهبود وضعیت سلامت افراد شود ، بسیارند کسانی که در فصل زمستان دچار مشکلی به نام سرما خوردگی می شوند ، داشتن رژی غذایی مناسب با این فصل می تواند تا حد زیادی وضعیت مقاومت بدن این افراد را تحت تاثیر قرار دهد.آش رشته، سوپ شلغم، لبوی پخته، شیرکاکائوی داغ، انواع مربا، مویز، خرما، گردو و انجیرخشک، خوراکی هایی هستند که مصرف شان در فصل های سرد سال بیشتر می شود…
سرد شدن هوا روی نوع آشپزی و غذاهایی که می خوریم هم تاثیر دارد اما سوال اینجاست که آیا از نظر تغذیه ای هم لازم است تغییری در رژیم غذایی مان بدهیم. برای پاسخ این پرسش با دکتر محمدرضا وفا، متخصص تغذیه و رژیم درمانی و دانشیار دانشگاه علوم پزشکی تهران درباره اصول تغذیه در فصل سرد، گفت وگو کرده ایم.
آقای دکتر! آیا با سرد شدن هوا لازم است رژیم غذایی مان را تغییر دهیم؟
رژیم غذایی در فصل های مختلف سال تغییر چندانی نمی کند. به طور کلی افراد باید برای دریافت تمام موادمغذی، در تمامی فصول همه گروه های غذایی را به طور متناسب و کافی دریافت کنند اما در تابستان به دلیل گرمای هوا و تعریق زیاد، مصرف مایعات و خوراکی هایی که بتواند بدن را خنک تر کند، توصیه می شود و در فصل زمستان مصرف خوراکی هایی که بتواند انرژی مورد نیاز را برای بدن تامین کند تا کمبود انرژی منجر به حساسیت بیشتر نسبت به سرما نشود، اهمیت دارد. انرژی مورد نیاز افرادی که در زمستان بیشتر در معرض سرما هستند نسبت به افرادی که در محیط معمولی اند، بیشتر است. مواجهه با دمای پایین، سوخت وساز انرژی را بیشتر می کند، بنابراین برای تامین انرژی باید غذاهای چرب و شیرین که کالری بیشتری دارند، مصرف شود.
این موضوع در مورد افرادی که در زمستان کوهنوردی می کنند هم صادق است؟
ورزشکاران حرفه ای در مقایسه با افراد همسن و هم جنس خود کالری بیشتری نیاز دارند. کوهنوردان هم چون در زمستان در معرض سرما هستند، متابولیسم بدن شان بیشتر می شود (البته متابولیسم بدن هم در سرما و هم در گرما افزایش پیدا می کند.) و برای تامین انرژی به کالری بیشتری نیاز دارند و برای اینکه حجم غذایشان کم باشد، باید خوراکی هایی که کالری بیشتری دارند و خوراکی هایی که مقدار چربی در آنها زیاد است مانند مغزدانه ها، گوشت، شیر، لبنیات و تخم مرغ مصرف کنند.
سرما اشتها را بیشتر می کند؟
وقتی فرد به مدت طولانی در محیط خیلی سرد یا خیلی گرم قرار بگیرد، متابولیسم بدن افزایش می یابد و انرژی بیشتری می سوزد بنابراین حس گرسنگی و نیاز به مصرف غذا هم بیشتر خواهد شد. در نتیجه فرد برای تامین انرژی مورد نیاز بدن بیشتر غذا می خورد و این واکنش فیزیولوژیک و طبیعی بدن است و مصرف بیشتر شیرینی و چربی در زمستان هم یک حالت عادتی و سازشی با محیط محسوب می شود.
پس به همین علت افراد در هوای سرد به خوردن شکلات، شیرینی، آجیل و مربا گرایش بیشتری پیدا می کنند؟
همان طور که اشاره کردم، زمستان برای کسانی که بیشتر در معرض سرما هستند نیاز به انرژی را افزایش می دهد اما در شرایط فعلی که برای اغلب افراد در خانه و محل کار دمای مناسب تامین می شود، نیاز به کالری افزایش پیدا نمی کند و افراد به مصرف خوراکی های پرکالری نیاز ندارند و مصرف این خوراکی ها، فقط باعث چاقی و
اضافه وزن می شود. در چنین مواردی، گرایش به مصرف غذاهای شیرین جنبه روانی و عادتی دارد و مربوط به نیاز فیزیولوژیک بدن نیست.
در فصل سرما، مصرف غذاهای گرم مانند سوپ و آش بیشتر می شود. شما مصرف این غذاها را توصیه می کنید؟
به طور کلی در فصل سرد، خوردن غذاهای گرم و در فصل گرم، خوردن غذاهای سرد دلچسب تر است. به علاوه خوردن این غذاها برای افرادی که مواجهه بیشتری با سرما دارند هم لذیذ و مطبوع است و هم مواد مغذی مورد نیاز و دمای مناسب را برای بدن تامین می کند و مصرف شان در این شرایط مناسب تر است.
در زمستان نوشیدنی های گرمی مانند چای، قهوه، شیرکاکائو و شیر داغ هم بیشتر مصرف می شود. شما کدام یک را توصیه می کنید؟
درست است که در فصل سرما، نوشیدن چای و قهوه دلچسب است اما باید در حد اعتدال مصرف شوند. این نوشیدنی ها مدر هستند و مصرف زیادشان باعث دفع آب و املاح بدن و ایجاد اختلالات الکترولیتی می شود ضمن اینکه این نوشیدنی ها به خاطر ترکیب های پلی فنلی مانند تئوفیلین، تئوبرومین و کافئین اسید معده را تحریک و باعث ترشح آن می شوند و مصرف بیش از اندازه شان مشکلات گوارشی ایجاد می کند. حتی ممکن است منجر به زخم معده و دوازدهه و یبوست شود. بنابراین بهتر است چای و قهوه بیش از ۳ تا ۴ فنجان کوچک در روز مصرف نشود. مصرف شیر و شیرکاکائوی کم چرب و کم شیرین نیز در برنامه غذایی روزانه توصیه می شود اما شیر ساده کم چرب بهتر است، چون کاکائو جذب کلسیم موجود در شیر را پایین می آورد.
با توجه به اینکه در زمستان هوا زودتر تاریک می شود آیا لازم است ساعت غذا خوردن تغییر کند؟
نکته مهم این است که وعده شام حداقل ۲ یا ۳ساعت قبل از خواب تنظیم شود و اگر افراد به دلیل تاریک شدن هوا و کوتاه شدن روز می خواهند زودتر بخوابند، بهتر است زودتر هم شام بخورند زیرا کوتاه بودن فاصله بین خوردن شام و زمان خواب ریفلاکس و مشکلات گوارشی را به دنبال خواهد داشت.
کوتاه شدن روز ممکن است باعث شود که تعداد میان وعده ها کمتر شود. برای پیشگیری از این مشکل چه کار باید بکنیم؟
اگر برنامه غذایی خوب تنظیم شود، این مشکل پیش نمی آید. مثلا دانش آموزی که ساعت ۸ باید مدرسه باشد، اگر ساعت ۶ونیم بیدار شود، ساعت ۷صبحانه بخورد، ساعت ۱۰یک میان وعده و ساعت یک و نیم ناهار بخورد، ساعت ۴ میان وعده بعدی و ساعت ۷ونیم تا ۸ هم شام بخورد بهترین حالت است. قبل از خواب هم بهتر است مقداری شیرگرم یا ماست ساده که باعث آرامش و خواب راحت می شود، میل کند. به این ترتیب کوتاه شدن روز، روی میان وعده ها تاثیری نخواهد داشت.
