یکی از مهم ترین اعمالی که افراد دیابتی باید به آن مسلط باشند اندازه گیری قند خون است. اندازه گیری قند خون به وسیله دستگاه گلوکومتر صورت می گیرد. افرادی که به دیابت مبتلا هستند لازم است تا برای جلوگیری از بروز هرگونه مشکل همیشه از میزان قند خون خود آگاهی داشته باشند. با دکتر سلام همراه باشید.
به گزابرای استفاده از دستگاه اندازه‌گیری قند خون یا «گلوکومتر» باید یک قطره کوچک از خون را روی نوار یکبار مصرف گلوکومتر قرار داد و نوار را داخل دستگاه گذاشت. ترکیبات شیمیایی به کار رفته در این نوارها با برخورد با خون می‌توانند میزان گلوکز خون را نشان دهند.
دکتر رضا کریمی ، فوق تخصص غدد و متابولیسم در این باره می گوید:
«برای تشخیص بیماری دیابت، حتما باید آزمایش خون در آزمایشگاه انجام شود و اگر در دو نوبت قند ناشتا از ۱۲۶ بیشتر باشد، بیماری دیابت تشخیص داده می‌شود. بعد از تشخیص دیابت، بیمار باید مرتب قند خونش را چک کند و تحت کنترل داشته باشد.
رفتن به آزمایشگاه کار سختی است و اگرچه هر چند ماه یکبار لازم است، ولی در فواصل آن می‌توان در منزل و با استفاده از دستگاه گلوکومتر این کار را انجام داد. در حال حاضر راه استاندارد کنترل مداوم قند خون در منزل ، استفاده از این دستگاه است.
متاسفانه با ورود انواع دستگاه‌های بی‌کیفیت و پراشتباه، اعتماد عمومی به گلوکومتری کاهش یافته است؛ ولی باید دانست با استفاده از یک دستگاه خوب و دقیق، می‌توان با اطمینان قند را به طور مستمر کنترل کرد.
علاوه بر خود دستگاه، نکات دیگری نیز وجود دارد که با رعایت آنها می‌توان قند خون را به درستی چک کرد. به عنوان مثال شستن و خشک‌کردن دست‌ها قبل از تست ضروری است، زیرا هر گونه آلودگی انگشت می‌تواند باعث اشتباه دستگاه شود.
علاوه بر اینها حتما باید تاریخ مصرف نوار را نگاه کنیم و نباید انگشت را برای جمع‌شدن خون فشار داد، زیرا این کار قند خون را تغییر می‌دهد. به جای آن باید انگشتان را یکی دو دقیقه آویزان نگه داشت تا خون به آرامی در آنها جمع شود.
برای اندازه گیری قند خون اول باید دست‌ها را شست و خشک کرد، زیرا چربی پوست دست می‌تواند روی میزان قند خون اثر بگذارد. ولی لازم نیست پوست را با الکل ضدعفونی کنید
نکته مهم دیگر این است که نباید از وسط انگشت خون گرفت، بلکه سوزن را باید به کناره‌ها وارد کرد. از نکات دیگری که در مورد چک قند خون در منزل اهمیت دارد، این است که بیمار باید در ساعات و حالات مختلف قند خون را کنترل کند.
به عنوان مثال صبح ناشتا، قبل از ناهار، قبل از شام و دو ساعت بعد از هر یک از وعده‌های غذایی و نیز قبل از خوابیدن و در ساعت سه بامداد می‌تواند قند را کنترل کند و به صورت چرخشی زمان چک قند در روزهای مختلف را تغییر دهد.
باید دانست با خوردن غذاهای نشاسته‌ای، قند خون بالاتر می‌رود، در حالی که غذاهای پروتئینی کمتر قند را بالا می‌برند. خوردن غذاهای فیبردار نیز به دلیل کند کردن جریان حرکت غذا در روده‌ها، باعث کم شدن قند خون می‌شوند.
هر گونه فعالیت ورزشی قند خون را پایین می‌آورد. همین طور استرس، هیجان، ناراحتی و ترس باعث افزایش قند خون می‌شود.»
مواظب نوارها باشید
نوارهای گلوکومتر در قوطی‌ای جداگانه قرار دارند. توصیه می‌شود حتما بعد از درآوردن نوار از قوطی در آن بلافاصله بسته شود تا بقیه نوارها حرارت نبینند و با رطوبت کمتری مواجه شوند. قوطی نوارها را در محلی که رطوبت یا درجه حرارت خیلی بالا یا پایین دارد نگهداری نکنید و همیشه به تاریخ انقضای نوار توجه کنید.
هر قوطی حاوی یک نوار کنترل است که قبل از سایر نوارها باید داخل دستگاه گذاشته شود تا کد دستگاه با کد نوارها یکسان شود. در واقع با خرید هر قوطی جدید باید این کار انجام شود. در غیر این صورت ممکن است نتیجه قند خون صحیح نشان داده نشود.
گاهی اوقات دستگاه گلوکومتر کثیف می‌شود و لازم است با یک دستمال مرطوب آغشته به آب و صابون تمیز شود. توصیه می‌شود برای این کار از الکل و مانند آن استفاده نشود.
لازم نیست پوست را با الکل ضدعفونی کنید
برای کنترل قند خون باید نکات خاصی را رعایت کرد. اول باید دست‌ها را شست و خشک کرد، زیرا چربی پوست دست می‌تواند روی میزان قند خون اثر بگذارد. حتما لازم نیست پوست را با الکل ضدعفونی کنید.
بهتر است همیشه از یک نقطه ثابت برای گرفتن خون استفاده نشود. هر بار یک انگشت را انتخاب کنید و دفعه بعد به صورت چرخشی از انگشتی دیگر استفاده کنید. اگر هم خونی خارج نشد می‌توان دست را به سمت پایین گرفت و به آرامی انگشت را فشار داد تا خون خارج شود.
قند خون دیابتی‌ها باید چقدر باشد؟
قند خون طبیعی ناشتا (بعد از ۸ ساعت ناشتا بودن) برای افراد دیابتی باید حدودا بین ۸۰ تا ۱۳۰ باشد و قند خون طبیعی دو ساعت بعد از هر وعده غذایی برای این افراد باید کمتر از ۱۶۰ باشد.
در خانم‌های بارداری که از انسولین استفاده می‌کنند، میزان قند خون ناشتا (اندازه‌گیری شده توسط دستگاه گلوکومتر) باید کمتر از ۹۰ تا ۹۵ و قند خون طبیعی یک ساعت بعد از وعده غذایی کمتر از ۱۴۰ و دو ساعت بعد از وعده غذایی کمتر از ۱۲۰ باشد.
در بیماران دیابتی قند خون نباید کمتر از ۷۰ باشد و اگر قند کمتر از ۶۰ باشد بیمار علامت‌دار می‌شود. قند خون کمتر از ۴۵ نیز می‌تواند بسیار خطرناک باشد. علائم افت قند خون به صورت تعریق، تپش قلب، ضعف، بی‌حالی، لرزش اندام‌ها و تاری دید ظاهر می‌شوند. در این صورت بیمار باید بلافاصله یک ماده غذایی شیرین مصرف کند.
قند افراد سالم چقدر است؟
قند خون طبیعی ناشتا برای کسانی که دیابتی نیستند، باید کمتر از ۱۰۰ میلی گرم در دسی لیتر باشد. در صورتی که این میزان بیشتر از ۱۲۶ باشد و یک بار دیگر هم تکرار شود فرد، مبتلا به بیماری دیابت است.
اگر فرد دیابت نداشته باشد و یک بار با استفاده از دستگاه قند خون متوجه شود قندش بالاتر از حد طبیعی است، باید حتما به پزشک مراجعه کند
همچنین اگر فردی علامت‌دار باشد، یعنی علائم بیماری دیابت را داشته باشد (تکرر ادرار، پرنوشی و کاهش وزن) و در عین حال قند خون تصادفی‌اش (قند خونی که بدون توجه به زمان گرفته شود) برای حتی یک بار بالای ۲۰۰ باشد فرد مبتلا به دیابت است. البته این معیارها آزمایشگاهی هستند و با دستگاه گلوکومتر نباید به تشخیص دیابت پرداخت.
همچنین کسی که قند خون ناشتایش بین ۱۰۰ تا ۱۲۶ است، مستعد بیماری دیابت (پیش دیابت) محسوب می‌شود. ۱۰ درصد از این افراد در آینده به دیابت مبتلا خواهند شد.
حتی اگر یک بار قندتان بالا بود، به پزشک مراجعه کنید
بیماران دیابتی در صورتی که قند خون‌شان کنترل شده نباشد، بهتر است هر دو تا سه ماه یک بار به پزشک مراجعه کنند تا در صورت لزوم دوز دارو برای آنها تغییر داده شود. اما برای بیمارانی که قندشان تحت کنترل است، فاصله بین هر بار ویزیت را می‌توان طولانی‌تر کرد و برای مثال هر ۴ تا ۵ ماه یکبار به پزشک مراجعه کرد.
همچنین اگر فرد دیابت نداشته باشد و یک بار با استفاده از دستگاه قند خون متوجه شود قندش بالاتر از حد طبیعی است، باید حتما به پزشک مراجعه کند. البته با این میزان، تشخیص بیماری دیابت داده نمی‌شود، زیرا دیابت یک بیماری مزمن است و تا آخر عمر فرد را درگیر می‌کند. قند خون غیرطبیعی حتما باید توسط آزمایشگاه تایید شود و در صورت تایید، فرد دیابتی محسوب می‌شود.
منبع: دیار آفتاب
